Marente de Moor, J.J. Slauerhoff & Michael Ondaatje (de boekbesprekingen in de week van 12 september 2018)
17 september 2018Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften waarin deze week aandacht voor J.J. Slauerhoff, Michael Ondaatje, Marente de Moor, Juli Zeh en verder: David Christian, Ian Kershaw, Richard Powers, Lisa Halliday (Trouw), Jean-Marc van Tol, René van Stipriaan, Steve Brusatte (de Volkskrant), Imme Dros en Harrie Geelen, Jaap Robben (Het Parool), Bob Woodward, Chantal Mouffe, Ottessa Moshfegh (NRC), Arnon Grunberg, Peter Delpeut, en Adam Tooze (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
In Trouw, de Verdieping, vat Willem Schoonen David Christians Big History. Het waanzinnige wetenschappelijke ontstaansverhaal van de mens, de wereld en het universum samen. In Letter & Geest een interview door Gijs Moes met Ian Buruma (Tokio mon amour [fragment]): 'Ik heb enorm geluk gehad dat ik op het goede moment op een plek zat waar belangstelling voor was en waar weinig mensen iets van af wisten. Dat is voor een schrijver en zeker voor een journalist natuurlijk een enorm voordeel. Dat Europa niet meer in het middelpunt van de wereld stond, voelde ik wel aan.'
Janita Monna opent het recensiedeel met een stuk over J.J. Slauerhoff, die 120 jaar geleden geboren is, en van wie Wim Hazeus biografie en de Verzamelde gedichten heruitgegeven zijn. 'De aantrekkingskracht van Slauerhoffs poëzie werd ongetwijfeld mede bepaald door de levenswandel van de dichter, waarvan de gedichten een spiegel zijn. Hij studeerde geneeskunde, werd scheeparts. Zijn rusteloze aard dreef hem de wereld over. [...] Juist dat wereldse maakt zijn poëzie tijdloos.'
Paul van der Steen dan, over Ian Kershaws Een naoorlogse achtbaan. Europa 1950-2017 [fragment] ('Hij klaart de klus niettemin op knappe wijze. [...] Stijlvol weet hij de valkuil van het opsommerige te vermijden. Kershaw heeft bij alles wat hij moet vertellen nog ruimte voor de anekdotiek.') en Timothy Snyders De weg naar onvrijheid. Rusland, Europa, Amerika [onze recensie] ('haast even verontrustend [als zijn vorige boeken]').
En Koos Dijksterhuis over Richard Powers' Tot in de hemel [fragment]. Met iets minder personages en pagina's 'was het verhaal nóg beter en meeslepender geweest. Want de argumenten en overwegingen van de mij sympathieke bosbeschermers brengt Powers in fraaie zinnen onder woorden'.
Boek van de week, ten slotte, is Lisa Hallidays Asymmetrie [toelichting door de vertaler]: 'Een suggestieve ideeënroman, erudiet, geestig, lichtvoetig. Vol observaties over lezen en schrijven en verwijzingen naar andere literatuur. [...] Weer zo’n fraaie zin, maar iets van dat kaartenhuis blijft hangen na afloop, alsof dit ook op Halliday’s eigen boek slaat: slim, vol bravoure, niet helemaal vervullend.'
Korter:
- Beeldboek van de week is Jaap Kooimans, Floris.
- Rob Schouten over Marente de Moor, Foon [fragment]: 'Met haar door mysterieuze en magische krachten en motieven aangedreven personages onderscheidt De Moor zich beslist van het gros van de Nederlandse literatuur maar ze verwacht ook een groot inlevingsvermogen van de lezer, die zijn weg maar moet zien te vinden in dit labyrint van de verbeelding.'
- Marijke Laurense in gesprek met Chris de Stoop over Wanneer het water breekt in 'Vandaar dit boek': 'Toevallig kende ik een Vietnamese familie die dertig jaar geleden als bootvluchteling in België terecht is gekomen. Ik besloot zoveel mogelijk mensen van dat bootje te bezoeken en hun familiegeschiedenis op te schrijven.'
- Alle Lansu over Michael Ondaatje, Blindganger: 'Ondaatje is de meester die alles in huis heeft voor een dergelijke expeditie: de gedempte toon (alsof het verhaal bij gedimd licht verteld wordt), een filmische stijl met oog voor details zoals de richtingwijzers in onze herinnering (landkaarten, slecht gemarkeerde wegen) die er een indringende eigen wereld van maken. Op zijn 75ste is deze schrijver alleen maar nog beter geworden.'
- Bas Maliepaard over Tjibbe Veldkamps Katvis: 'Ja, dit ís een absurd, vaak ongeloofwaardig verhaal. Ja, je mág er om lachen. Maar ondertussen voert hij ook de spanning vakkundig op tot hartslag 180, en dat is knap.'
- Laura van Baars zoekt 'De bron' bij Louis Stillers Gasland. Hoe Nederland wordt wakker geschud: 'Louis Stiller, die zelf in Warffum woont, groef de hele geschiedenis op en toont dat die zo eenvoudig niet is. Dertig jaar na de eerste aardbeving in Assen, negentien jaar na die Roswinkel, is er nu pas een begin van een oplossing voor de noorderlingen.'
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
'De literatuur staat er niet bepaald florissant voor,' schrijft Fokke Obbema. Het International Literature Festival Utrecht (ILFU) probeert daar verandering in te krijgen door grote schrijvers zoal Salman Rushdie, John Irving en Julian Barnes uit te nodigen, maar ook nieuwe schrijvers zoals Paolo Cognetti. Daarbij proberen ze met creatieve initiatieven ook mensen te trekken, niet per se voor grotere boekenomzet, maar om de literatuur zelf leven in te blazen. De oprichter van het Haagse festival Crossing Border, Louis Behre: 'Puur gemeten naar verkoop hebben festivals vermoedelijk niet zoveel te betekenen. Maar wat ze wel doen: ze houden de literatuur levendig.' ILFU hoopt op 20 duizend bezoekers.
Laurens Verhagen schrijft over Jaron Laniers Tien argumenten om je sociale media-accounts nu meteen te verwijderen [onze recensie]. 'De kritiek die Lanier formuleert, is relevanter dan ooit,' vertelt hij. 'Lanier beschrijft hoe sociale netwerken hun gebruikers in een ijzeren greep houden dankzij hun krachtige algoritmes. Deze maken gebruikers niet alleen verslaafd (met "slachtoffer" Trump als bekendste voorbeeld), maar schotelen ook nog eens vaak negatieve emoties voor en veranderen de gebruikers langzaam maar zeker in goed getrainde honden in plaats van autonome katten.'
'Van ogenschijnlijk uiteenlopende thema’s als klimaatverandering, Russische vertelkunst, de MH17 en Poetin, intense natuurliefde, onversneden jaloezie die tot hardvochtigheid voert, en fraaie bijrollen voor de fantasievolle buurman "pope" Igor en de legendarische ruige bard Vladimir Vysotski, heeft De Moor een verhaal gecomponeerd dat de lezer tot medeplichtigheid dwingt.' Aldus Arjan Peters over Marente de Moors Foon [fragment].
Voedsel en zijn geschiedenis is het onderwerp van Linda Roodenburgs Food is fictie/ Food is fiction. Mac van Dinther schrijft over het boek en zijn rake observaties. 'Roodenburg is een rasverteller, ze dist het ene na het andere smakelijke verhaal op, rijkelijk voorzien van beeldmateriaal. Met als hoogtepunt de foto van de Amerikaanse oud-president Ronald Reagan en zijn vrouw Nancy, ieder gezeten voor hun eigen TV dinner.' Van Dinther heeft kritiek en ziet het boek niet als analytisch, maar eerder als anekdotisch: 'Een samenhangende visie op het onderwerp blijft uit.'
Frank Meester vraagt zich af waarom Schopenhauer ('de 19de-eeuwse brompotfilisoof') zo'n aantrekkingskracht heeft. Houellebecqs In aanwezigheid van Schopenhauer [fragment] geeft volgens hem het antwoord. 'Hoewel Houellebecq met In aanwezigheid van Schopenhauer getuigt van een tamelijk clichématige opvatting van de kunstenaar als outsider, geeft hij hiermee wel een mogelijk antwoord op de vraag waarom juist kunstenaars zo dol zijn op de boeken van Schopenhauer. De filosoof beschrijft als geen ander hun strijd en schenkt hun vooral diepe troost.'
Sander van Walsum vertelt over Musch van Jean-Marc van Tol [fragment], het eerste deel van een trilogie, met centraal de Hollandse raadspensionaris Johan de Witt en Cornelis Musch, de welgestelde griffier van de Staten-Generaal. Maar andere personages komen ook aan bod. 'Door de opvoering van zoveel ooggetuigen die beurtelings worden opgevoerd, raakt het verhaal ook versnipperd. Te meer omdat de getuigenissen qua karakter nogal uiteenlopen: bij de een is Van Tol dicht bij de bron - het archief - gebleven, bij de ander veroorlooft hij zich meer literaire vrijheden.'
Marita Mathijsen recenseert René van Stipriaans De Hartenjager. Leven, werk en roem van Gerbrandt Adriaensz. Bredero. [fragment | recensie] 'Van Stipriaan toont zich een ware literatuurgerontoloog in deze biografie vol vaart en diepgang, die ook nog eens voortreffelijk geïllustreerd is. Je zou het veel andere schrijvers gunnen dat een zo begenadigd onderzoeker en zo vaardig stilist zich zo verdiept in hun werk.'
'Dinosaurussen hebben iets magisch, iets wat mensen ogenblikkelijk fascineert. Ze zijn nog fantastischer dan draken of eenhoorns of zeemonsters, gekker dan alles wat de mens ooit in mythes en sprookjes heeft bedacht. En dinosaurussen waren écht,' vertelt Steve Brusatte in Maarten Keulemans' artikel over zijn boek De opkomst en ondergang van de dinosaurus. Steeds meer mensen zijn geboeid door de geschiedenis van dinosauriërs. Volgens Brusatte heeft de film Jurassic Park een enorme invloed gehad op de studie: 'Jurassic Park heeft het veld zoveel goed gedaan!'
Korter:
- Aleid Truijens over Bart van Es, Ver-geet-mij-niet: 'Een goedgeschreven, scherp boek. Het is met historische precisie en inzicht verteld en is tegelijk persoonlijk, vol compassie en waar het moet meedogenloos eerlijk.'
- Persis Bekkering over Juli Zeh, Lege Harten [fragment]: 'De nieuwe, dystopische roman is een moralistische, politiek zwaar versimpelde thriller die uitblinkt in clichés.'
- Hans Wansink over Kemal Rijken, Van der Laan [fragment]: 'Op basis van gesprekken met rond de 150 verwanten, collega’s en voorbijgangers reconstrueert Rijken de belevenissen van de scherpzinnige, charmante en welbespraakte advocaat en politicus.'
- Herien Wensink over Sam Shepard, Bespieder van de Eerste Persoon: 'Hij kan grote, existentiële thema’s vatten in goedgekozen, alledaagse details. Maar te vaak is zijn taal tastend, onzeker.'
'Romans moeten vooral een “haakje” hebben: een slechte jeugd, een traumatische ervaring,' schrijft Dieuwertje Mertens. Ze vertelt dat de op waarheid gebaseerde verhalen het steeds beter doen, maatschappelijk geëngageerde werken, zoals bevoordeeld feminisme, wat een opleving beleeft door de #MeToo-discussie.
Marjolijn de Cocq gaat in gesprek met het echtpaar Imme Dros en Harrie Geelen. 'Ze versterken elkaar met hun aanwezigheid,' vertelt ze. Dros schrijft en Harrie tekent (en schrijft). Dros vertelt: 'Ik houd veel van zijn tekeningen en Harrie houdt ervan dat ik compact schrijf, zodat er veel te zien overblijft.'
Jan Slauerhoff was een reiziger, drugsgebruiker, rokkenjager en pestkop. Volgens Dieuwertje Mertens komt 'dat karakter van tegenstellingen ook terug in zijn poëzie, waar het sensitieve en het botte, het romantische en het cynische, het vormvaste en het slordige elkaar afwisselen'.
Alex Boogers wil een opleving in het literatuuronderwijs, wat volgens hem marginaal geworden is. Schrijvers uitnodigen die in gesprek gaan met leerlingen over het leven en de maatschappij ziet hij als noodzakelijk. 'Het is noodzakelijk voor jongeren om te leren dat je met kunst en literatuur tegen de wanden van het fatsoen kan schuren en de moraliteit in onze maatschappij mag betwijfelen.'
Korter:
- Thomas Verbogt over Jaap Robben, Zomervacht [fragment]: 'Hij zorgt er met een paar ogenschijnlijk nonchalant geplaatste zinnen voor dat je als lezer echt ergens in verzeild raakt.'
- Dirk-Jan Arensman over Michael Ondaatje, Blindganger: 'Een betoverende leeservaring […] Een van Ondaatjes beste boeken.'
- Maarten Moll over Juli Zeh, Lege Harten [fragment]: 'Spannend [… maar] het is of Zeh zich niet bekommert om de beweegredenen van haar personages. Jammer.'
Bas Blokker bespreekt Bob Woodwards Fear: Trump in the White House. 'Het belangrijke verschil tussen Fear en [eerdere boeken over Trump] is de kenmerkende grondigheid waarmee Woodward te werk is gegaan, schrijft hij onder meer. Merijn Oudenampsen las vier boeken over de oorsprong van het geloof in de vrije markt:
- Angus Burgin, The Great Persuasion ('soepel geschreven ideeëngeschiedenis')
- Colin Crouch, The Strange Non-Death of Neoliberalism ('Het boek is actueler en de focus is specifieker dan de historische groothoeklens van Burgin.')
- Mark Blyth, Austerity ('Een sterk punt van het boek is dat Blyth de Europese dimensie van het verhaal op gelijke voet behandelt als de Amerikaanse ontwikkelingen.')
- Quinn Slobodian, Globalists ('zonder twijfel het meest ambitieuze boek van de vier')
Nynke van Verschuer sprak met Chantal Mouffe, auteur van For A Left Populism. ' [V]rijhandel wordt gepresenteerd als een prachtig concept, maar in feite hebben alleen grote multinationals er baat bij. Of neem de Europese subsidies voor landbouw, die de export bevorderen en waar vooral de agribusiness van profiteert. Als Nederlandse vind je het misschien interessant om te horen dat er in Senegal tot een paar jaar geleden heel veel uien verbouwd werden, maar dat daar inmiddels Nederlandse uien worden geïmporteerd, wat de lokale landbouw heeft geruïneerd,' aldus Mouffe in het interview. Thomas de Veen recenseert daarnaast Foon, de nieuwe roman van Marente de Moor [fragment]. 'Alles komt weer bij elkaar in een strakke, bevredigende ontknoping, gelukkig zonder dat daarin alles ontraadseld wordt,' merkt hij op. En: 'In dat slot zie je de samengebalde kracht van de eerste hoofdstukken terug, en de kwaliteit van De Moors ingenieuze plot – Foon ontpopt zich als uiterst gelaagd.' Rob van Essen wijdt verder een stuk aan Ottessa Moshfeghs Mijn jaar van rust en kalmte, volgens hem 'een schrijfster om in de gaten te blijven houden. Haar eerste roman, Eileen, die in 2016 de shortlist van de Booker Prize haalde, leek een eenvoudige noir-achtige thriller, maar riep toch allerlei vragen op. Mijn jaar van rust en kalmte doet dat ook'.
Korter:
- Francisca Wals over Coen Teulings, Over de dijken ('uitvoerig en goed onderbouwd')
- Clara van de Wiel over Chapo Trap House, The Chapo Guide to Revolution ('Hun boek is, in goede internet-slang, meme-heavy, wat het geestig, maar af en toe ook hopeloos flauw en voor buitenstaanders lastig te volgen maakt.')
- Jan Donkers over Anne Tyler, Klokkendans ('het is nooit bevredigend als je een boek dichtslaat met het gevoel dat de afloop net zo goed radicaal anders had kunnen zijn') [fragment | recensie]
- Ger Groot over Een beschamende vertoning van Paulina Flores ('Knap zet Flores in het eerste verhaal de toon') en Mijn documenten van Alejandro Zambra ('Aan ironie ontbreekt het hem [...] niet.') [fragment]
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Miriam Rasch schreef voor de rubriek 'De feministische leeslijst' een stuk over het het werk van Luce Irigaray. 'Irigaray’s stijl is notoir ondoordringbaar. Soms poëtisch, maar vooral hermetisch (die twee gaan niet noodzakelijk samen). Het is de prijs van het willen opschudden van de gehele westerse filosofie. Het ontwerpen van een nieuwe taal gebeurt niet zomaar van de ene dag op de andere. Toch is deze alles overkoepelende wens om een andere manier van filosofisch spreken te ontwerpen ook lovenswaardig,' merkt Rasch onder meer op. Joost de Vries bespreekt daarnaast Arnon Grunbergs Goede mannen [fragment]. 'Hoe kritisch je ook wilt zijn, je kunt niet ontkennen dat je vanaf de eerste bladzijde in handen bent van een hoogst exceptionele schrijver, die volkomen zelfverzekerd dingen durft op te schrijven die bij geen enkele andere schrijver opkomen,' aldus De Vries.
Van Alfred Schaffer verder een stuk over Door alle honderd harten wit te kalken, de nieuwste dichtbundel van Henk van der Waal. 'De bezwerende gedichten in Door alle harten wit te kalken lijken het weinige begrip dat kan ontstaan door dóór te denken op mij over te willen brengen. De taal is echter zo gedetailleerd dat ik de draad soms kwijt raak.' stelt Schaffer. Kees ’t Hart recenseert Peter Delpeuts 'verbluffende roman' In het zwart van de spiegel [fragment]. 'Je kunt een roman als deze alleen schrijven wanneer je beschikt over een stijl die de absurde melancholie van het geheel laat glanzen en bloeien. Delpeut zet de stijl in van de golvende besprekingszinnen, die van de ene waarneming naar de andere glijden, die alsof het toevallig zo van pas komt, persoonlijke ontboezemingen, diepgravende kunstbeschouwing en ironische platvloersheden met elkaar vermengen. Nooit belachelijk kunstjargon, altijd speels en indringend,' staat er onder andere in het stuk. Casper Thomas wijdt een bespreking aan Gecrasht van Adam Tooze. 'Tooze’s boek lezen is, eerlijk toegegeven, geen gemakkelijke opgave. Zonder vertrouwdheid met het technische jargon van het internationale financiële stelsel is Gecrasht soms taai. Maar alleen door nog één keer door het moeras van credit default swaps, secured investment vehicles en andere wonderlijke uitvindingen van de haute finance te waden, kan begrepen worden hoe de wereld tien jaar geleden een breekpunt doormaakte,' schrijft Thomas. En: 'Net als Tony Judts Na de oorlog en Thomas Piketty’s Kapitaal in de 21ste eeuw is dit een boek dat de fundamenten van de huidige tijd in kaart brengt.'
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
