Anne Enright (het recensieoverzicht van de week van 13 mei 2020)

In Het Parool vertelt Gerda Blees aan Marjolijn de Cocq over het bijzondere vertelperspectief in haar roman Wij zijn licht. Ze baseerde haar verhaal losjes op een nieuwsbericht uit 2017, over leden van een woongroep die besloten geen voedsel meer tot zich te nemen, waarna een van hen overleed. Blees koos ervoor het verhaal te vertellen vanuit verschillende perspectieven, niet alleen van mensen maar ook van voorwerpen en abstracties. 'Ik had eerst alleen mensen in gedachten, maar dat voelde een beetje beperkt. Toen kwam ineens het idee dat er meer hoeken zijn van waaruit je kunt kijken. Als eerste perspectief bedacht ik de nacht. En daar kwamen al die andere perspectieven achteraan rollen. Het was spannend, want ik wist niet of het ging werken [...]. Het had een grote speelsheid, ik kon veel dingen uitproberen. Het perspectief van de sinaasappelgeur was wel het uitdagendste. Dat had ik al bedacht voor ik wist wat de relevantie ervan zou zijn. Dus toen ik aan dat hoofdstuk begon, gaf ik mezelf de opdracht: wat heeft de sinaasappelgeur te vertellen? Ik kon spelen met de taalregisters van de verschillende perspectieven, ik kon veel meer uitproberen met taal dan wanneer je één toon kiest die je het hele verhaal moet volhouden.’

In eerdere romans van Anne Enright speelden moeders vaak een belangrijke rol,  ‘maar het meest indringende moederportret schetst ze waarschijnlijk nu pas, in haar zevende roman Actrice’, aldus Dirk Jan Arensman. Het is het levensverhaal van Katherine O'Dell, ‘ooit en pijnlijk kortstondig een diva in de theaters van Londen en Dublin en de studio’s van Hollywood, waarna haar carrière vastliep en haar geest ontspoorde’.
Het verhaal wordt verteld door haar dochter Norah: ‘Ze geeft dodelijke samenvattingen van de drakerige Hollywoodfilms waarin Katherine bijvoorbeeld “de pittige Ierse non” speelde “die zich afbeult in een veldhospitaal in Normandië”, om uiteraard verliefd te worden op een gevelde kapitein. En dat moederlief altijd, ook in huiselijke kring, leek op te treden c.q. “nep” was, krijgt ruimschoots aandacht.’ Laconiek vernietigend (en duivels geestig) klinkt de vertelstem, op dat soort momenten. Maar tegelijkertijd spreekt er ook vanaf het begin affectie en dochterliefde uit de beschrijvingen.

Het probleem met activistische literatuur, en ook met de 'doorwrochte journalistieke' essays van Rebecca Solnit, is volgens recensent Dieuwertje Mertens dat die soms iets drammerigs krijgt. Solnit analyseert in haar nieuwe essaybundel Wiens verhaal is dit? [fragment] de ontwikkelingen van deze tijd waarin bewegingen als Occupy, Black Lives Matter en #MeToo proberen om bestaande machtsverhoudingen te veranderen. ‘Toch schuilt Solnits kracht niet in de stellige verontwaardiging, maar in het willen weten, begrijpen en analyseren: de nieuwsgierigheid. Gelukkig zijn er ook essays in die sfeer. In Al die woede bespreekt ze bijvoorbeeld de golf aan feministische manifesten die de afgelopen jaren verschenen, waarin auteurs als Rebecca Traister en Soraya Chemaly vrouwen oproepen hun woede te omarmen. Is woede nu echt een vruchtbare emotie, vraagt ze zich af. Om te concluderen: liefde is essentieel, woede optioneel. Het is de vragende vorm (uit de titel) die het langst blijft hangen.’

En verder:

• De schilderijen in de postuum verschenen monografie Sieg Maandag, leven en kunst in de schaduw van Bergen-Belsen gaan veelal over de oorlogservaringen van deze Amsterdamse kunstenaar. Ze gaan vaak vergezeld van zijn eigen commentaar. ‘Ik herinner me het binnenkomen in de Schouwburg, waar honderden mensen zaten, door elkaar heen wandelend: huilende, wanhopige mensen,’ schrijft Maandag onder een donker schilderij met haast onherkenbare mensen. In de episode Aankomst in Bergen-Belsen vult een agressieve hond het gehele schilderij. Het beest springt van woede hoog in de lucht en is klaar om de nieuwe ‘lading’ gedeporteerden aan te vallen. ‘We stonden op het perron met blaffende, bijtende honden en mensen die in doodsangst bij elkaar kropen, dat is het beeld. Schreeuwende Duitsers.’
• In de graphic novel Dragman van Steve Appleby is de superheld een man in vrouwenkleren. De moord waarmee het verhaal begint is de eerste van een reeks moorden – ‘en het is in een wervelende en hybride graphic novel, die schakelt tussen genres en heen en weer springt in de tijd, dat Dragman en zijn vriendin Dog Girl die zullen oplossen.’
• De Haarlemse boekverkoper Vincent Elzinga (Kennemer Boekhandel) kiest voor de rubriek ‘Naar bed met’ de roman Lieg met mij van Philippe Besson, ‘een overweldigend verhaal over de eerste allesomvattende liefde van twee schooljongens, Philippe en Thomas, op het Franse platteland in de jaren tachtig’.
• Voor een roman over de corona is het misschien nog wat te vroeg, oordeelt Dries Muus over Quarantaine van Wim Daniëls. ‘De roman haalt het, qua inzichten en emotionele impact, niet bij de betere reportages. Omdat Daniëls (schrijver, taalkundige, theatermaker) zijn verbeelding amper aanspreekt. Zijn beschrijvingen van corona-ervaringen − ook die op een uitpuilende ic − gaan niet dieper dan het gemiddelde nieuwsitem of talkshowgesprek. Ook bij zijn personages blijft hij aan de oppervlakte: zelden komen ze écht met zichzelf, elkaar of het virus in conflict. Nergens worden de dramatische mogelijkheden, gewetenskwesties en ethische dilemma’s uitgebuit.’
• Als 'boek voor alle leeftijden' kiest Joukje Akveld deze week voor Miauw, miauw miauw! een bundeling van ‘de mooiste gedichten over poezen en andere dieren’ van Annie M.G. Schmidt. De illustraties van Sylvia Weve zijn volgens Akveld ‘een en al schwung’. ‘Weves kattenspul heeft niets knuffeligs. Ogen loeren boosaardig of staren juist nogal dommig voor zich uit. Kwaaie staarten prikken stijf de lucht in, stoelen worden met baldadig plezier aan gort gekrabd.’
• In de rubriek Signalement tipt het Parool de roman Midzomer, Stadsmoe [fragment] van dichter, schrijver en fietskoerier Bernard Wesseling, de roman Dagen zonder jou van de ‘Spaanse literaire sensatie’ Elvira Sastre; Een ander leven, waarin Rudi Meulemans zeventig jaar na dato Vita Sackville-West en haar man Harold Nicolson achternareist door Zuidwest-Engeland; het nieuwe kinderboek Zolderkinderen van Superjuffie-auteur Janneke Schotveld; De Gave Gods. De pest in Holland vanaf de late Middeleeuwen door historici Leo Noordergraaf en Gerrit Valk: ‘ze beschrijven economische stagnatie, slecht functionerende bestuurders, medische en godsdienstige ideeën over de aard van de pest en pogingen tot bestrijding.’; en tot slot De ijzige verloofde, het eerste deel van De spiegelpassante-serie, ‘een internationale fantasyhit’ door de Franse Christelle Dabos.

De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.