Ad van Liempt, Rob van Essen, Thomas Olde Heuvelt, Étienne Balibar (de boekbesprekingen in de week van 1 mei 2019)

In De Groene Amsterdammer van deze week interviewt Jaap Tielbeke de Franse filosoof Étienne Balibar, die Voor een ander Europa! [fragment] schreef omdat de Europese Unie ‘zowel onmisbaar als onhoudbaar in haar huidige gedaante’ is. In zijn boek stelt Balibar dat er een federaal Europa moet komen ‘waar transnationaal burgerschap kan ontstaan en waar die burger actief betrokken is bij besluitvorming’. Ook in dit nummer het essay ‘Opgesloten onder gelijkgestemden’ van Hans Boutellier, over hoe erkenning in de huidige samenleving belangrijk is geworden nu God geen bindmiddel meer is. Dit doet Boutellier aan de hand van de volgende boeken:

• Op het seculiere experiment volgde de zoektocht naar waarheid, schrijft Boutellier. Michiko Kakutani beschrijft in haar boek The Death of Truth hoe waarheid als idee ‘verdween door de combinatie van het postmoderne relativisme en het culturele narcisme’;
• Dit staat in relatie tot de opkomst van de identiteitspolitiek, en Manuel Castells toont in The Information Age ‘hoe de ontwikkeling van identiteitspolitiek samenhangt met de netwerkmaatschappij’ en dat er sterker de neiging is om de identiteit te vinden in ‘religie, etniciteit en nationaliteit’;
• Natuurlijk komt ook Het einde van de geschiedenis aan bod, waarin Francis Fukuyama schrijft over het begrip ‘thymos’ dat te maken heeft met de zucht naar erkenning. Fukuyama’s meest recente boek, Identiteit [recensie], gaat ook in op dit begrip;
• Ook in Het derde deel van de ziel bespreekt Peter Venmans hoe thymos ‘wijst wie de mens is’ en dat woede het resultaat is ‘van de krenking ervan’;
• En hoe meer de identiteit van mensen gekrenkt wordt, ‘hoe meer het conflict met de ander nodig is om haar te bepalen,’ schrijft filosoof Carl Schmitt in Het begrip politiek.

Roos van der Lint schrijft over Syrië en hoe het verwoeste verleden wordt vastgelegd door kunstenaars. Hierbij haalt Van der Lint The Battle for Home van Marwa al-Sabouni aan, waarin zij schrijft over het leven in Syrië voor de verwoesting en hoe dat werd ‘gekenmerkt door tolerantie en een variëteit in religies, gebruiken en eetculturen, historisch ingegeven door de ligging langs de Zijderoute’.

In Dichters & Denkers vraagt Joost de Vries zich af hoe het is om T.H. Whites Arthur, de koning van eens en ooit te herlezen in tijden van Game of Thrones. ‘Sowieso is het een verbazingwekkend boek om te herlezen,’ schrijft De Vries. ‘Zonder terughoudendheid durft White van zijn Arthursaga een boek van zijn tijd te maken – de jaren dertig en veertig – en daarmee gek genoeg ook een boek van onze tijd nu.’ volgens Wat hij vooral niet had verwacht is ‘dat het slotdeel zo ontroerend zou zijn’, dit komt omdat het White lukt ‘van Arthur een echt personage te maken’.

Verder recenseert Alfred Schaffer de dichtbundel Dieren op schaal van Gert de Jager, uit zijn teksten ‘spreekt een mate van ontzag voor het bestaan’. ‘Deze poëzie is, zonder grote woorden te gebruiken, levenslustig en zelfs extatisch,’ schrijft Schaffer. Lodewijk Verduin bespreekt Voorwaarts [recensie] [fragment], de vierde roman van Eva Meijer. De roman is eigenlijk het dagboek waarin de hoofdpersoon Sophie haar leven als Parisienne uit de jaren twintig van de vorige eeuw beschrijft. ‘Op twee derde van de roman gebeurt er iets geks: het perspectief wisselt naar Sam, een studente die een kleine honderd jaar later het gepubliceerde dagboek van Sophie heeft gelezen en erdoor geïnspireerd is geraakt.’ ‘Het is een tamelijk merkwaardige beslissing,’ schrijft Verduin, ‘maar in het slot van Voorwaarts vallen alle stukjes plotseling op de juiste plek.’

Coetzee. Een filosofisch leesavontuur van Hans Achterhuis wordt door Cyrille Offermans besproken. Die ondertitel is terecht volgens Offermans: ‘Achterhuis heeft meer belangstelling voor ideeën en politieke stellingnamen dan voor specifiek literaire kwesties van stijl en compositie’ in het werk van Coetzee. Offermans vindt dat Achterhuis voorbeeldig toelicht ‘wat Coetzee vertelt maar zelf weigert toe te lichten,’ hiermee biedt Achterhuis ‘motiverende inzichten in het werk van een van de grootste hedendaagse literaire auteurs’.

Tot slot, in Het einde, brengt Alfred Schaffer een ode aan het oeuvre van Les Murray. In zijn werk ‘heerst woede jegens de macht en de arrogantie, en is er grote compassie met het kwetsbare en het veronachtzaamde,’ schrijft Schaffer. In zijn oeuvre gaat het niet over persoonlijke besognes, ‘het gaat over mens-zijn, en je verbonden weten met tradities en vorige generaties’. Schaffer verbaast zich dat Murray nooit de Nobelprijs heeft ontvangen, maar volgens H.H. ter Balkt, waarmee het werk van Murray te vergelijken is, was dat niet gek: hij was ‘immers bezig “met iets groters dan het ego”’.

De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.