Vrouwkje Tuinman & F. Starik, Jan Siebelink, Michel Houellebecq, Jan Cremer (de boekbesprekingen in de week van 13 maart 2019)
18 maart 2019Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften waarin deze week aandacht voor Jan Siebelink, Vrouwkje Tuinman & F. Starik, Michel Houellebecq, Jan Cremer, en verder Christian Wiman, Benoîte Groult, Ester Naomi Perquin, Maartje Wortel, Gerdien Verschoor (Trouw), Ta-Nehisi Coates, Francis Fukuyama, Evelien Vos (de Volkskrant), Murat Isik (Het Parool), boeken over politieke correctheid, Nicolien Mizee, Francis Fukuyama (NRC) Lindsey Hilsum, Peter Buwalda, Kristen Roupenian, Sander Kollaard, Carson McCullers en Joke J. Hermsen (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
'Nou, zelf had ik ook wel verwacht dat ik voor het essay een vrouw naast me zou krijgen. Zo is het de afgelopen jaren steeds gegaan,' zegt Jan Siebelink, de auteur van het Boekenweekgeschenk, tegen Sander Becker. Maar toch: 'Twee mannen ja, maar literair maakt dat niet zoveel uit. Het gaat niet om de schrijvers, maar om hun boeken. Ik ben trouwens een schrijver met een groot vrouwenpubliek. Mijn stijl wordt ‘feminien’ genoemd; ik schrijf sensibel en kan de kleinste details van gevoelens verbeelden. Een verdedigbare keuze dus.' En goed nieuws voor de fans: 'Het Boekenweekgeschenk zou mijn zwanenzang kunnen zijn, maar dat wordt het niet. Ik werk hard aan een nieuw boek. Het verkeert in zo’n ver stadium dat mijn redacteur het kan afmaken, mocht mij iets overkomen.'
En Stevo Akkerman sprak Chris Wiman (Radicaal licht): 'Maar wat mij opvalt is dat alle poëzie die honger lijkt te kennen, als een ruimte die ongevuld blijft. Het prikkelt me als dichters het bestaan van het heilige compleet afwijzen en er vervolgens in hun poëzie toch naar hinten. Ik sprak eens voor een schrijversklas, allemaal afgestudeerden die prijzen hadden gewonnen, en van de tien verklaarden negen zich overtuigde materialisten. Ik bedoel: dit zijn dichters! Zij moeten het heilige helpen te overleven.'
In Letter & Geest een interview met techniekfilosoof Behnam Taebi, die voor kernenergie pleit, en Nicolaas Matsier (De advocaat van Holland [fragment]) over Van Oldenbarneveldt en Willem van Oranje. Maar ook een Boekenweekgedicht van en een groot interview door Janita Monna met Ester Naomi Perquin: 'Literair is "de moeder" een fantastisch thema, iedereen heeft er één, alles zit erin: de grote liefde, de grote dood, eindigheid, begin. Maar die regel van Nijhoff als motto vond ik onhandig. Moeder en vrouw zijn toch twee aparte entiteiten. Er is zoveel schitterende poëzie over dit onderwerp en er zijn zoveel ijzersterke dichters in dit land: men had aan Neeltje Maria Min kunnen denken - voor wie ik liefheb, wil ik heten. Dat is een regel waar je, in het collectieve geheugen of niet, véél meer mee kunt. Of Vasalis: Zijzelf was als de zee, maar zonder stormen. Of Joke van Leeuwen ketens moeders, voorgoed moeders. Keuze te over.'
'Sprankeling en wijsheid schuilen ook in dit dagboek, dat repetitief is, en toch meeslepend; innemend in levenslust,' schrijf Jann Ruyters dan, over Benoîte Groults Iers dagboek, en Marijke Laurense prijst Andrea Bardyn, Jelle Haemers en Chanelle Delameillieure, Wijvenwereld. Vrouwen in de middeleeuwse stad. 'Aan de hand van [een] schat aan [Brabantse] verordeningen, gerechtelijke uitspraken, contracten en testamenten wordt in dit alleraardigste boek uitgeplozen hoe het tussen 1350 en 1550 stond met de feitelijke rechten van de inwoonsters van steden als Brussel, Antwerpen, Luik en ook Breda en Den Bosch. En daarbij jagen de schrijvers op heerlijk lichte toon menig cliché over de kling.'
Rob Schouten las het Boek van de Week: Maartje Wortels Dennie is een star [fragment]: 'Hoe schroomvallig ook, ze is openhartig, ontziet zichzelf niet in een even simpele als rake stijl.' En in 'Vandaar dit boek' Het meisje en de geleerde. Kroniek van twee verloren gewaande Rembrandts door Gerdien Verschoor. Laura van Baars tekent op: 'Zelf heb ik onderzoek gedaan naar alle mensen die van deze schilderijen hebben gehouden hebben en de plekken die ze eraan gaven. In de context van een Amsterdams grachtenhuis tot een koningspaleis of als kandidaten voor Hitlers gedroomde museum in Linz tot de zoutmijnen en een bankkluis, functioneerden deze Rembrandts door de eeuwen heen heel anders. Toen ik eenmaal de juiste stem voor dit boek gevonden had, schreef ik het in vier maanden. Alles zat immers al jaren in mijn hoofd.'
Korter:
- Wim Boevink in zijn column over Auke Hulst, Zoeklicht op het gazon [fragment]: 'In zijn roman weet Hulst, dankzij een rijkdom aan bronnen, toegang te krijgen tot het gekwelde brein van de oud-president, en wel zo overtuigend dat de lezer zich makkelijk laat meesleuren.'
- Beeldboek van de week is Pronck & Prael, Sits in Holland. Hoe Indiase sits het Nederlandse leven veranderde door Winnifred de Vos
- Paul van der Steen over Peter Neumann, Republiek der vrije geesten: 'Scheert langs Jena en de jaren rond 1800, maar weet er niet echt toe door te dringen.'
- Bas Maliepaard over Frances Hodgson Burnett, De geheime tuin, vertaling Imme Dros: 'Imme Dros bezorgt nu een frisse versie met bondige zinnen, die aangenaam vloeiend leest. [...] Een vette moraal, maar tegen die tijd heeft Burnett je al zo betoverd met spannende wendingen en onvergetelijke personages dat je die op de koop toe neemt.'
em>verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Evelien van Veen sprak voor Volkskrant Magazine met Vrouwkje Tuinman over Klaar [fragment], de roman van haar overleden partner F. Starik, die zij voltooide. 'Ik heb het nodig om er een project van te maken, van Franks dood. Ik ben geen huiler die op de bank gaat zitten en pannen soep aanneemt, maar ik wentel me erin op mijn manier: ik heb dit boek samengesteld, er komt een expositie aan van Franks beeldende werk en zo meteen mag ik zijn belasting gaan doen. Het wordt bijna mijn beroep.'
Michael Persson interviewde Ta-Nehisi Coates (We waren acht jaar aan de macht [onze recensie], Tussen de wereld en mij [onze recensie], maar ook Marvelstrips): 'Ach, ik schrijf zelf altijd om dingen te leren begrijpen. Het goede aan dat stuk was dat ik intuïtief wel voelde wat veel Afrikaanse Amerikanen voelen, maar dat ik het nu in veel meer detail begreep. En ja, het geeft een goed gevoel als je mensen kunt overtuigen die filosofisch ver van je af staan. Kijk, ik schreef het stuk toen Obama nog president was. Er was veel optimisme over waar het heen ging met kwesties als ras en racisme. Dat optimisme is door Trump tenietgedaan.'
En Marco Visscher sprak Francis Fukuyma naar aanleiding van het verschijnen van zijn nieuwe boek Identiteit [onze recensie]: ‘De rechtse variant van identiteitspolitiek zie ik als de grootste bedreiging van de democratie, omdat die aanspraak maakt op een nationale identiteit die zou wortelen in etniciteit. Dat is onderdeel van de opkomst van rechtse populisten. Die opvatting van identiteit vind ik heel problematisch, omdat onze samenlevingen heel divers zijn.’
Boeken! Jan Siebelink schrijft een brief aan zijn moeder, om toch nog in het Boekenweekthema te komen: 'Lieve, karaktervolle moeder. Ik schrijf je en de vragen stapelen zich op. Antwoorden krijgen kan niet, hoeft ook niet.' En Wilma de Rek, over de nieuwe Michel Houellebecq, Serotonine [onze recensie]. 'Serotonine lijkt in alles een herneming van die debuutroman, exact 25 jaar later; deze reprise is rijker, voller en een stilistisch hoogstandje bovendien,' schrijft ze, 'Maar er is één belangrijk verschil: deze nieuwe verteller is in staat tot mededogen.'
Arjan Peters interviewt Jan Cremer over zijn nieuwe boek, Canaille: ‘Literatuur is niet aan mij besteed. Als je mij een roman ziet lezen, ben ik niet in orde. Geen geduld voor. Ik zie te veel zogenaamd mooie zinnen. Kwakzalversproza. Geschiedenisboeken, die verslind ik; militaire historie, over Napoleon, Stalin. Ernst Jünger, Hans Fallada, de Harzreise van Heinrich Heine. Daar heb ik wat aan. Ik ben een vrij aards persoon.’
Nog drie kortere recensies van toch nog wel één pagina. Wieneke de Boer las Frédéric Beigbeders Een leven zonder einde ('druipt dan ook van de ironie, maar aan deze roman ligt een oprechte zorg ten grondslag') en Ranne Hovius las Helen Thomsons Het ondenkbare denken ('Thomson heeft boeiende verhalen verzameld. Wat ze vooral mooi beschrijft, is hoe mensen zich met hun neurologische aandoeningen redden in het dagelijks leven.'). Bo van Houwelingen ten slotte besprak Evelien Vos' Niemand keek omhoog: 'Meer nog dan over de oorlog gaat Minco’s boek over eenzaamheid, het gevoel alleen te staan in de wereld. Het is dát gevoel waar Niemand keek omhoog ook over gaat, en dat Evelien Vos goed weet te vangen.'
En de minirecensies:
- Arjan Peters over Joseph von Eichendorff, Uit het leven van een lanterfanter: 'Een inspirerende ode aan de gevoelsmens die zich niet door plichten laat beteugelen.'
- Bo van Houwelingen over Marianne Philips, De zaak Beukenoot: 'Heus, er worden ook wel eens goede boekenweekgeschenken geschreven.'
- Persis Bekkering over Kristine Bilkau, Een liefde, in gedachten: 'Bilkau schetst een intiem portret van een eigenzinnige moeder.'
- Ranne Hovius over Peter Venmans, Discretie. Essay over een vergeten deugd: 'Zijn erudiete en aangenaam leesbare boek is een warm pleidooi voor discretie in onze opgejutte tijd van transparantie en voortdurende zelfexpressie.'
- Elma Drayer over Margaret Atwood, Boven water: 'Het onbekende lot van de vader levert een thrillerachtige spanning op, maar het is vooral Atwoods virtuoze stijl die de roman bekoring geeft.'
- Pjotr van Lenteren over Carry Slee, Durf te schrijven!: 'Weinig verrassend [...], maar successchrijver Carry Slee is geloofwaardiger dan je leraar Nederlands.'
- Fokke Obbema over Yael Tamir, Why Nationalism: 'Verplichte kost voor progressieve burgers die nationalisme niet geheel en al over willen laten aan het conservatieve deel van de samenleving.'
- Fokke Obbema over Robbert Dijkgraaf, Het isgelijkteken: 'Gemakkelijk, maar prikkelend is de gedachte wel.'
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op Volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
In Het Parool: 'Schuim' was bij de presentatie van Jan Cremers Canaille, maar ook een voorpublicatie uit Murat Isiks Boekenweekessay. En Marjolijn de Cocq interviewde Vrouwkje Tuinman over Klaar [fragment], de postume roman van haar overleden partner F. Starik. 'Het is heel anders om niet je eigen boek te verkopen, maar dat van de partner die er niet meer is. Ik ben nu zijn spreekbuis en denk de hele tijd: wat zou hij doen? Wat zou hij zeggen? Hij is nu nog meer aanwezig. Ik ben niet zweverig, hij is heel erg dood. Maar de gesprekken die we altijd hadden over elkaars werk, voer ik nu in mijn hoofd. Ik heb bij alles wel het gevoel dat ik het juiste doe. Frank wilde graag een klapper. Misschien wordt dit 'm. Ik ga het in elk geval niet tegen lopen werken. Het is best mediageniek, een schrijver die er niet meer is. Dat wist ik niet, maar het blijkt wel zo.'
Korter:
- Dries Muus over Jan Cremer, Canaille: 'De slepende liefdesgeschiedenis overtuigt nog minder dan Cremers bloedserieuze grote verhalen, die tenminste nog onbedoeld grappig zijn - weinig is zo komisch als een opschepper zonder gevoel voor humor.'
- Maarten Moll over Michel Houellebecq, Serotonine [onze recensie]: 'Houellebecq schept er een genoegen in de liefde tussen man en vrouw dan wel weer op zijn eigen geestige manier te benaderen, en de verschillen zo te schetsen dat echte, ware liefde niet mogelijk is. En dat doet hij allemaal in dienst van de queeste van zijn hoofdpersoon naar die liefde. En van de lezer, want Houellebecq zorgt er ook voor dat die even ernstig zijn eigen liefdessituatie dient te bezien. [...] Serotonine is een heel goede.'
- John Jansen van Galen over Merel Hubatka, Norman: 'Dit boek, waarmee Hubatka een monument wilde oprichten voor haar vader en voor de Papoea's die het kind van de rekening waren, is een mooie toevoeging aan dat kleine literaire erfgoed.'
- Dieuwertje Mertens over Alexandra Petzoldt, Vruchtwatervuurlinie: 'Petzoldt gaat vermoedelijk vrij en associatief te werk. Haar poëzie bestaat uit een stroom observaties, gevoelens, fantasieën en overpeinzingen. Dat levert mooie beelden en zinnen op, maar ze verliest soms ook stijl en eenheid uit het oog.'
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Nynke van Verschuer las voor NRC drie boeken over politieke correctheid:
- Stephen Fry, Jordan Peterson, Michael Eric Dyson en Michelle Goldbergs Political Correctness Gone Mad?: 'vertolkt op geweldige wijze vier stemmen in het debat over politieke correctheid.'
- Greg Lukianoff, Jonathan Haidts The Coddling of the American Mind: 'Voor Haidt en Lukianoff is de gevoeligheid, de aandacht voor het juiste, inclusieve vocabulaire, een psychologische kwestie, en geen politieke. Zij zien geen weeffouten in de samenleving, maar in de opvoeding door helikopterouders en overgebureaucratiseerd onderwijs.'
- Gerben Bakker en Gert Jan Gelings 'wat zwalkende' Over politieke correctheid
Daarnaast bespreekt Thomas de Veen Moord op de moestuin van Nicolien Mizee [fragment | recensie]. 'De detective-ontknoping is niet alleen bevredigend, maar werkt ook op een ander niveau: die bepaalt ook de literaire diepte van Moord op de moestuin. Want precies die ontknoping toont het belang van degene die nooit iets vreemd vindt, degene die wél voorbij haar hoogstpersoonlijke logica kan kijken, die zich verplaatst in die eigenaardige anderen, degene die de kleine gevoelens aandacht geeft,' aldus De Veen. En Guus Valk sprak met Francis Fukuyama over diens Identiteit. Waardigheid, Ressentiment en Identiteitspolitiek [recensie]. 'Links moet het idee van nationale identiteit herontdekken. Het taboe daarop moet verdwijnen. Het moet een liberale nationale identiteit zijn, die open staat voor de diversiteit van een land, gebaseerd op de wet, democratische idealen, gelijkheid. Er zijn goede manieren om kritisch over migratie te zijn. Gaan migranten uiteindelijk op in een nationale cultuur? Links moet ook praten over grenzen controleren, beslissen wie Amerikaan mag worden en wie niet, integratie – maar dan op een liberale manier,' zegt Fukuyama onder meer in het interview.
Korter:
- Mirjam Noorduijn over Vojtech Masek & Chrudos Valousek, De pittige pruim die een pop werd: 'een sprankelend prentenboek met een ontroerend slot dat bewijst dat je altijd verder moet kijken dan je neus lang is.'
- Janet Luis over Pauline Genee, Roadblock: 'Op de psychologische finesses van de roman valt hier en daar wat af te dingen, maar het is knap dat Genee zoveel actie en denkwerk op zo’n vlotte manier bij elkaar heeft weten te brengen in een geweldig spannend verhaal.'
- Michel Krielaars over Serhi Zjadan, Vorosjylovhrad: 'Onbedoeld laat Zjadan in zijn uit 2010 daterende roman zien dat het niet zo vreemd is dat sommige Oost-Oekraïners vier jaar later weer een doel in het leven kregen dankzij de burgeroorlog, die een vage belofte inhield.'
- Roos van Rijswijk over Carson McCullers, Op jouw bruiloft: 'McCullers heeft ontzettend veel in Op jouw bruiloft willen stoppen – misschien wel álles! Het gevaar bestaat in zo’n geval dat een roman overloopt. Waar lezen we nu over? De hete zomer? Opgroeien? Liefde? Racisme? Onbegrip? Gender? Toch is van overlopen geen sprake.'
- Gemma Venhuizen over Marisa Anne Bass, Insect Artifice: 'Bass schrijft toegankelijk maar soms plechtig, en veronderstelt de nodige voorkennis bij de lezer. Dat het boek desondanks tot doorlezen verleidt, heeft vooral te maken met de rijk geïllustreerde uitgave.'
- Menno de Galan over Marcel van Roosmalen, Theo Janssen: 'Janssen kan of wil bijna niets kwijt en Van Roosmalen voelt er niets voor om, buiten hem om, in diens (voetbal)verleden te spitten.'
- Mark Kranenburg over Frits Bolkestein, Bij het scheiden van de markt: 'Bolkestein [toont] zich nog altijd dezelfde man die dertig jaar geleden de politiek opschudde. Onconventioneel, polemisch, provocerend, compromisloos. Tamelijk uniek voor Nederland dus. Laat hem nog maar even doorgaan.'
- Atte Jongstra over Alpita de Jong, Joost Halbertsma 1789-1869. Triomfen en tragedies van een uitmiddelpuntig man: 'een geweldig boek. Nuchter, helder, met smaak voor het "uitmiddelpuntige".'
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Marie Colvin deed verslag van de levens van burgers in conflictgebieden, wat haar uiteindelijk in Syrië het leven kostte. Minka Nijhuis bespreekt deze week in De Groene Amsterdammer het leven van Colvin en de biografie In Extremis die Lindsey Hilsum over haar schreef. Over de biografie van Hilsum schrijft Nijhuis: ‘Ze schetst hoe Colvins levensloop vanuit het comfortabele Long Island naar een turbulente wereld voerde waarin ze uitgroeide tot een onverschrokken verslaggeefster. Maar ze laat tevens zien hoe diezelfde persoonlijkheid maar al te vaak op gespannen voet stond met zichzelf en beurse plekken opliep in een bestaan dat ook thuis in uitersten werd geleefd.’
Verder is Kees ’t Hart zeer enthousiast over Otmars zonen, de nieuwe roman van Peter Buwalda [fragment]. ’t Hart schrijft dat de ‘[z]wartgallige problematiek in een vrolijke, jongensachtige en ongegeneerde stijl beschreven’ is. Die stijl van Buwalda uit zich volgens hem ook in zijn mooie zinnen: ‘Denk niet dat ik met een lampje op zoek ben geweest naar de beste zinnen, Buwalda kan gewoon niet anders dan ermee strooien. Zouden ze er in één keer staan? Ik denk het wel.’ Ook aan de verhalenbundel Je weet dat je dit wil van Kristen Roupenian, de schrijfster van 'Cat Person', is een recensie gewijdt. ‘In de verhalen waarin ze haar personages door een moreel grijs gebied laat navigeren is Roupenian [...] op haar best.’ Maar de vraag die bij Femke Essink vooral blijft hangen is: ‘wat wil zíj met haar verhalen?’
Lodewijk Verduin neemt Uit het leven van een hond van Sander Kollaard [fragment] onder de loep en stelt dat er in Nederland geen andere schrijver is ‘die het leven zo kan laten zinderen, schitteren en tintelen als Sander Kollaard’. Graa Boomsma bespreekt daarnaast Op jouw bruiloft van Carson McCullers. Volgens Boomsma was McCullers ‘een meester in het oproepen van desolate situaties in een broeierige, potentieel gewelddadige omgeving’. Op jouw bruiloft is ‘een subtiel protest van McCullers tegen apartheid’. En volgens Arthur Eaton is Het tij keren. met Rosa Luxemburg en Hannah Arendt van Joke J. Hermsen ‘een mooi pleidooi voor houvast in hopeloze tijden’. ‘Hermsen leest Arendt die Luxemburg leest,’ schrijft Eaton, en Hermsens beschrijving van Luxemburg ‘laat overtuigend zien dat haar kritische geest en vertrouwen in de mens ook vandaag nog kunnen dienen als hoopvolle inspiratie’.
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
