Nicolaas Matsier, Kate DiCamillo, Radna Fabias, Susan Neiman (de boekbesprekingen in de week van 13 februari 2019)
18 februari 2019Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften waarin deze week aandacht voor Nicolaas Matsier, Kate DiCamillo, en verder: Radna Fabias, Jude Woodward, Jón Kalman Stefánsson (Trouw), Susan Neiman, Amitav Ghosh, Edzard Mik, Michail Saltykov, W.F. Hermans, Manfred Spitzer, (de Volkskrant), Fjodor Dostojevski, Guillermo Arriaga, Nicolaas Matsier, Simone van der Vlugt (Het Parool), Sisonke Msimang, Paul Frissen, Boris Pasternak, Jamie Susskind (NRC), Pauline Slot, Steven Pinker, Gregor Verwijmeren, Joseph Roth en Stefan Zweig (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Delen op
Ook in Trouw: Erwin Olaf. Henny de Lange schreef een portret van de bijna-zestigjarige fotograaf, die met een dubbelexpositie in Den Haag geëerd wordt - en met het overzichtsboek Erwin Olaf: I Am. En in Letter & Geest: een voorpublicatie uit Paul van der Steens De ongehoorde helft. De eerste vrouwen op het politieke pluche.
Gijs Moes dan, in gesprek met Jude Woodward, auteur van Amerika tegen China. De nieuwe Koude Oorlog?. 'In mijn boek beschrijf ik hoe landen die tot het Amerikaanse kamp behoren, toch niet betrokken wilden zijn bij initiatieven die volgens hen vijandig waren tegenover China. Om economische redenen. Zo wilde Zuid-Korea niet meedoen aan het Trans Pacific Partnership en distantieerde het zich van volgens hen agressieve retoriek over China’s optreden in de Zuid-Chinese Zee.'
Heeft uw familie uw poëzie gelezen, vraagt Janita Monna aan Radna Fabias (Habitus [recensie]), in een Boekenweekgesprek over vrouwen, moeders en poëzie: 'Mijn moeder. Mijn moeder heeft mijn bundel gelezen. Ze zei: "Dankjewel dat je zo goed bent in wat je doet." Dat heeft iets afstandelijks, maar ze zei het met een grote geraaktheid. En dat is wat er voor mij toe doet.'
Dan Sofie Messeman over het Boek van de Week, Jón Kalman Stefánssons Het verhaal van Ásta [fragment]: 'Een ambitieuze insteek, op het overmoedige af, maar Stefánsson beschikt over een dermate indrukwekkend stilistisch en poëtisch arsenaal dat hij heel overtuigend klinkt.' En: 'Met al zijn verhalen over passie, verlangen en spijt, lijkt de schrijver maar één doel te hebben: kleine mensenlevens aan de vergetelheid onttrekken, hulde brengen aan wie ze zijn geweest, hoe onbeholpen ook.'
Korter:
- Jetteke van Wijk over Ilana Hammerman, Een vrouw alleen: 'Al met al zijn deze memoires van een vredesactivist zeker de moeite waard voor wie het onderwerp interesseert. Ze bieden zelfs een sprankje hoop.'
- Beeldboek van de week is Carmiggelts Kronkels, verstript door Dick Matena [onze recensie].
- Monique de Heer over Yrsa Sigurdardottir, DNA: 'Sigurdardottir vertelt een angstaanjagend, loeispannend verhaal maar doet dit wel met de broodnodige humor.'
- Yolanda Entius over Tommy Wieringa, Dit is mijn moeder: 'In deze autobiografische verhalen is hij lekker op dreef. Hij houdt het grote drama klein.'
- Rob Schouten over Evelien Vos, Niemand keek omhoog: 'Met haar onopgesmukte stijl past Evelien Vos in een uitzonderlijk rijtje Nederlandse schrijvers, dat van Nescio tot Hellema en Frida Vogels reikt, schrijvers voor wie authenticiteit meer telt dan stilistisch vertoon. Het bijzondere van dit soort schrijven is dat het zo’n hoog soortelijk gewicht heeft, het lijkt wel of achter ieder woord, hoe simpel ook, een hele wereld schuilgaat.'
- Bas Maliepaard over Kate DiCamillo, De vloek van de vliegende olifantes: 'Empathisch, bitterzoete boek.'
- Monica Soeting over Thijs Kleinpaste, Tegenover Dostojevski: 'Het is niet moeilijk Kleinpaste te volgen in zijn enthousiasme voor het denken van Belinski, Herzen en Toergenjev. [...] Toch wringt er iets in Kleinpaste’s betoog, dat trouwens bestaat uit indrukwekkende volzinnen die soms helaas in lichtelijk absurde mooischrijverij ontaarden. In zijn interpretatie van het denken van Belinski, Herzen en Toergenjev blijft Kleinpaste met een half been in het idealisme staan, alsof hij niet ver genoeg wil of kan doordenken.'
- Mariska van Sprundel over Harald Meller en Kai Michel, De hemelschijf van Nebra. Op zoek naar een verdwenen beschaving in het hart van Europa: 'Als lezer word je onvermijdelijk meegesleurd in het mysterie. Wat was de bedoeling van de maker?'
- Willem Otterspeer in 'Vandaar dit boek' over Het horzelnest: 'Tot mijn grote verrassing bleek er in de jaren zestig door een jonge doctorandus, Jan de Jongste, een ongelooflijk mooi archief over de Leidse universiteit in oorlogstijd te zijn aangelegd. Niet alleen documenten van de universiteit, het onderwijsministerie en het voormalige RIOD werden er bewaard, maar ook 60 interviews met universiteitsmedewerkers die de oorlog hadden meegemaakt en hun memoires. Het was zoveel, dat ik besloot er een apart boek van te maken.'
em>verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
'We moeten actief en verantwoordelijk blijven tot we omvallen. Maar ik heb vrienden die zeiden: denk jij dat het nog mogelijk is om iets te veranderen aan de wereld? Wij gaan gewoon van ons pensioen genieten in Zuid-Frankrijk. Op mijn slechtste dagen, als ik gedeprimeerd ben door het nieuws, denk ik daar ook weleens over. Ik denk nog steeds dat het onverantwoordelijk is, maar ik heb een ander perspectief dan jonge mensen die de wereld zien verkruimelen. Misschien worden zij tot activisme gedwongen omdat onze generatie het verpest heeft.' Susan Neiman (Waarom zou je volwassen worden) in gesprek met Peter Giesen.
Plus een groot gesprek door Ben van Raaij met Amitav Ghosh over The Great Derangement: Climate Change and the Unthinkable. 'Iedere schrijver wil het boek schrijven dat alles verandert. Maar ik geloof niet dat boeken de werkelijkheid kunnen veranderen. Dat is een illusie. Het zou ook impliceren dat mensen geen idee hebben welke ramp zich aan het voltrekken is, en ik denk dat de mensen dat heel goed weten. Iedereen weet het en is er bang voor. Maar klimaatverandering is het terrein van de politiek, private gedachten en angsten brengen oplossingen niet dichterbij,' zegt Ghosh.
Recensies. Bo van Houwelingen las Edzard Miks roman Mea culpa [fragment]. 'Het is even opletten geblazen als Mik al deze pionnen op zijn schaakbord zet [...], maar wie er de tijd voor neemt, ziet dat er een spannend potje wordt gespeeld.' En nu Johan van Oldenbarneveldt vierhonderd jaar dood is, leest Martin Sommer drie boeken over hem.
- Nicolaas Matsier, De advocaat van Holland [fragment]: 'Dat stijlmiddel gaat op de zenuwen werken. Belangrijker is dat Oldenbarnevelt een soort vroege VPRO-remonstrant wordt, die in een gesprek met Maurits onthutst is over een kerkleer die onschuldige kinderen veroordeelt tot de verdoemenis.'
- Wilfried Uitterhoeve, De zaak Oldenbarnevelt: 'Uitterhoeve [maakte] op basis van de – ruimhartig geciteerde – processtukken een gedetailleerde reconstructie van het conflict tussen Oldenbarnevelt en Maurits dat eindigde met het afgehakte hoofd van de landsadvocaat.'
- Maar het laatste woord is voor een ouder boek: 'Ben Knapen schrijft in zijn knappe Oldenbarnevelt-biografie De man en zijn staat, zojuist herdrukt, dat "van bovenaf opgelegde tolerantie zich vertaalt in verbetenheid van onderop".'
'Het is unieke literatuur, die meer weg heeft van Monty Python dan van enig andere roman in de negentiende of twintigste eeuw. De dichtheid aan grappen en absurde wendingen is zo hoog, dat je na honderdvijftig pagina’s wat moe gebeukt kunt zijn. Maar dan heb je wel vijf of zes uur geweldige leeservaring achter de rug,' schrijft Sjen Scheijen in een lofrede op Michail Saltykovs De geschiedenis van een stad.
Arjan Peters over W.F. Hermans' beeldend werk ('Van zulke beelden en teksten knap je op. Die functie moeten foto’s voor Hermans ook hebben gehad.') en Ranne Hovius over Manfred Spitzers Eenzaamheid: 'Het is kortom moeilijk te bepalen of de precieze claims van Spitzer kloppen, maar in grote lijnen lijkt zijn bewering te staan als een huis: eenzaamheid is niet goed voor de gezondheid en bekort de levensverwachting.'
Korter:
- Marcel Hulspas over Nick Hunt, Waar de wind waait: 'Hunt kan schrijven. Meeslepend, zogezegd. Hunt boeit vanaf het moment dat het lichte briesje wat sterker wordt, of kouder. Wanneer het licht verandert, wolken zich samenspannen en dennenbomen beginnen te kreunen. Wanneer het geweld hem langzaam insluit. Vanaf dat moment huiver je mee.'
- Pjotr van Lenteren over Kate DiCamillo, De vloek van de Vliegende Olifantes: 'Wie [over het omslag] stapt, houdt een knap geschreven tienertranentrekker over, vol liefde en leugens, vriendschap, vergeven en je eigen plek vinden.'
- Emilia Menkveld over Simon Strauss, Zeven nachten: 'De stem van een generatie, ronkte de Duitse pers. Dat valt te bezien, maar talent heeft hij zeker. Wat een lef, wat een vaart.'
- Wineke de Boer over Marie Darrieussecq, Ons leven in de bossen: 'Door de schijnbaar losse structuur van deze dagboek-achtige tekst kan Darrieussecq haar informatie zorgvuldig doseren, waardoor je geboeid blijft. Het einde is op onverwachte wijze tamelijk ontluisterend.'
- Hans Wansink over Menno ter Braak, Het nationaalsocialisme als rancuneleer [fragment]: 'Ter Braak had weinig succes met zijn reductie van het nationaalsocialisme tot rancune; het verwijt van simplisme dat hij Mussert & Co maakte, sloeg op hemzelf terug.'
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op Volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
Voor Het Parool interviewde Jan Pieter Ekker jubelaris Erwin Olaf (Erwin Olaf: I Am), en Hannah Stöve sprak Floris Müller, die Numéro in het Nederlands gaat uitgeven. 'Je leest eindeloos dat printmedia dood zijn, maar er wordt nog steeds veel gelezen, en verkocht. In het tijdschriftenschap zijn inderdaad al behoorlijk wat modebladen te vinden, maar ik denk dat Numéro zich daarin kan onderscheiden. In Nederland bestaat de neiging om mode nogal plat af te beelden: koop déze schoen, die jurk, of dít sieraad. Terwijl een modeblad veel meer op inspiratie en emotie gericht zou moeten zijn.' Na de zomer in het Nieuwscentrum.
'In een bepaald opzicht is het een energiek boekje, dat van Boland. Dat zit in het feit dat hij zo duidelijk fan is van Dostojevski en in de geestdrift die hij aan de dag legt voor zijn eigen vertaalvondsten. Het heeft natuurlijk iets kokets wanneer een vertaler uitlegt dat hij de beste vertaler is,' schrijft Arie Storm over Hans Bolands Van mensen die geen enge grenzen erkennen. En over diens nieuwe vertaling van Misdaad en straf: 'De vertaling wordt er minder zweterig van; het koortsige gevoel bij de lezer neemt af. Misdaad en straf leest in deze nieuwe vertaling komischer of zelfs kluchtiger.'
En Maarten Moll ging in gesprek met Guillermo Arriaga over De ontembare [fragment | onze recensie]: 'Voor ik scenario's ging schijven, had ik al drie romans geschreven, maar dat is iedereen schijnbaar vergeten. Nu denkt iedereen dat de scenarioschrijver ook zo nodig romans moet schrijven, dat ik de cinema in romanvorm wil vangen. Het is andersom, de schrijver in mij bedacht films.' Genoteerd. En: 'Het verhaal vertelt me hoe lang het wordt. Ik heb daar niets over te zeggen. En het lijkt misschien heel filmisch opgeschreven, maar het speelt zich allemaal af in het hoofd van Juan Guillermo. Ga dat maar eens verfilmen zonder het boek geweld aan te doen. Dit is een literaire roman, in de traditie van Faulkner of Hemingway. Sterke beelden, maar niet noodzakelijkerwijs geschreven om te verfilmen.'
Thomas Verbogt dan. Hij las Nicolaas Matsiers De Advocaat van Holland [fragment]. 'Een fascinerend boek.' En: 'Ik schrijf hier bewust dat we hem meemaken, want daarvoor heeft Matsier gezorgd in zijn sobere en zorgvuldige roman. [...] Het is net alsof hij zich als schrijver tot het uiterste inhield om niet tussen hem en ons, lezers, te komen.'
Korter:
- Dieuwertje Mertens over Elvis Peeters, De ommelanden [fragment]: 'Peeters haalt in De ommelanden uit naar schijnbetrokkenheid in de hedendaagse kunstwereld; echt engagement is pijnlijk. Dat toont Peeters als geen ander.'
- Guus Luijters over Louis Couperus, Het snoer der ontferming: 'Die schoonheid zit hem vooral in de schitterende afbeeldingen van Japanse prenten. De door Couperus in Het snoer der ontferming navertelde Japanse sprookjes en legenden zijn minder aantrekkelijk, doordat hij zich aan een welhaast ondraaglijke poëtisch taalgebruik te buiten gaat.'
En op de geschiedenispagina, ten slotte: Peter de Brock in gesprek met Simone van der Vlugt over Wij zijn de Bickers!: 'Ik licht een paar belangrijke Bickers uit en geef een schets van het leven in Amsterdam in de 16de en 17de eeuw. Lezers van mijn historische romans zijn dat van me gewend. Ik neem ze mee op sleeptouw de Warmoesstraat in, het Oudekerksplein over en de Sint Anthonisdijk op, langs door uitgespoelde wolverf verkleurde sloten. Wandelingen als raamwerk voor sfeerbeschrijvingen. Als je de geschiedenis een klein beetje inkleurt, voorkom je dat de lezers verdwalen in een woud vol historische feiten.'
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Sjoerd de Jong bespreekt vier boeken over zelfdoding. René Diekstra's Leven is loslaten. Over een dood met een grote toekomst en Paul Frissens Staat en taboe. Politiek van de goede dood [fragment] komen in de recensie uitgebreid aan bod. 'Van de twee Nederlandse auteurs lijkt Frissen in elk geval gevoeliger voor denkers die de dood blijven zien als een mysterie en een verlies, dan voor de stoïcijnse gemoedsrust van Seneca. Hij kent zijn filosofen: over suïcide verwijst hij naar het opstel On Suicide van David Hume, een belangrijke bron van het moderne denken over zelfdoding die bij Diekstra ontbreekt. Maar Staat en taboe is dan ook een heel ander, tegendraads boek; geen vleugje zelfhulp hier, maar een gedetailleerd onderzoek van wetgeving, uitgewerkt met een doorwrochte politiek-filosofische analyse van de verhouding tussen staat en burger, antropologische inzichten over verboden en taboes en beschouwingen over de "faustische" moderniteit, gericht op maakbaarheid en beheersing ("evolutietje spelen").' Daarnaast van Shira Keller een stuk over Er is geen daar daar van Tommy Orange [fragment]. 'Dit boek bezorgde me de nodige hoofdbrekens. Gelet op stijl en opbouw en personageontwikkeling – van die dingen waar je normaal gesproken je literaire oordeel op baseert – is het namelijk helemaal niet zo’n goed boek. En toch zou ik u willen aanraden het te lezen,' schrijft Keller onder meer.
Michel Krielaars las de brieven van Boris Pasternak: 'Fascinerend zijn de brieven uit de jaren dertig, als de Stalinterreur woedt. Pasternak is dan bevriend met de schrijvers Boris Pilnjak en Vladimir Sillov, die beiden ten prooi zullen vallen aan de bloeddorst van de dictator. Als de futurist Sillov in 1930 op beschuldiging van spionage en contrarevolutionaire propaganda wordt gearresteerd, is hij niet te beroerd om meteen diens wanhopige vrouw te gaan troosten. Menig ander zou zoiets niet in zijn hoofd hebben gehaald, omdat contact met een familielid van zo’n gearresteerde ook tot je eigen arrestatie kon leiden. Het laat Pasternak ineens van een ongekend dappere kant zien, die hij nog vaker zal tonen.' André W.M. Gerrits recenseert Jamie Susskinds Future Politics. 'Susskind heeft zijn lezers willen inspireren om opnieuw na te denken over grote politieke vraagstukken, in het licht van de meest ingrijpende technologische veranderingen die we ooit hebben meegemaakt. Zijn boek geeft daarvoor een stevige aanzet,' vindt hij.
Verder van Floris van Straaten een recensie over Ramachandra Guha's 'tweede en laatste deel van [de] indrukwekkende biografie' Gandhi. De legendarische jaren. En Maral Noshad Sharifi sprak met Sisonke Msimang over haar Always Another Country. 'Het idee bestaat dat Nelson Mandela de geest van vergiffenis belichaamt, maar dat was niet het geval. Die gedachte is gecreëerd door witte mensen, zij wilden graag geloven dat hij even veel hield van witte als van zwarte mensen. Voor hem was praten over vergiffenis een strategie; een manier om een einde te maken aan de onderdrukking van zwarte mensen. Witte mensen zijn altijd bang geweest voor black rage, de opstand van zwarte mensen, ook al heeft die zich nog nooit voorgedaan. Zwarte mensen doen alleen zwarte mensen pijn. Natuurlijk is vergiffenis belangrijk, maar tegen welke prijs? Mensen mogen óók boos zijn. Ondanks de orthodoxe wijze waarop wij eerst moesten vergeven om door te kunnen,' zegt Msimang onder meer in het interview.
Korter:
- Thomas de Veen over Te koop: babyschoentjes, nooit gedragen: 'een van de beste verhalenbundels die je deze Week [van het Korte Verhaal] kunt aanschaffen.'
- Thomas de Veen over Franca Treur, Regieaanwijzingen voor de liefde [fragment]: 'er [zit] iets afstandelijks aan Regieaanwijzingen voor de liefde, iets waardoor je toch niet écht meeleeft met de personages, maar '[d]e schitterende uitgave, met een stevig-slappe kaft en aan het begin van elk hoofdstukje een krachtige kleurenillustratie van Olivia Ettema, vijftig keer raak, smaakt ook naar meer'.
- Rob van Essen over Barry Hines, Kes: 'Hines heeft kunnen voorkomen dat Kes een al te vertederende en ontroerende roman over het archetypische slimme en gevoelige jongen werd. Billy is geen kleine heilige.'
- Tim de Gier over George R.R. Martin, De wereld van het lied van ijs en vuur: 'Het is niet de eerste afleiding van zijn grote project die George R.R. Martin zich permitteert. De wereld van ijs en vuur wordt steeds groter en kleurrijker. Dit boek is, toch wel onverwacht, een van de betere spin-offs, zo niet de beste. En dat belooft wat.'
- Arnold Heumakers over Arnon Grunberg, Vriend & vijand: 'meer een fonkelende improvisatie dan een consistente dieptepeiling'
- Maarten Doorman over Umberto Eco, Op de schouders van reuzen: 'Vooral de eerste helft van het boek staat vol prachtige observaties, over dingen die je op een of ander manier allang wist zonder je er van bewust te zijn.'
- Marco Kamphuis over Sylvain Tesson, Een zomer met Homeros [fragment]: 'Niets in de Ilias en de Odyssee is verouderd, verzekert hij de luisteraar: het is alsof je de krant leest.'
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Marja Pruis las Pauline Slots Eerste liefde, laatste hart. Memoires over een jeugdliefde, volgens Pruis een 'verhaal van ontluiking en openbaring'. 'Het spannende, en ontroerende, van Slots boek is dat het op geen enkele manier "handig" geschreven is. Daarvoor is de inzet te hoog, de geschiedenis te persoonlijk en daarmee te ingewikkeld. Er is niet duidelijk één verhaal te vertellen, ook al lijkt het zo. Er was een eerste liefde en die ging dood.'
Verder twee besprekingen van Steven Pinkers Verlichting nu. Een pleidooi voor rede, wetenschap, humanisme en vooruitgang. Ralf Bodelier is enthousiast over het boek: 'Pinkers pleidooi voor meer Verlichting is me uit het hart gegrepen. Te meer omdat Pinker met een schat aan data duidelijk maakt hoe rede, wetenschap en humanisme het leven van miljarden mensen wereldwijd hebben verbeterd.' Thijs Kleinpaste laat zich juist kritisch uit over Pinkers nieuwste: 'Verlichting nu belooft [...] veel, maar maakt het domweg niet waar. Wat zich wreekt is in zekere zin dat Pinker zich niet aan zijn eigen principes houdt. De Verlichting, stelt hij vaak, is het exact tegenovergestelde van de "laffe onderwerping aan dogma". Tegelijkertijd lijkt het boek steeds daarop uit te draaien: onderwerping.'
Lodewijk Verduin recenseert De vorm van geluid van Gregor Verwijmeren, hij noemt het 'een rijk boek [...], vol prikkelende ideeën en wetenswaardigheden die nieuwsgierig doen doorlezen, steeds weer hongerig maken naar meer'. En Cyrille Offermans wijdt een stuk aan Elke vriendschap met mij is verderfelijk. Brieven 1927-1938, de briefwisseling tussen Joseph Roth en Stefan Zweig [fragment | recensie]. 'Gaandeweg lijkt de fatale afloop onafwendbaar – Roth drinkt zich in '39 dood in Parijs, Zweig pleegt in '42 zelfmoord in Brazilië. Maar beider vriendschap blijft tot het eind "onvoorwaardelijk", verzekert Roth keer op keer, "vriendschap (is) het ware vaderland". Daarvan is deze correspondentie, misschien wel de meest tragische uit de hele literatuurgeschiedenis, een overtuigende demonstratie,' aldus Offermans.
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
