Gerwin van der Werf, A.H.J. Dautzenberg, Johan Andreas dèr Mouw (de boekbesprekingen in de week van 13 juni 2018)
18 juni 2018Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften, waarin deze week aandacht voor Peter Verhelst, Andrew Keen, David Graeber, Louise Erdrich, Katja Happe, Gerwin van der Werf (Trouw), vader en zoon Siebelink, Lida Winiewicz, Johan Andreas dèr Mouw (De Volkskrant), Murat Isik, Paolo Cognetti, Karl Ove Knausgård (Het Parool), A.H.J. Dautzenberg, Emuna Elon, Rachel Kushner (NRC), Philip Roth, Remieg Aerts, Daniël Vis en Leïla Slimani (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
'Voor het vergeten [fragment], mijn roman, gaat over mijn moeder maar het is beslist geen moederboek. Het moest geen tranerig, sentimenteel ding worden, maar een universeel verhaal over gemis, over verdriet. Verdriet heeft mij altijd gefascineerd, ik herken het, ik kan het ruiken bij mensen, maar het mooie is dat ik steeds beter heb leren begrijpen dat iedereen een portie verdriet nodig heeft in het leven. Verdriet kan uw geluk nóg mooier maken. Verdriet is een gast die tegenwoordig gewoon bij me aan tafel mag komen zitten. Verdriet is niet langer iemand die mij dreigt neer te knuppelen.' Peter Verhelst in Arjan Vissers 'Tien geboden'.
Isabel Baneke sprak Andrew Keen (How to Fix the Future): 'In mijn vorige boeken heb de problemen rondom technologie beschreven, nu kom ik met de oplossingen. Het een sluit het ander niet uit, het staat juist met elkaar in verbinding. Ik sta nog altijd achter mijn waarschuwingen, maar heb nooit gezegd dat de gevaren onafwendbaar waren. Ik ben geen dystoop.'
Recensies. Janita Monna las Floor Buschenhenkes bundel Parachute: 'Maar tussen de ernstige, geestige, verwarrende en ook kritische gedichten zit veel wat toch een flink tijdje na blijft zoemen.' En Elias van der Plicht over David Graebers Bullshit Jobs, 'een oorlogsverklaring aan de onzinbaan: betaalde functies die geen bestaansrecht hebben en bestaan uit zinloze, overbodige of zelfs schadelijke taken'. Maar: 'Wat ontbreekt in Graebers betoog is dat hij niet ingaat op een nuttige tijdsbesteding van de uren die vrijkomen met zulke korte werkweken.'
Jann Ruyters las Louise Erdrichs Toekomstig huis van de levende God [toelichting door de vertalers]: 'Om de licht magisch-realistische toets is haar werk wel vergeleken met dat van Gabriel Garcia Marquez, maar haar stijl blijft sober, de sfeer aards, ook als iemand op de parkeerplaats een geestverschijning heeft gezien of in de keuken een voorouder wordt aangeroepen. De toon is licht en ironisch, contemplatief.'
Sylvia Heimans dan, over Katja Happes Veel valse hoop. De Jodenvervolging in Nederland 1940-1945 [fragment]: 'In een zakelijke en compacte stijl combineert ze met succes oude en nieuwe bronnen en werpt ze nieuw licht op al bekende feiten. [...] Happe slaagt erin een coherent antwoord te formuleren. [...] Ze maakt met nuance en overtuigingskracht duidelijk hoe de houding van de Nederlandse en geallieerde overheden, de snelheid van de deportaties, de medewerking van de Nederlandse politie, de naïviteit van de Nederlandse Joden en de prioriteit van de geallieerden bij het winnen van de oorlog allemaal bijdroegen aan het hoge percentage vermoorde Joodse Nederlanders.'
En het Boek van de Week is Gerwin van der Werfs Een onbarmhartig pad. Yolanda Entius over het nieuwe boek van haar collega-Trouwrecensent: 'Wat een verteller, die Van der Werf, en wat een lekkere en zuivere pen. En passant schetst hij ook een prachtig beeld van een adembenemend landschap, toont hij ons de armoe van op hol geslagen toerisme en beschrijft hij de alledaagse eenzaamheid van een uitgeblust huwelijk.'
Korter:
- Rob Schouten over Nicolien Mizee, De porseleinkast [fragment]: 'Tegen deze zwijgende praatpaal stort Mizee haar hele hart uit, van alledaagse zorgen en zorgjes tot grote existentiële vragen over hét, en vooral háár bestaan. [...] Ze legt aan de hand van zichzelf, nu eens indringend dan weer hilarisch, de zowel narcistische als empathische kern van de mens bloot.'
- Beeldboek van de week is De Zeeuwse Streekdrachten. Handboek voor het maken van kleding.
- Monique de Heer over Arnaldur Indridason, Valkuil: 'Indridason bewijst opnieuw wat een fantastische verhalenverteller hij is.'
- Bas Maliepaard over Koos Meinderts, ill. Annette Fienieg, Liebermann. De zee van meneer Max: 'Ook los [van de expositie in het Gemeentemuseum Den Haag] is het de moeite waard. [...] Bijzonder hoe Fienieg zo haar stijl opnieuw uitvindt en verbreedt. Hoe losser ze werkt, hoe sterker haar beelden.'
- In 'Vandaar dit boek': Johan Op de Beeck over De zonnekoning. Glorie & schaduw van Lodewijk XIV.
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Deze week in Volkskrant Magazine een interview met vader (Jan) en zoon (Jeroen) Siebelink, over Jeroens nieuwe interviewbundel Vaders & Zonen. ‘Dat ik nu gewoon heb opgeschreven: pap, je was best wel driftig vroeger, dat is een kleine overwinning.’ En, zes schrijvers geven woorden aan zes mannengeuren. Nina Polak: ‘Dit parfum ruikt naar luxe, de belachelijke luxe om een Italiaanse zomer lang in en rond een landhuis te luieren’.
In Sir Edmund beschrijft Iris Hannema waarom reizen zo fijn is. 'Zodra Schiphol uit elkaar valt en oplost als een bouillonblokje onder de wolken, haal ik diep adem: rust in de tent. [...] Reizen is loslaten'. Verder, een interview door Arjan Peters met Lida Winiewicz, die nu op haar negentigste haar Nederlandse debuut maakt, De verloren toon. ‘Ik hoop nog wat lezenswaardigs te schrijven. Of er iets komt, weet ik niet, noch of ik het kan, maar daar gaat het niet om. Voor het woord levenswerk vind ik het te vroeg, hoe verbazingwekkend u dit misschien ook vindt.’
Désanne van Brederode las Voorwoorden van Søren Kierkegaard, nu naar het Nederlands vertaald door Annelies van Hees, Frits Florin en Karl Verstrynge. ‘“Ontspanningslectuur voor bepaalde standen – naar tijd en gelegenheid,” zo noemt Notabene deze bundeling van voorwoorden. Daarmee zegt hij hoegenaamd niets. Maar alles over lezers die, nog vóórdat ze zijn begonnen, willen weten wat ze kunnen verwachten.’ En Elma Drayer over Als een vos. Machiavelli’s levenslange zoektocht naar vrijheid van Erica Benner (vertaald door Arian Verheij): ‘Goddank gaat Benner uit van de lezer. Ze weet haar details te kiezen, laat niet méér personages opdraven dan noodzakelijk is, parafraseert er onbekommerd op los, springt vrijmoedig om met de chronologie.’
Aleid Truijens bepreekt de heruitgave van Mijn taalorkest. Een ruime keuze uit ‘Brahman’ van Johan Andreas dèr Mouw (Adwaita), samengesteld door Jan Kuijper. ‘Bij Dèr Mouw bestaan er geen platte of verheven onderwerpen. […] Deze poëzie is tijdloos, en weerloos.’ Daarnaast las Truijens Lucien Custers biografie van deze dichter, Alleen in wervelende wereld. Het leven van Johan Andreas dèr Mouw: ‘Bundel en biografie versterken elkaar; je begrijpt waarom deze man zulke poëzie kon schrijven. Hij was een nog wonderlijker kerel dan ik al dacht.’ Tot slot recenseert Joris van Casteren Het meer van Bianca Bellová (vertaald door Kees Mercks). ‘[Ze] koppelt een droogkomische verteltrant – een beetje in de stijl van Joseph Roth en Hans Fallada – aan een genadeloze observatiedrift.’
Korter:
- Ad van Liempt over Goed gerei. Opkomst en ondergang van een (meubelmakers) familie van Wido van Giel: ‘Godmiljaar, wat kan die Wido van Giel geweldig schrijven!’ Vier sterren.
- Persis Bekkering las Want de avond van Anna Enquist [fragment]. ‘We lezen álles […] daardoor blijft er niets te raden over.’ Twee sterren.
- Edwin Krijgsman bespreekt Intrigo italiano van Carlo Lucarelli (vertaald door Carolien Steenbergen). ‘Een klassieke thriller volgens beproefde maar wel zeer smakelijke receptuur’. Vier sterren.
- Wineke de Boer over In de tuin van het beest van Leïla Slimani (vertaald door Gertrud Maes): ‘Met […] compromisloze durf geschreven’. Vier sterren.
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
In PS van de week een interview met Murat Isik (Wees onzichtbaar [fragment]), door Marcel Wiegman. ‘Ik dacht: dit ben ik niet. Ik was een gekooide schrijver. Na veertien jaar heb ik mijn baan opgezegd en nu heb ik de Libris. Het is de grootste literaire prijs, maar voor mij gaat het veel verder dan dat. Het is een overwinning als mens.’
Hanneloes Pen interviewt politieman Joeri Sterringa. Hij schreef een boek, Van diender tot patiënt, over de trauma’s van het werk. ‘Het werk dat ik zo leuk vond, heeft me ziek gemaakt. Maar ik blijf het doen. […] Het geeft me voldoening met elkaar voor de veiligheid te zorgen en mensen te helpen.’ En een stuk van Marjolijn de Cocq over kinderen en serieboeken. Uitgever Thille Dop: ‘Je moet wachten tot het van mond tot mond gaat. Kinderen kijken niet naar auteursnamen, het is niet zoals bij volwassen lezers dat “de nieuwe A.F.Th. van der Heijden”eraan komt.’
Verder, Dieuwertje Mertens interviewt Anton Dautzenberg over zijn (dag)boek Ik bestaat uit twee letters [fragment]. ‘Zo’n dagboekblik accelereert alle onrust. De metafysische leegte begint nu echt pijn te doen.’ En Hans Renders bespreekt Alleen in wervelende wereld. Het leven van Johan Andreas dèr Mouw (1863-1919) van Lucien Custers. ‘Het is goed dat eindelijk de biografie van deze mysterieuze dichter is verschenen, maar wat jammer dat de biograaf niet de ambitie heeft gehad er een mooi verhaal van te maken.’
Korter:
- Dieuwertje Mertens over De polyglotte geliefden van Lina Wolff [fragment] (vertaald door Janny Middelbeek-Oortgiesen): ‘Een diepgravend, gelaagd literair meesterwerk’.
- Dries Muus las De buitenjongen van Paolo Cognetti [fragment] (vertaald door Yond Boeke en Patty Krone). ‘Cognetti vertelt simpelweg wat hij ziet en voelt, op een toon die lijkt te zeggen dat het volstrekt normaal is om zulke rijke inzichten zo helder op te schrijven.’
- Maarten Moll bespreekt Het Amerika van de ziel van Karl Ove Knausgård (vertaald door Marin Mars): ‘Het is vaak te wijdlopig, en dat is jammer, want de paar keer dat hij het kort houdt […] is het ook meteen heel fraai.’
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Thomas de Veen las Ik bestaat uit twee letters, de Privé-domein uitgave van A.H.J. Dautzenbergs dagboek [fragment]. 'Ik bestaat uit twee letters is absoluut gelukt,' merkt hij in het stuk op. 'Een jaar is wel lang, dat is het enige echte bezwaar: in de 719 bladzijden zit wel een aantal dooie momentjes. Maar Dautzenbergs soulsearching levert een eerlijk, diepgravend portret op van hemzelf, van zijn (geëngageerde) schrijverschap, maar ook het Zuid-Limburg van zijn jeugd en zijn familie.' Sebastiaan Kort recenseert daarnaast Merijn de Boers verhalenbundel De geur van miljoenen [fragment]. 'Er staat veel relatief ouder werk in De geur van miljoenen – wellicht de verklaring voor het toch wat tegenvallende niveau van sommige verhalen. Zeker met ’t Jagthuys (2016) in het achterhoofd, De Boers vorige boek en zijn voorlopige hoogtepunt,' aldus Kort.
Van Michel Krielaars een bespreking van Emuna Elons Sonja’s zoon [fragment]. Hij vindt de roman 'ongelooflijk spannend', 'Sonja’s zoon verzandt [nergens] in clichés over een alom bekend thema'. En Simon(e) van Saarloos sprak met Rachel Kushner over haar roman Club Mars [fragment]. 'Je moet jezelf forceren om te kijken. Juist wanneer je weg wilt kijken. Kijken heeft een ethische component; waar je naar kijkt, wat je niet ziet. Kijken is essentieel,' zegt Kushner onder meer in het interview.
Korter:
- Arnold Heumakers over Maurice Pons, De seizoenen ('een volkomen terechte heruitgave van de uitstekende, oorspronkelijk in 2007 verschenen vertaling van Mirjam de Veth')
- Margot Dijkgraaf over Patrick Modiano, Slapende herinneringen ('Modiano illustreert weergaloos de grillige werking van ons geheugen') [recensie]
- Marco Kamphuis over Carsten Jensen, De eerste steen ('De eerste steen is goed geschreven, het bloed druipt van de pagina’s, maar ik vond het vergezocht.')
- Lotfi El Hamidi over Arjen van Veelen, Amerikanen lopen niet ('Met een open blik en een scherpe maar ook lichte pen laat hij zien waarom iedereen St. Louis zou moeten kennen.') [recensie]
- Michiel Hoogeveen over De BV Noord-Korea van Remco Breuker en De Kim-Dynastie van Casper van der Veen ('Beide boeken zijn hoe dan ook een aanrader voor iedereen die meer wilt weten over Noord-Korea. De Kim Dynastie als basaal naslagwerk, De BV Noord-Korea als verdieping.')
- Pieter van Os over What We Think About When We Think About Football van Simon Critchley en It’s Football, Not Soccer (And Vice Versa) van Stefan Szymanski en Silke-Maria Weineck ('It’s Football, Not Soccer (And Vice Versa) zet laag in, met een taalkwestie, maar biedt inzichten in aard en politiek-maatschappelijke betekenis van voetbal. Critchley zet hoog in: hij beloofde te onderzoeken "how football’s magic wards off oblivion" en trapte vooral open deuren in.')
- Bertram Mourits over Michael Nesmith, Infinite Tuesday ('Dat dit een succesverhaal is, maakt de tweede helft van Infinite Tuesday wat minder interessant, al staan er nog steeds veel geestige en rake observaties in.')
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Deze week een essay van Marja Pruis over de positie van de schrijfsters binnen de letteren. Is die aan het veranderen, of lijkt dat maar zo? Pruis noemt in haar stuk onder meer Het sterke geslacht. Over vrouwen in onze literatuur van Herman Stevens en Reading Beyond the Female van Corina Koolen. Joost de Vries bespreekt verder Philip Roths Waarom schrijven? [fragment]. 'Voor Roth staan niets minder dan de vrijheid van fictie en de individualiteit van een mens op het spel,' merkt hij in het stuk op. 'Niemand spreekt namens een groep en literatuur is er niet om het goede voorbeeld te geven. Een personage heeft geen verplichting tegenover de maatschappij, een roman is geen ‘sociologische studie’ van een bepaald milieu, of een ‘evenwichtige schildering’ van alle soorten mensen binnen een bevolkingsgroep.'
Van Alfred Schaffer een bespreking van Daniël Vis' Insect Redux, waarin Vis 'een grote durf' aan de dag legt en 'een originele visie op wat je met de poëtische vorm kunt doen en suggereren'. Marcel ten Hooven recenseert Thorbecke wil het, biografie van een staatsman van Remieg Aerts [fragment]. Aerts doet 'wervelend uit de doeken hoe de grote liberale politicus Nederland toerustte voor zijn politieke, economische en sociale sprong voorwaarts in de tweede helft van de negentiende eeuw', aldus Ten Hooven. En Thomas Heerma van Voss schrijft over Leïla Slimani's debuut In de tuin van het beest. '[D]e roman is zowel inhoudelijk als stilistisch opmerkelijk rijp,' vindt hij, 'Slimani schrijft slim, doorleefd en zonder effectbejag.'
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
