Recensieoverzicht: Nino Haratischwili, Annelies Verbeke, John Berger (11 januari 2017)
16 januari 2017Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften met deze week: Nino Haratischwili, Annelies Verbeke, John Berger, Marcel Möring en Sebastian Barry, plus: Koos Meinderts, Oek de Jong (Trouw), Arlene Heyman, Luc Panhuysen (de Volkskrant), Bart Chabot (Het Parool), Lyndal Roper (NRC), Hartmut Rosa (De Groene Amsterdammer), Kwame Anthony Appiah (Elsevier) en Ivo Victoria en Ester Naomi Perquin (VPRO Boeken).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. In een vereenvoudigde opzet beperken we ons in 2017 tot de Nederlandse kranten en maand-weekbladen en de grote, prominente stukken.
Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Deze aflevering van VPRO Boeken interviewt Carolina Lo Galbo de dichteres Ester Naomi Perquin over haar nieuwe bundel. De titel van de bundel luidt Meervoudig afwezig, ‘maar’, stelt Lo Galbo, ‘volgens mij ben je aanweziger dan ooit in je werk, het is heel persoonlijk.’ Perquin legt uit dat ze zich inderdaad bij deze bundel voor het eerst af ging vragen waarom haar persoonlijke ervaringen niet meer naar voren zouden mogen komen in haar werk. ‘Waarom voel ik eigenlijk zo’n weerstand tegen onderwerpen die mij persoonlijk raken? […] Je kunt dat prima loslaten en een eigen stem gebruiken zonder dat daar een laag tussen hoeft.’
En Lo Galbo spreekt met Ivo Victoria, de auteur van de roman Billie & Seb [leesfragment]. Victoria vertelt dat hij zich tijdens het schrijven van zijn boek begon af te vragen waar ‘onze jongeren, jongens van hier’ nog voor bereid zijn om te vechten in een tijd waarin ‘echte oorlog al zo lang geleden is, dat het fictie geworden is. Nu zitten we met de eerste generatie jongeren die volledig is losgezongen van die oorlog’.
De afleveringen van VPRO Boeken zijn elke zondagochtend te zien op NPO 1, en zijn terug te kijken op www.vpro.nl/boeken.
In de bijlage Tijd een interview door Bas Maliepaard met Koos Meinderts: 'Het gaat erom dat het binnen het genre kwaliteit heeft. Mijn jeugdvriend Harrie Jekkers en ik hebben samen veel liedjes geschreven en waren niet snel tevreden. "Het rijmt wel, maar het dicht niet," zeiden we dan. Esthetiek is in mijn ogen ook een vorm van ethiek. Als je zegt dat iets mooi moet zijn, in dit geval een lied, laat je zien dat je er niet onverschillig mee omspringt, maar er aandacht voor hebt.'
'Het schrijven van een essay geeft me ook meer inzicht in mijzelf. Een groot deel van onze persoonlijkheid is in duisternis gehuld. Door met anderen om te gaan en ook door te schrijven krijgen we meer zicht op die onbekende. Het visioen aan de binnenbaai gaat ook over geestverwanten,' vertelt Oek de Jong Elisabeth Lockhorn voor Trouws Letter & Geest. En: 'Alleen maar observeren maakt je tot een voyeur. Dat vind ik geen prettige houding. Ik geloof sterk in het schrijven vanuit je herinnering, zoals Proust dat deed. Het geheugen is een zeef en dingen die er echt toe doen blijven hangen. Als schrijver word je vooral aangestuurd door onbewuste krachten. Ik wil me graag laten leiden door wat het "diepe ik" heet.'
Meervoudig afwezig heet de nieuwe bundel van Ester Naomi Perquin. Janita Monna: 'Levendig en ongrijpbaar laat Perquin het menselijke verlangen juist dat kennen wat zich niet laat kennen - toekomst, dood, groei, geluk - over de pagina's slingeren.' En Co Welgraven ziet dat Trump ziet liet voorspellen met de boeken van J.D. Vance (Hillbilly Elegy, 'buitengewoon goed geschreven, met rake waarnemingen, veel humor en in een tomeloze vaart') en George Packer (De ontluistering van Amerika. Een geschiedenis van het nieuwe Amerika van binnenuit, 'een mooie pen, het zijn prachtig geschreven portretten' [leesfragment]) over het miskende Amerika.
- Mieke Melief in 'vandaar dit boek' over Hier in het Oosten alles wel. Een Amsterdamse familie in China
- Beeldboek van de week is De Noordzee
Trouw kijkt ook vooruit naar literair festival Winternachten, met drie besprekingen van gasten:
- Rob Schouten over Kees 't Harts nieuwe roman Wederzijds [leesfragment]: 'Het is 't Harts meesterhand die zorgt dat je van deze krankzinnige geschiedenis vooral de komische kanten blijft inzien. Hij vertelt alles zo gortdroog, zonder met zijn ogen te knipperen, als een serieus verslag, dat je er enerzijds in blijft geloven, terwijl anderzijds de hilarische kanten steeds duidelijker in het oog springen.'
- Jann Ruyters over Hassan Blasims Lijkententoonstelling: 'Geen makkelijke kost, vervreemdende verhalen, lomp ook soms. Ze brengen je in een oord wat je al dacht te kennen maar wat door deze schrijver kunstig wordt uitgelicht, tot in de diepste duisternis.'
- Sofie Messeman over Michaïl Sjisjkin, De kalligrafieles: 'Sjisjkins verhalen doen erg Russisch aan. [...] Tegelijk heeft hij een eigen stem ontwikkeld: uiterst lucide formuleringen waarmee hij de vele facetten van zijn vaderland fileert.'
Ook Gerwin van der Werf looft Sebastian Barry's Dagen zonder eind`[leesfragment] ('Barry, of zijn verteller, wisselt steeds razendsnel van register, van platvloers naar poëtisch, van gevoelloos naar liefdevol, en weer terug.') en Harriët Salem is enthousiast over Eugen O. Chirovici's Boek der spiegels ('Chirovici schreef een intelligent en lekker spannend boek, ondanks de zwaar geconstrueerde opzet met die drie verhalen door verschillende mensen verteld.'). Minder lof van Ger Leppers voor Mouloud Mammeri's Het verlaten land ('Flitsende beeldspraak, boosaardige understatements en superieure ironie ontbreken, net als vinnige dialogen die je als lezer gniffelend tot je neemt.'), hoewel Bas Maliepaard enthousiast besluit over Inés Garlands Steen, papier, schaar ('Zulke intense bespiegelingen, waarin Alma zich opent voor de lelijke kanten van het leven, maken indruk. Een droevig boek dat doet uitzien naar meer werk van Garland.').
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
€ 19,95
Op voorraad
Voor 17.00 besteld, binnen 1 à 2 werkdagen in huis. (Op werkdagen)
In de Sir Edmund deze week een interview met de Amerikaanse psychiater Arlene Heyman (74). Haar debuutbundel Grote boze seks kwam onlangs in het Nederlands uit. Heyman vertelt onder andere waarom ze in haar verhalen altijd de hele context van een personage geeft. ‘Ik wil dat de lezer zich betrokken voelt bij een leven dat ik beschrijf. Emoties zijn daarbij belangrijk, maar ook de rede: waar gaat dit allemaal over? Wat is er met die persoon aan de hand?’
Persis Bekkering las Marcel Mörings Eden [leesfragment] en kent de roman twee sterren toe. ‘Het lukt de schrijver niet of nauwelijks met écht interessante beelden en observaties te komen. Metaforen blijven dicht bij huis […]. Paradoxen ontstijgen het cliché niet.’ Enthousiaster is Arjan Peters, over Bodleianalia van Claire Cock-Starkey en Violet Moller. ‘Het is een onhoudbaar en volkomen wereldvreemd concept, dat men niettemin met succes ten uitvoer brengt. […] [I]n Oxford wordt een wereld die niet meer bestaat springlevend gehouden.’
Peter de Waard recenseert Steeds voor alle arbeiders aanspreekbaar. Sam van den Bergh (1864-1941), de biografie die Pim Reinders over margarinefabrikant Sam van den Bergh schreef. ‘Zijn leven is nu ook beschreven, zij het zonder veel intieme of persoonlijke details.’ En Hans Bouman recenseert twee Shakespearebewerkingen: het uit het Engels vertaalde Heksengebroed van Margaret Atwood (‘Atwoods inventieve verhaal, haar humor, woordspel en karakteriseringen maken Heksengebroed misschien wel de beste ‘shakespeare-roman’ tot nu toe.’) en Venus en Adonis, vertaald uit het Engels door Hafid Bouazza (‘Bouazza kiest […] voor een lopende tekst zonder rijm. Daardoor blijft hij inhoudelijk soms dichter bij het origineel.’).
Historicus-journalist Luc Panhuysen schreef een boek over de levens van Willem III en Lodewijk XIV: Oranje tegen de Zonnekoning. De strijd van Willem III en Lodewijk XIV om Europa [leesfragment]. Sander van Walsum is enthousiast: ‘Panhuysen is erin geslaagd om de dynastieke gevoeligheden en de geest van de late 17de eeuw inzichtelijk te maken voor de hedendaags lezer – mits die bereid is om ook kennis te nemen van enigszins taaie verhandelingen over de rol van geestelijken aan het Franse hof.’ Een recensie van Joost Pollmann verder, over de verstrippingen van Piet Paaltjens dichtbundel Snikken en Grimlachjes (Piet Paaltjens in beeld van Marc Weikamp) en Louis-Ferdinand Célines trilogie Van het ene slot naar het andere, Noord en Rigodon (Céline en de kolonie van collaborateurs van Christophe Malavoy en Paul en Gaëtan Brizzi). Pollmann geeft beide strips vier sterren.
‘Jakkes, wat goed,’ aldus recensent Sjeng Scheijen over het uit het Russisch vertaalde De kalligrafieles van Machaïl Sjisjkin. ‘Wie uit zulk materiaal kan putten, en dat zo efficiënt en kan omzetten in een zo ontroerend verhaal, heeft geen praatjes nodig om de waarde van de literatuur te benadrukken.’
Katinka Polderman las de eerste tien pagina’s van Wine-up van Yvanka van der Zwaan en Mieke Kosters, Geborgen in traditie van Antoine Bodar en Ontaarde Ouders van Sarah Sluimer en Willem Bosch. En Arjan Peters schrijft onder het kopje ‘vergetelijke schrijvers’ over welke boeken we volgens hem op het eerste gezicht zouden kunnen overslaan, maar waar tóch nog argumenten voor te noemen zijn om dat niet te doen: ‘Zelfs vergetelijke schrijvers mag je nooit helemáál vergeten.’ De boeken die Peters noemt zijn Luxemburgse Legenden en De Ardennen, per spoor van Marie Andrien Perk en Bel ik u wakker, beste man? van Wim Sanders.
En in ‘Kort & goed (of niet)’:
- Marcel Hulspas recenseert Terug uit de witte hel van Adwin de Kluyver (vijf sterren)
- Peter Swanborn recenseert Keerzijde van Dulce Maria Cardoso (vier sterren)
- Bo van Houwelingen recenseert De waan van Cotard van David Nolens (vier sterren)
- Wim Bossema recenseert Die van hiernaast van Yewande Omotoso (drie sterren)
- Wineke de Boer recenseert het tweede deel van Het leven van Vernon van Viriginie Despentes (vier sterren)
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
Deze week in Het Parool een interview door Maarten Moll met de Georgisch-Duitse Nino Haratischwili, de schrijfster van Het achtste leven (voor Brilka). In het boek wordt de geschiedenis van zes generaties van de door Haratischwili bedachte Georgische familie Jasji verteld. ‘Maar ik wilde heel nadrukkelijk geen historische roman schrijven. Dit is een familiegeschiedenis met acht hoofdpersonen, vol liefde en verraad. […] Tegelijkertijd moest ik wel zover terug gaan in de geschiedenis omdat je anders, vooral als westerse lezer, de verbanden tussen de Sovjet-Unie en Georgië niet begrijpt.’
En Thomas Verbogt is lovend over Bart Chabots Easy Street. ‘Op de achterkant staat dat de roman oergeestig is. Vreemd, want dat is hij allerminst. Hoeft ook helemaal niet. een geweldig onheilspellend boek, dát is het.’
Verder drie kortere recensies:
- Hans Renders recenseert Midden in de revolutie van Helen Rappaport (vier sterren).
- Dieuwertje Mertens recenseert Halleluja van Annelies Verbeke (vijf sterren).
- Arie Storm recenseert Olga en haar driekwartsmaten van Astrid Roemer (één ster) [leesfragment].
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Van Bernard Hulsman deze week een stuk over Hans Janssens Piet Mondriaan. Een nieuwe kunst voor een ongekend leven. 'Het fictionaliseren van Mondriaans leven pakt niet altijd even goed uit,' stelt Hulsman in de bespreking. 'De dialogen die Janssen Mondriaan bij de gefingeerde gebeurtenissen laat voeren met zijn gesprekspartners zijn levenloos, kunstmatig en soms zelfs potsierlijk.' Ook het boek De Stijl. 100 jaar inspiratie komt in Hulsmans recensie aan de orde, hij noemt het 'helder en beknopt'. Michel Krielaars sprak verder met Nino Haratischwili over haar Het achtste leven (voor Brilka). 'In mijn boek stel ik als een soort rode draad voortdurend de vraag of dat gevoel van lotsbestemming er nog steeds toe doet. Juist omdat we in het Westen in de illusie leven dat we alles zelf kunnen bepalen en het lot niet bestaat. Ook wilde ik dat mijn lezers zich zouden afvragen in hoeverre dat echt zo is en in welke mate we overgeleverd zijn aan bijvoorbeeld het politieke systeem waarin we leven,' merkt Haratischwili onder meer in het interview op.
Janet Luis vindt de verhalen in Halleluja van Annelies Verbeke 'niet allemaal even meeslepend of onderhoudend'. 'Ze zijn vaak net te kort en in hun kortheid te ingewikkeld,' schrijft ze. Rob van Essen wijdt een bespreking aan Sebastian Barry's Dagen zonder eind [leesfragment]. 'In zijn romans zit altijd wel een aantal magistrale, filmische scènes, en ook in Dagen zonder eind ontbreken ze niet; een bizonjacht, veldslagen, een vloedgolf die zich op een fort stort. In sommige romans hangen dergelijke scènes er een beetje los bij (zoals in De tijdelijke gentleman, 2014), maar in Dagen zonder eind zijn ze een hecht onderdeel van het verhaal,' aldus Van Essen. Joost Vermeulen dan, hij recenseert Luther. Een biografie van Lyndal Roper. 'Krijg je door de psychologische benadering van Roper een mooi beeld van de innerlijke strijd die Luther zijn hele leven heeft gestreden, moeilijker wordt het om de ondertoon van sympathie voor Luther te begrijpen, die in grote delen van haar boek doorklinkt. De door Roper vaak zeer beeldend weergegeven beschrijvingen van zijn woedeaanvallen, zijn spotlust, zijn verschrikkelijke eigendunk, zijn leugens en zijn voorliefde voor grove grappen, maken het voor de lezer bijna onmogelijk om sympathie voor hem op te vatten,' lezen we. En Pieter van Os schreef een in memoriam over Zygmunt Bauman [i.m.].
Daarnaast de kortere besprekingen:
- Arnold Heumakers over Jacob Groot, Geloof in mij (vier ballen)
- Mirjam Noorduijn over Rindert Kromhout, Een Mann (vier ballen)
- Roos van Rijswijk over Amy Liptrot, De uitweer (twee ballen)
- Robert Gooijer over Iain Levisons De gedachtelezer (vier ballen) en Warren Ellis Normal/A Novel (vijf ballen)
- Ger Groot over Andrew Pettegrees Het merk Luther (vier ballen), Herman de Liagre Böhls Miskotte (drie ballen), Gert J. Peelens Spreken over boven (drie ballen) en Rikko Voorberg De dominee leert vloeken (twee ballen)
- Koert Lindijer over Wolfgang Bauer, De geroofde meisjes (vier ballen)
- Sietse Meijer over Pieter Steinz en Bertram Mourits, Luisteren &cetera 3 (vier ballen)
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
€ 32,50
Voor 23.00 besteld, binnen 1 à 2 dagen in huis.
(Op werkdagen)
In Elsevier een interview door Liesbeth Wytzes met de filosoof Kwame Anthony Appiah, wiens boek De erecode onlangs in Nederland verscheen. In De erecode gaat Appiah in op het begrip eer en op wat voor manieren dit een rol speelt in verschillende culturen. In het interview vertelt Appiah hoe het begrip in talen als het Engels in onbruik is geraakt: ‘Het woord is zo sterk verbonden met begrippen als agressie en geweld – zaken die wij in onze moderne maatschappij niet meer waarderen, en met reden. Maar het begrip is er nog steeds.’
Verder een recensie van Peter ter Mors over Echo’s van Egon. ‘Een tumultueuze familiegeschiedenis die ondanks de persoonlijke stijl van Woudstra nergens te zwaar wordt,’ aldus Ter Mors. En Irene Start las Jessie Burtons De muze. ‘[Z]o’n rijke, historische roman waar je doorheen vliegt,’ schrijft Start. ‘Zo bezeten van kunst als haar personages zijn, zo bezeten schrijft Burton.’
Elsevier verschijnt elke donderdag en is voor abonnees toegankelijk via weekblad.elsevier.nl. Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.
Deze week in De Groene:
- Cyrille Offermans over John Berger (Berger was 'begiftigd met een uitgesproken talent om verdedigers van de status-quo op de kast te jagen'.)
- Joost de Vries over Marcel Möring, Eden ('het interessantste, verrassendste deel van de trilogie') [leesfragment]
- Piet Gerbrandy over Jacques Hamelink, Oden voor de komende nacht ('Hoe fraai vele afzonderlijke zinnen en gedichten ook zijn, de bundel wil geen eenheid worden.')
- Chris van der Heijden over Enfant terrible, Diederick Slijkermans biografie over de alles behalve saaie minister Willem Treub.
- Merel Kamp over Hartmut Rosa, Leven in tijden van versnelling ('Rosa geeft een intelligente stem aan gevoelens van onbehagen en slaat meer dan eens de spijker op de kop.')
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
€ 26,90
Op voorraad
Voor 23.00 besteld, binnen 1 à 2 dagen in huis.
(Op werkdagen)
