Rachel Cusk, Javier Marías en Michel Houellebecq (de boekbesprekingen in de week van 10 oktober 2018)
15 oktober 2018Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften waarin deze week aandacht voor Rachel Cusk, en verder: Stefan Buijsman, Lisa Appignanesi, Maria Barnas, Sally Rooney (Trouw), Lucy Hawking, Deborah Cadbury, J.J. Slauerhoff, Lionel Shriver, Adam Rutherford (de Volkskrant), Henk Spaan, Leonard Cohen, Lisa Halliday, Adam Zamoyski, Kester Freriks (Het Parool), Germaine Greer, Roxane Gay, Paul Scheffer, Javier Marías (NRC), Francis Fukuyama, Michel Houellebecq en Peter Terrin (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Willem Schoonen sprak voor Trouw met Stefan Buijsman, de jonge filosoof die debuteerde met Plussen en minnen. Wiskunde en de wereld om ons heen. 'Het zou goed zijn als mensen dit soort nuttige takken van wiskunde wat beter leren kennen. Niet iedereen hoeft thuis te raken in verzamelingenleer. Maar zonder rekenkunde en meetkunde kan de mens niet, en daarna zijn in de loop van de geschiedenis die andere takken, zoals de statistiek, gevolgd. Veel mensen hebben een aversie tegen wiskunde, vooral omdat ze op school trucjes moesten leren zonder te weten waarvoor. Dat is jammer. Maar gelukkig kan iedereen wiskunde leren. En het is niet eng!'
In Letter & Geest een groot interview met Lisa Appignanesi naar aanleiding van Alledaagse waanzin, haar rouwboek. Vrouwkje Tuinman sprak haar. 'In mijn boek beschrijf ik de laatste woorden die John tegen mij sprak. Hij was geestelijk al ver heen, en brulde me toe dat ik maar voor één ding goed was: stront opruimen. In die scène, waarin niet alleen hij maar ook ik totaal desintegreerde, zat ik nog volop, toen op de uitvaart iedereen hem idealiseerde. Dat is een spagaat: je wilt je man eren, je wilt hem boven alles terug, maar moet hem tegelijkertijd uit je lichaam trekken om te kunnen overleven.'
En dan recensies. Janita Monna opent traditioneel met poëzie, ditmaal die van Maria Barnas in Nachtboot [fragment | onze recensie]. Dat 'staat vol gave observaties, vol grote gedachten klein en indringend verwoord'. Paul van der Steen vervolgt met een bespreking van drie boeken over ons slavernijverleden:
- Jeroen Dewulf, Grijs slavernijverleden. Over zwarte milities en redimoesoegedrag: 'Wat Dewulfs boek niet helpt, is zijn weinig soepele pen en zijn wat schoolse aanpak.'
- Karwan Fatah-Black, Eigendomsstrijd. De geschiedenis van slavernij en emancipatie in Suriname [fragment]: 'Laat scherp zien hoe in het als een bedrijf gerunde Suriname tussen pakweg 1760 en 1860 een gestaag groeiend nevenmilieu ontstond dat zich onttrok aan veel van de regeltjes van die onderneming.'
- Roelof van Gelder, Dichter in de jungle. John Gabriel Stedman (1744-1797): 'Afstand in tijd belet Van Gelder niet om van zijn gebiografeerden mensen van vlees en bloed te maken.'
Boek van de Week is Sally Rooneys Normal People [onze recensie], dat de shortlist van de Booker Prize niet haalde. Een gemiste kans, vindt Jann Ruyters, want dit boek is 'een pareltje; een glanzende liefdesgeschiedenis, klassiek in de schets van kwetsbare jongeren op de rand van volwassenheid, maar ook erg van nu in de tekening van het hyperbewustzijn van deze jongeren, die dan wel een vrij leven leiden maar één waarop de blik (én de norm) van de anderen steeds haar invloed uitoefent. Een leven waarin er wel meer seksuele vrijheid is, maar niet per se meer handigheid in hoe je daarmee omgaat. Het mooist aan Normal People is hoe precies en sensitief Rooney twee gevoelige jonge mensen elkaar laat raken en ze dan weer angstvallig terug laat deinzen'.
Kortere stukken:
- Elke Geurts over Rachel Cusk, Kudos [fragment]: 'Cusk heeft met Kudos mogelijk een eerbetoon willen schrijven aan de ongrijpbare werkelijkheid, maar ik had Faye uiteindelijk maar wat graag aan haar haren het verhaal in willen sleuren. En dat zou weleens precies Cusks bedoeling kunnen zijn.'
- Monique de Heer over E.O. Chirovici, Een nacht in Parijs: 'Een knappe, intrigerende puzzel.'
- Marnix Verplancke over Jan Antonissen, De onfatsoenlijken. Een reis door populistisch Europa: 'Om een echt goed boek te zijn had het dieper moeten graven. Nu blijft het al te vaak steken in anekdotiek, al suggereert Antonissen wel veel.'
- Rob Schouten over Rob van Essen, De goede zoon: 'Intussen is De goede zoon met zijn bizarre fantasieën, Big Brotherachtige complotten, zelflopende rugzakken, seksleverende automobielen, z’n alles vervlakkende basisinkomen, wel degelijk een ideeënroman, over het leven, over kunst.'
- Sofie Messeman over Eva Menasse, Dieren voor gevorderden: 'Menasse’s verhalen getuigen van een ongekende psychologische scherpzinnigheid. Ze zijn triest en komisch tegelijk, onder meer door de uiterst sarcastische stijl die de schrijfster met veel succes hanteert.'
- Bas Maliepaard over Ted van Lieshout, Ze gaan er met je neus vandoor: 'Briljante bundel. [...] [zijn] hoogst originele idee werkt Van Lieshout grafisch en inhoudelijk zo knap uit dat de letters in een mum van tijd levende personages worden.'
- In 'Vandaar dit boek': Johan Oosterman over Maria van Gelre (1380-1429). Sporen in het landschap: 'Het Guliks-Gelderse hof was een rondreizend hof en mijn boek beschrijft zo’n twaalf plaatsen in Gelderland en Duitsland waar Maria is geweest en waarvan je vandaag de sporen nog kunt zien, zoals Grave, Beekbergen en Kaster.'
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
George van Hal gaat in gesprek met Lucy Hawking, dochter van Stephen Hawking. Samen schreven ze een reeks kinderboeken. ‘Ik wilde graag een buitenaards wezen hebben in een van de boeken […] Maar mijn vader zei: nee, je mag geen alien. Volgens hem moesten de boeken een afspiegeling zijn van de werkelijkheid,’ aldus Hawking. Arjan Peters interviewt verder Rachel Cusk over haar boek Kudos [fragment]. ‘Ik trek geen kunstmatige wereld eromheen op. Op het gevaar af, blijkbaar, dat lezers denken dat er geen plot is. Die is er wel, maar op een andere manier dan ze gewend zijn,’ vertelt Cusk.
Elma Drayer schreef een recensie van Deborah Cadbury’s Koningin Victoria als huwelijksmakelaar. ‘Historicus Deborah Cadbury [schreef] een zeer leesbare, bij vlagen zelfs smakelijke monografie – niet in de laatste plaats omdat ze vrijelijk kon putten uit de koninklijke privécorrespondentie,’ stelt ze. Verder ook een stuk van Aleid Truijens over de Verzamelde gedichten van J.J. Slauerhoff: ‘Het bijzondere aan Slauerhoff is de tijdloosheid van zijn werk. Ik ken geen dichter uit zijn tijd die zo verstaanbaar is gebleven, zo volkomen begrijpelijk, zo springlevend.’
Hans van Maanen las twee boeken over het ontstaan van de wereld: David Christians Big History en Adam Rutherfords Een kleine geschiedenis van iedereen die ooit heeft geleefd. Hij vergelijkt de boeken: ‘Zo braaf en bourgeois als Big History is, zo levendig is Een kleine geschiedenis van iedereen die ooit heeft geleefd – en er staan toch ook amper plaatjes in.’
Suzanne Weusten is lovend over Lionel Shrivers Bezit. ‘Bezit is een schets van hedendaagse relaties, met een filosofische ondertoon.’ Volgens Weusten is uit de bundel verhalen de eerste novelle het mooist. Marjolijn van Heemstra recenseert De vulkaan van Klaus Mann [fragment]. ‘De vulkaan is een groots en vaak ook wijs boek, in de politieke discussies tussen zijn personages maakt Mann verschillende overtuigingen invoelbaar, van pacifisme tot gewelddadig verzet. Soms wordt het wat pathetisch […] maar goed, het wáren ook pathetische tijden,’ staat er onder andere in het stuk.
Korter:
- Wilma de Rek over de Nederlandse vertaling van James Baldwin, Niet door water maar door vuur: ‘Een heel goed en helaas actueel boek.’
- Elma Drayer over Philipp Blom, Bij storm aan zee: ‘Blom kan mooi schrijven, maar soms legt hij de symboliek er wat al te dik bovenop. Ook zijn niet alle toevalligheden even overtuigend.’
- Wineke de Boer over Éric Vuillard, De orde van de dag [fragment]: ‘Een wat opgedofte stijl, maar zonder te schmieren.’
- Marcel Hulspas over Thomas von der Dunk, Zuid-Tirol is niet Italië!:‘Het boek leest niet als een trein.’
- Jan Luijten over Joachim Meyerhoff, Zonder paniek geen paradijs: ‘Joachim Meyerhoff is een Duitser met talenten. Als gelauwerd acteur geeft hij gestalte aan personages uit de wereldliteratuur. Als auteur maakt hij van zijn leven literatuur.’
- Bo van Houwelingen over Daniël Samkalden, Nova:‘Het nuchtere en dichterlijke wisselen elkaar ongedwongen af; als vanzelf vloeit alles in elkaar over, waardoor ook het grotere verhaal blijft stromen […] dit is iemand die weet wat hij doet.’
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op Volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
In Het Parool dit weekend een voorpublicatie van Henk Spaans Nouri. De belofte, over Abdelhak ‘Appie’ Nouri, de voormalige Nederlands-Marokkaans Ajacied. ‘Hij kan niet tegen zijn verlies. Ook als hij gelijkspeelde, werd hij boos,’ schrijft hij.
En Dries Muus schrijft een stuk over Leonard Cohens The Flame. ‘Vaak zijn [de aantekeningen] vermakelijk, soms ontroerend, maar het zijn toch vooral aanzetten voor het echte werk,’ stelt Muus. Dieuwertje Mertens gaat vervolgens in gesprek met Lisa Halliday over haar romandebuut Asymmetrie [toelichting door de vertaler]. Halliday vind de autobiografische interpretatie te beperkt: ‘Het is verkeerd te onderstellen dat ik Alice ben en hij [Philip Roth] Ezra is. Ik wil mensen aanmoedigen het boek te lezen. Maar het is natuurlijk kunstmatig om het niet over Philip Roth te hebben.’
John Jansen van Galen dan over De kleuren van het wad van Kester Freriks: ‘Hij [schrijft] in een zakelijke stijl en vermijdt de uitbundige lyriek waarin veel schrijvers over de Wadden zich uitputten maar waarvoor je beter er zelf heen kunt gaan of er foto’s van bekijken,’ aldus Van Galen.
Dieuwertje Mertens schrijft over Rachel Cusk en Kudos [fragment], het derde deel van haar romantrilogie: ‘Haar romans bieden inzicht in de mens, maar laten bovenal zien wat de overweldigende kracht van verhalen is en hoe hard we die nodig hebben om inhoud en richting aan het leven te geven.’ En Dirk-Jan Arensman ten slotte over Gabe Habash' roman Stephen Florida. (‘Een fascinerende verteller met een geweldige vertelstem […] drammerig, meedogenloos en bot, maar ook kwetsbaar, geestig en origineel.’)
Buiten de boekenpagina's: John Jansen van Galen gaat in gesprek met Adam Zamoyski (Napoleon. De man achter de mythe). ‘Te veel macht maakte [Napoleon] uiteindelijk lachwekkend, maar niet wreed,’ vindt hij. Verder interviewt Peter de Brock Jaap Klouwen over zijn puzzelbundel Denkraam. ‘Het blijft wetenschappelijk interessant als uit oplossingen van vraagstukken zich nieuwe problemen aandienen. Dat soort hersenspinsels houdt mij enthousiast.’
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Clara van de Wiel bespreekt Germaine Greers On rape en Roxane Gays Not That Bad: Dispatches From Rape Culture. 'Zowel Greer als Gay beschrijven een wereld waarin verkrachting overal is, waarin seks er haast per definitie door vergiftigd wordt. Maar terwijl Gay die wereld aanklaagt, maakt Greer de ervaring van ervan vooral relatief en subjectief en de omgang ermee vooral individueel,' schrijft ze. En: 'Dat Greers essay tergt, bijt en soms alle kanten uitschiet is niet erg, dat is altijd haar rol geweest. Maar de manier waarop ze niet alleen verkrachting, maar ook een nieuwe beweging daartegen uiteindelijk bagatelliseert, is niet prikkelend maar reactionair.'
Rob van Essen blikt daarnaast alvast vooruit op de uitreiking van de Man Booker Prize 2018. Wat hem betreft zou Rachel Kushner de prijs moeten krijgen omdat 'er van Kushner het meest te leren valt, wat tot de conclusie zou kunnen leiden dat The Mars Room het beste boek van de shortlist is. Geen wetenschappelijk onderbouwde conclusie, maar wel een die hout snijdt' [fragment | recensie]. Sebastiaan Kort wijdt een recensie aan Nederhalfrond van J.Z. Herrenberg, 'een tekst die niet alleen erg muzikaal is, maar die misschien ook wel een "eerlijker" beeld geeft van het actuele menselijke leven dan een traditionelere roman' .
Menno Hurenkamp las Paul Scheffers De vorm van vrijheid [fragment]. 'Scheffer doet wat je van een intellectueel mag verwachten: hij ageert tegen zijn eigen achterban,' staat er onder meer in zijn stuk. Bas Heijne sprak verder met Javier Marías over diens nieuwe roman Berta Isla. 'Ook wanneer je dagelijks met andere mensen omgaat, weet je welbeschouwd weinig van hen. Je zegt, dit is mijn vrouw, mijn man, mijn zoon, mijn moeder, maar de waarheid is dat we een mysterie voor elkaar zijn. Dat is wat me aantrekt aan dat spionage-milieu. Het hele menselijke bestaan is zo. Aan de andere kant, vaak willen mensen sommige dingen juist liever niet weten. We zijn van nature nieuwsgierig, maar voor sommige kennis schrik je terug. Dat vind ik begrijpelijk. Soms is het zelfs moedig iets niet te willen weten,' zegt Marías in het interview.
Korter:
- Judith Eiselin over Mattias Faldbakken, De Hills ('De Hills is een boek om in zijn geheel te citeren, zo mooi is het van stijl. Vertaler Lucy Pijttersen vond een soepel ritme en hield dat vol.')
- Obe Alkema over Jan Lauwereyns, Zus ('Niet eerder was Lauwereyns zo warmbloedig en delicaat in zijn analyses.')
- Rob van Essen over Jon McGregor, Reservoir 13 ('McGregor is geen socioloog die zijn lezers wel even zal vertellen hoe het in zo’n gewoon dorp toegaat. Zie de mens, zegt hij, maar zachtjes, bijna bescheiden, niet pompeus. Een bijzonder boek.') [recensie]
- Margot Dijkgraaf over Anaïs Barbeau-Lavalette, De vrouw die vluchtte ('de zoektocht naar een leven van wat een uitzonderlijke vrouw blijkt te zijn, een kunstenares met een vergeten oeuvre van gedichten en schilderijen, een activiste')
- Anouk van Kampen over Emmanuel Gerard en Mark Van den Wijngaert, Boudewijn. Koning met een missie ('Het is jammer dat het boek niet nog meer loskomt van het feitelijke relaas.')
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Casper Thomas sprak deze week Francis Fukuyama, schrijver van Identity, over, onder andere, Trump. ‘Trump laat zien dat de politiek uiteindelijk niet wordt bepaald door structurele factoren, maar dat het aankomt op geluk en de rol van een leider. En wij hebben nu toevallig gekozen voor, laten we zeggen, deze man die af en toe lijkt op een vijfjarige achter het stuur van een tientonner die over de snelweg dendert,’ aldus Fukuyama.
Van Marja Pruis een stuk over Michel Houellebecqs oeuvre. ‘Zijn schrijfstijl is toegesneden op deze uitkleedpraktijk, antiliterair in zijn kaalheid, spottende met iedereen die zijn best doet iets “moois” te schrijven. Het is een stijl die zich niet laat nabootsen. Het is veel geprobeerd, maar uiteindelijk verraden zijn epigonen zich altijd door net te keurig gezochte adjectieven, of een te enthousiaste interpunctie,’ schrijft ze. Ook Chistiaan Weijts bespreekt Houellebecq, en dan in het bijzonder zijn In aanwezigheid van Schopenhauer [fragment]. ‘Niet het soort werk voor wie nog onbekend is met het oeuvre van Houellebecq, maar onmisbaar voor de liefhebbers, die in zijn werkkamer willen rondspeuren,’ stelt Weijts.
Verder van Joost de Vries een recensie van Peter Terrins Patricia [fragment]. ‘Het persbericht sprak al over een “highsmithiaanse spanningsboog”. Dat heeft Patricia zeker, maar dan op een omgekeerde manier, zoals de hele roman highsmithiaans is, maar dan binnenstebuiten,’ merkt hij op.
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
