Recensieoverzicht: Stefan Brijs, Marga Minco, Kamel Daoud

Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Ook de Vlaamse kranten en weekbladen worden, elke maandag of dinsdag, opgenomen in het overzicht, met dank aan Johan Eeckhout. De titels verwijzen naar de fysieke boeken; tussen rechte haken staan e-books, gebonden en oorspronkelijke edities, en redactionele items op Athenaeum.nl.

In De Morgen Boeken praat Yves Desmet met Georges Wildemeersch. De gewezen hoogleraar en oprichter van het Studie- en Documentatiecentrum Hugo Claus publiceerde Hugo Claus, de jonge jaren.  ‘Mijn bewondering is groot, zeker voor de schrijver,’ zegt hij, en: ‘Zijn werk biedt zo’n ongelooflijk weerwerk, laat zich zo moeilijk doorgronden.’

Dirk Leyman omschrijft Maan en zon verscheen [e-book] van Stefan Brijs als ‘horlogemakersproza : alle radertjes schuiven in elkaar, elke ontwikkeling wordt netjes en attent aangekondigd’. ‘Moet Brijs zich niet opnieuw meer zwier veroorloven,’ vraagt de recensent zich af.

Joseph Pearce las Godfried Danneels. Biografie [e-book] van de theologen Jürgen Mettepenningen en Karim Schelkens. De biografen leveren een ‘vakkundig opgebouwd en uiterst genuanceerd relaas van de kerkelijke loopbaan van een ongelooflijk gedreven werkmier’, stelt Pearce vast – maar veel vragen blijven onbeantwoord. Jozefien van Beek wijst op het ‘magisch mooi boek’ Gimme shelter, over het werk van de Gentse schilder Hans Vandekerckhove.  Het stuk van Maarten Steenmeijer over Manuel Moyano’s Het rijk van Jegorov [e-book] stond eerder in de Volkskrant.

De boekrecensies van De Morgen verschijnen elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

‘Boek van de week’ in De Standaard der Letteren is de jeugdroman De evolutie van Calpurnia Tate van Jacqueline Kelly. Maria Vlaar las het ‘verbluffende’ Wereldschaduw [e-book | leesfragment | toelichting door de vertaler] en interviewt Nir Baram. De auteur legt de lat hoog: ‘Ik ben geïnteresseerd in de ontmoeting tussen een karakter en de wereld, en wil de lichamelijke, filosofische, economische, psychologische en koloniale facetten van een mens laten zien.’ 

Clauskenner Marc Reynebeau is verheugd over Georges Wildemeersch’ Hugo Claus, de jonge jaren.  Wildemeersch blijft op zijn hoede over wat Claus zelf over zijn leven prijs gaf, merkt Reynebeau op, maar met zijn schat aan materiaal en zijn eigen eruditie schetst hij een genuanceerd portret.  Voor John Vervoort behoort Dennis Lehane tot de allergrootste misdaadschrijvers, meer nog, met Verloren wereld [e-book] bewijst hij dat een misdaadverhaal ‘grote literatuur kan zijn’. En Alexandra De Vos gaat in op de heruitgave van De tuin van de Finzi-Contini [e-book] van Giorgio Bassani, met een inleiding door Bas Heijne.

Hans Cottyn trok met Arthur Japin naar Parijs, op zoek naar sporen van de piloot Alberto Santos-Dumont, hoofdpersonage in De gevleugelde [e-book | leesfragment]. Michaël Bellon bekeek Youth, de fim van Paolo Sorrentino, en las de roman Jeugd [e-book]. Eerst het boek lezen en later de film gaan zien, raadt hij aan: ‘Het is een goede herhalingsoefening voor wie goed wil lezen en de voortdurende scherpte wil opbrengen om zelf gedetailleerde beelden op te roepen.’  En de vraag hoe en wat we willen herinneren, is voor Kathy Mathys de centrale gedachte in Station Elf [e-book | Station Eleven] van de Canadese Emily St. John Mandel, ‘een mysterieverhaal dat je wil blijven doorlezen’.

De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Trouws Nicole Lucas sprak Srdja Popovic, auteur van Blueprint for Revolution: How to Use Rice Pudding, Lego Men, and Other Non-Violent Techniques to Galvanise Communities, Overthrow Dictators, or Simply Change the World: 'Voor ons was geweldloos verzet een natuurlijke reactie. We wilden laten zien dat we een beschaafd land waren; we wilden bruggen bouwen, niet vernielen. Degenen die rondrenden met wapens en oorlog predikten, waren in de ogen van de kleine groep waarvan ik deel uitmaakte, helemaal niet cool.' Kinderboekenweek-prentenboekauteur Mies van Hout figureert in 'Ik heb een droom' ('Ik zat in een veiligheidscocon, maar ben daar uitgebroken en zie nu de winst. Het resultaat heeft meer diepgang, omdat de emoties directer uit mijn tekeningen komen. Als je tekent zonder vooropgezet plan, ontstaan er bovendien dingen die je niet kunt bedenken. Dan vind je die cadeautjes.'), en Janita Monna leest twee liedjesbundels, Koos Meinderts' De liedjesatlas ('Het aardige is dat Meinderts in zijn vertalingen van de liedjes nu en dan woorden of strofen in de originele taal heeft laten staan.'), en Kate Schlingemanns Wondermiddel ('Ze geeft vorm aan verwondering die een kind kan voelen over de wereld om hem heen.').

Wil Rouleaux is enthousiast over Botho Strauss nieuwste boek, Herkomst [Herkunft | recensie], 'een sleuteltekst binnen het oeuvre van Botho Strauss. Sterk geconcentreerd proza, soms aforistisch, volledig ontdaan van ballast. Tot de voordelen behoren ook de filosofische excursies over het verstrijken van de tijd en de rol van de herinnering', Jaap Goedegebuure heeft kanttekeningen bij Mohammed Benzakours De koning komt [e-book] ('[De] roman [is] naast het relaas van een mislukkende zoektocht naar een Berberse bruid ook een zinnelijke lofzang op de natuur. Het is alleen jammer dat zowel het een als het ander in een weinig gevarieerde opeenvolging aan ons wordt uitgeserveerd.'), en Bibi Dumon Tak licht We gingen op krokodillenjacht toe ('Het leek me heel spannend: je crosst met een ambulance dwars door Amsterdam, én je kunt dieren redden, én ik kon er een boek over schrijven.').

Beeldboek van de week is, vanzelfsprekend, Mies van Houts prentenboek Speeltuin ('Het lossere Vrolijk kondigde een nieuw handschrift aan, dat nu tot bloei komt in dit frisse, interactieve boek met geestige ontknoping, waaruit je bijna elke plaat aan de muur zou willen hangen.'). Co Welgraven bespreekt Klaartje Peters' Een doodgewoon kabinet. Acht jaar Paars 1994-2002 [e-book] ('[D]e auteur weet niet altijd maat te houden, sommige citaten beslaan hele alinea's. Dat laat allemaal onverlet dat dit een waardevol boek is voor de politieke geschiedschrijving.') en Willem van Bennekoms De jaren van Maarten van Traa ('Het boek is meeslepend geschreven, het kost moeite om het weg te leggen, Van Bennekom heeft een mooie pen. Maar af en toe slaat zijn fantasie op hol.').

Bas Maliepaard las Marloes Morshuis' debuut Koken voor de keizer ('je [neemt] die minpunten graag op de koop toe, omdat Morshuis met haar beeldende stijl een sfeervolle wereld oproept en je meesleept'), Paul van der Steen looft Tom Hollands Dynasty: The Rise and Fall of the House of Caesar [Dynastie | recensie] ('Deze non-fictie leest als een roman.') en Edwin Kreulen is gemengd enthousiast over Helen Vreeswijks Bloedbroeders [e-book] ('Al met al is dit toch een smakelijk en spannend verhaal in het genre van de Young Adult thriller.').

Leena Landers Zondagskind [e-book] wordt door Sofie Messeman besproken: 'Leena Lander brengt het oorlogsverhaal gefragmenteerd en zonder hapklare historische achtergrond. Dat schrikt af, want het duurt even voor je begrijpt welke gebeurtenissen de schrijfster precies in beeld brengt. Maar daar staat tegenover dat ze de burgeroorlog verslaat zoals hij is: versplinterd en chaotisch.' En Bas Maliepaard besluit met zijn bespreking van het Kinderboekenweekgeschenk van Simon van der Geest, Per ongelukt!, 'een absurd verhaal vol wilde ideeën, soms bijna slapstickachtige situaties en louche bad guys. Een verhaal dat misschien niet erg geloofwaardig is, maar wél spannend'.

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

'Voor mij is het belang van het korte verhaal niks nieuws, maar ik vind het wel fijn dat het nu wat breder wordt ingezien en er ook meer bundels verschijnen. Het is een vak apart. Je kunt beter één goede zin opschrijven dan een pagina uit te weiden.' Marga Minco geeft geen interviews, maar beantwoordde wel acht vragen van Arjan Peters schriftelijk. 'Ik zit niet meer zo consequent te werken; ik trek me niet meer zoveel terug op mijn werkkamer. Dat vind ik een veeg teken en soms voel ik me er schuldig over.' Minco's eigen keuze uit haar werk, Na de sterren, is zojuist in dundruk verschenen.

Daniëlle Serdijn las de nieuwe Saskia De Coster, Wat alleen wij horen [e-book], vintage De Coster, met 'moderne gekte, uitgesproken seks, ad remme formuleringen, maar soms ook een volslagen misser'. De roman is 'niet alleen een onderhoudende vertelling, maar tevens de illustratie van een werkwijze, een methodeboek voor de schrijver die vorm zoekt'. Peter Giessen vervolgens las Emmanuel Todds Wie is Charlie? Xenofobie en de nieuwe middenklasse [e-book], met een 'schrille toon', die 'ook kenmerkend [is] voor een pamflettistisch boek, waarin de auteur zijn woede slechts met moeite onder controle lijkt te houden'. Todd maakt 'het wel erg bont'. 'Hij associeert brave demonstranten met de virulente antisemieten uit de Dreyfus-affaire, ruim een eeuw geleden, vanwege het simpele feit dat ze uit dezelfde regio komen.'

Tonie Mudde bekeek, vlak voor de Kinderboekenweek, de opvallende trends in wetenschap en technologie voor kinderen. Kinderen willen serieus genomen worden; vakgebieden veranderen, maar astronauten blijven megacool; meisjes zijn nagenoeg onzichtbaar, stelt hij vast, met als voorbeelden Jos van den Broeks Daarom!, Jan Paul Schuttens Het raadsel van alles wat leeft, Apps maken met meneer De Beer, André het astronautje en het Het megacoole jongens weetjesboek.

Erik van den Berg prijst de postume Peter Pontiac, Styx ('Paradoxaal genoeg geeft de alarmerende diagnose Pontiacs 'doodboek' vleugels. Styx (genoemd naar de mythologische rivier die naar het dodenrijk leidt) wordt geen onthechte meditatie in het zicht van het einde, maar een virtuoze krachtmeting in woord en beeld met Magere Hein, een autobiografisch ziekteverslag dat erin slaagt tegelijk grappig, diepzinnig, pijnlijk en ontroerend te zijn.'), en Aleid Truijens Nederland. Een objectief zelfportret in 51 voorwerpen (red. Wim Brands en Jeroen van Kan) ('een fijn boek').

Dan dierendagfilosofie. Caspar Janssen las Erno Eskens' Een beestachtige geschiedenis van de filosofie en Matthieu Ricards Waarom ik mijn vrienden niet opeet. Pleidooi voor dier, mens en aarde [e-book]. 'Eskens toont aan dat de visies op mens en dier samenhangen. De emancipatie van het dier acht hij een logisch vervolg op de emancipatie van oe slaaf, de vrouw en de zwarte medeburger. Uiteindelijk pleit hij voor een "volledig burgerschap van dieren"' 'Ricard schuwt grote woorden niet, hij noemt de "massale slachting" van dieren ("60 miljard landdieren en een biljoen zeedieren" per jaar) zoöcide. Een excuus voor vlees eten is ook al niet dat we het altijd hebben gedaan. De mensenoffers zijn afgeschaft en over kannibalisme is de mens in de loop der eeuwen ook anders gaan denken.'

Korte besprekingen, ten slotte:

• Pieter van den Blink las René ten Bos, Bureaucratie is een inktvis, 'een vrolijke monografie van de bureaucratie, getuigt van dezelfde lees-, denk- en vertellust als Water'
• Hans Achterhuis las David Attwells Het universum van J.M. Coetzee [e-book] ('Voor Coetzee-adepten, tot wie ik mijzelf reken, is dit een fantastisch en rijk boek. Voor algemene lezers die breed geïnformeerd willen worden zonder het werk van Coetzee goed te kennen, lijkt het me een zware opgave.')
• Peter Swanborn las Baris Biçakçi, Radeloos als we waren ('een poëtische roman met mooie sfeerbeelden van Ankara, en met melancholische bespiegelingen over de noodzaak van "het geduldig herhalen van onze nietige belevenissen"')
• Arjan Peters las Valeria Luiselli, De geschiedenis van mijn tanden [leesfragment] ('Luiselli gaat voor het eerst in haar flitsende carrière de mist in' met een 'onder halve citaten en stijloefeningen doorzakkende roman')
• Martijn van Calmthout las Corien Oranje en Cees Dekker, Het geheime logboek van topnerd Tycho ('Niet alleen is het een opgewekt meester-Jaap-achtig verhaal over een stel kinderen en hun meester Jan Jaap op een niet nader omschreven christelijke basisschool. Het boek heeft vaart en humor en treft de kinderverbazing geregeld goed.')

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.

Bas Heijne schrijft deze week over Kamel Daouds Moussa of de dood van een Arabier [Meursault. Contre-enquête]. 'Wat zo gemakkelijk een ingenieuze literaire exercitie had kunnen blijven, met een mooie humanistische boodschap, raakt uiteindelijk op nietsontziende wijze de open zenuwen van onze tijd. Het is lang geleden dat een roman mij zo'n schop heeft verkocht,' besluit Heijne zijn bespreking. Verder van Toef Jaeger een essay over vluchtelingen in de literatuur. 'De romans over vluchtelingen hebben flink wat scenario's geboden - van ellende in een Vlaams dorp tot en met een wereld waar niets meer dan barmhartigheid geboden mag worden. En dan heb je 'onzichtbaren' (Glastra van Loon), 'ontelbaren' (Peeters) of louter 'namen' (Wieringa). Abstracte entiteiten, géén mensen. En dan blijkt dat fictie je andermaal hard confronteert met de onoplosbaarheid der dingen,' staat er onder meer in het stuk.

Thomas de Veen recenseert het Kinderboekenweekgeschenk van Simon van der Geest. Volgens De Veen geeft Per ongelukt! 'een onderscheidende, net wat intelligentere draai aan het kinderavonturengenre'. Arjen Fortuin dan, hij sprak met Stefan Brijs, van wie onlangs de roman Maan en zon verscheen [e-book]. 'Ik schrijf niet met veel plezier. Het is veel werken, veel schrappen - echt zwoegen. Vaak ga ik een bepaalde kant op met het verhaal, maar dan blijkt dat toch niet goed te zijn. Ik heb veel moeten weggooien: passages waarin ik te veel de schrijver uithing. Alles bij elkaar heb ik wel duizend pagina's geschreven om tot dit boek te komen,' aldus Brijs in het interview. En Thomas de Veen noemt Brijs' roman in zijn bespreking 'roerend en belangwekkend'.

Van Laura Starink een stuk over Timothy Snyders Black Earth [Zwarte aarde | recensie]. 'De ondertitel zegt het al: The Holocaust as History and Warning (in het Nederlands is die 'waarschuwing' in de ondertitel ten onrechte niet gehandhaafd) wil meer zijn dan een zuiver geschiedenisboek. Het heeft een boodschap,' merkt Starink op. 'Gevaarlijk terrein, maar Snyder heeft het debat nooit geschuwd. Opnieuw haalt hij zekerheden onderuit en dwingt hij de lezer diens vooroordelen onder ogen te zien.' Sietse Meijer, ten slotte, schrijft over Fred Goodmans biografie Allen Klein. 'Goodman schetst een genuanceerd beeld van Klein, waarin zowel diens botte en intimiderende kant als zijn betere eigenschappen aan bod komen. Al kun je je goed voorstellen dat sommige artiesten een grondige hekel aan Klein hadden.'

De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op nrc.nl. Een selectie ervan is vrij toegankelijk via nrc.nl/boeken. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.

Maarten Moll begon aan Jens Henrik Jensen, De hondenmoorden. Oxen I [e-book], en toen gebeurde er dit: 'Maar ik had opeens geen zin meer - alsof een volgende hap droge worst je niet meer zal smaken. [...] Ik was er klaar mee. Zomaar. Sneeuw, kou en duisternis.' Voortaan geen Scandinavische thrillers meer. Luiselli, ja, Botho, ja. Een Franse thriller van Bernard Minier, Philip Kerr, oké. Maar niet meer die 'bossen en die sombere Noord-Europeanen'.

De mineurstemming zet door. Arie Storm las Maan en zon [e-book]: 'Deze roman bruist niet. Hij deed me denken aan stichtelijke lectuur die vroeger op zondagsscholen werd uitgedeeld. Raar ouderwets.' Korte stukken van John Jansen van Galen (Chris de Stoop, Dit is mijn hof [e-book]: 'Met zo veel onheilstijdingen en ondergangsboodschappen achter elkaar wordt het te veel koekoek één zang.') en Vincent Smits over Michel van Egmond, De snor van József Kiprich [e-book]: 'Heel fanatieke Ajaxfans zullen dit boek links laten liggen maar ieder ander zal toch in elk geval kunnen gniffelen om die tragikomische aartsrivaal die ten minste één ding heeft dat Ajax moet missen: een clubwatcher met zo'n eerlijke en fijnzinnige pen.').

Hans Renders besluit met Julian Bells biografie Van Gogh [e-book | Engelse editie]: 'Van Gogh hield van biografieën, maar zelf verkondigde hij dat zijn persoonlijkheid in zijn werk zat. En inderdaad dat is precies wat Bell in deze prachtige biografie duidelijk maakt door in de eerste plaats het nu wereldberoemde oeuvre te koppelen aan de obsessionele levensloop van de maker ervan.'

De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke donderdag in PS. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.

In Elsevier schrijft Irene Start over Julian Winters De Messias [e-book | leesfragment]: 'In het begin van de roman ligt de vioolromantiek er dik bovenop [...]. Maar gaandeweg krijgt het verhaal vaart.' En Peter ter Mors over The Beatles compleet. Dat is 'minder uitvoerig dan eerdere boeken, 'maar dankzij de frisse lay-out bladert het lekker door'.

Elsevier verschijnt elke donderdag en is voor abonnees toegankelijk via weekblad.elsevier.nl. Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.

Marja Pruis interviewt Roz Chast over haar graphic memoir Kunnen we het niet over iets leukers hebben? [Can't We Talk About Something More Pleasant?]. 'In films en zo is er altijd zo’n verzoenende scène aan het sterfbed. […] Een van de schokkende gewaarwordingen voor mij was dat het zo niet hoefde te gaan. Het gesprek is uitgebleven, en dat is iets waarover ik nog steeds nadenk.'

Xandra Schutte schrijft over The Last Love Song van Tracy Daugherty: ‘Al Didions woorden neemt hij voor waar aan, de intieme feiten over haar leven haalt hij vooral uit haar eigen werk, en hij bootst zelfs, tot aan het ridicule toe, haar stijl na.’ Schuttes conclusie is dat Joan Didions werk het verdient gelezen te worden, maar ‘dan liever haar eigen werk dan deze biografie’.

Joost de Vries schrijft over In goede handen [e-book] van Robbert Welagen. Hij noemt het een vintage Welhagen: ‘heldere stijl, soepele, elegante zinnen, ingetogen of onderdrukte emoties, een hoofdpersoon die anderhalve stap buiten zijn eigen leven staat, en de wereld beziet vanuit een mengeling die zowel uit sociale onhandigheid lijkt voor te komen als uit een misplaatst gevoel van superioriteit.’

Kees ’t Hart is niet erg positief over Vallende vorst [e-book | leesfragment]: ‘Van Brederode’s roman ontbeert literaire drang, fantasie en vormbeheersing.’ Rob Hartmans schrijft over deel zes van het verzameld werk van Erasmus: Theologie. ‘Wat […] vaak vergeten wordt, is dat Erasmus vóór alles theoloog was, en zichzelf ook als zodanig beschouwde.’ Over De geschiedenis van mijn tanden [La historia de mis dientes | leesfragment] van Valeria Luiselli schrijft Christophe Van Gerrewey: ‘Dat je aan de hand van dit boek wijzer zou worden over “de productie van waarde en betekenis in de hedendaagse kunst en literatuur” – ik betwijfel het.’

De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.

Jeroen Vullings herleest Meridiaan van bloed [e-book] van Cormac McCarthy. ‘[D]e roman [is] nog ontluisterender dan ik mij kon herinneren,’ schrijft Vullings. ‘Niemand zal weet hebben van verdwenen beschavingen en tijdelijke levens, van óns, houdt hij ons voor in wonderschoon, bijbels proza.’ Dolph Kohnstamm geeft zijn mening over Admirable Evasions, hij maakt zich net als Theodore Dalrymple zorgen over het verdwijnen van ‘de gedachte aan een innerlijke stem, wat we vroeger en nu soms nog wel eens heel ouderwets ‘"het geweten” noemen’.

Carel Peeters schrijft naar aanleiding van een lezing van Lodewijk Asscher over twee boeken van Deirdre McCloskey The Bourgeois Virtues en Bourgeois Dignity.  ‘McCloskey verdedigt in haar boeken de hypothese dat het niet geld, de vermeerdering van kapitaal, is geweest die de vooruitgang sinds 1600 heeft veroorzaakt, maar “het op elkaar stapelen van idee op idee”.’

Vrij Nederland verschijnt elke woensdag, een selectie van de recensies is op vn.nl/boeken raadpleegbaar. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.

Peter Buwalda, Marcel van Roosmalen en Mano Bouzamour vertellen in een interview met Nathalie Huigsloot over ‘de soms extreme reacties’ op hun columns. ‘Buwalda: “[…] Zodra je een mening hebt, komen mensen in actie. Dat spreekt iets in ze aan, dat is de terreur van de democratie van de mening.”’

In een lang interview met Joost Zwagerman schrijft Tom Kellerhuis: ‘Op donderdag 3 september, vijf dagen voor zijn zelfgekozen dood, spraken we uiteindelijk bij hem thuis in Haarlem ruim tien uur achtereen, in naar nu blijkt zijn laatste interview.’ Als Zwagerman zijn beste werk moet kiezen, kiest hij voor Roeshoofd hemelt [e-book]: ‘een roman in dichtvorm.’ Over zijn overstap naar Hollands Diep en zijn toekomstplannen zegt Zwagerman: ‘We hebben gesproken over drie á vier boeken die ik de komende acht jaar ga schrijven en daar zitten inderdaad twee romans bij.’

Dries Muus schrijft over Maan en zon [e-book] van Stefan Brijs. ‘De zinnen zijn helder , toegankelijk, ongepolijst, soms op het hoekige af. Brijs vertelt in een hoge vaart, op krachtige toon – wat niet wil zeggen dat hij zichzelf geen sentiment toestaat. […] Stefan Brijs laat in zijn Grote Antilliaanse Roman tegelijk zien hoeveel en hoe weinig een leven waard is. Een huiveringwekkende prestatie.’

HP|De Tijd is te koop bij het Nieuwscentrum.