Sally Rooney & Alexander Schimmelbusch (de boekbesprekingen in de week van 16 januari 2019)
21 januari 2019Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften waarin deze week aandacht voor Sally Rooney, Alexander Schimmelbusch, en verder: Andrés Barba, Kees Schuyt, Olivier Pintelon, Hugh Aldersey-Williams, Kjell Anderson, Kira Wuck (Trouw), René Diekstra, Sue Prideaux, Jonathan Coe, Arnon Grunberg, Michel Foucault (de Volkskrant), Wanda Reisel, Bart van Loo (Het Parool), Tsead Bruinja, Sally Rooney, Hester den Boer (NRC), Ilja Leonard Pfeijffer, Auke Hulst, Will Ashon en Amos Oz (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Delen op
In Trouw De Verdieping spreekt Marijke de Vries met Olivier Pintelon (De strijd om tijd), die pleit voor een dertigurige werkweek. Want: 'Er is in deze tijd geen enkele reden waarom mannen en vrouwen betaalde en onbetaalde arbeid niet gelijk zouden verdelen.'
En Jann Ruyters reisde af naar Dublin om Sally Rooney te spreken over Normale mensen [fragment | onze recensie | nog een recensie]. 'Het is ook een ethische kwestie voor me: mijn verhaal is niet alleen van mij maar ook van mijn vriend, ouders, familie, vrienden. Die zitten helemaal niet op een verschijning in een van mijn boeken te wachten. Bovendien: juist het verzinnen vind ik heerlijk. Die vrijheid om te spelen met personages. Ze zijn helemaal van mij,' zegt ze op een vraag over het niet-autobiokarakter van haar boeken. En over de personages in Normale mensen: 'In het begin van het boek zijn ze nog maar kinderen. Ze weten niet wat ze doen. Ze worden overweldigd door hun gevoelens voor elkaar en ze missen het vocabulaire. Het was zeker lastig om die scènes te schrijven. Ik wilde de lezer het gevoel geven hoe machtig die ervaringen zijn. Het moest waarachtig zijn.'
Ook in Trouw: onze tijdelijke bovenbuurman, writer-in-residence Hugh Aldersey-Williams, over Christiaan Huygens. ‘Huygens was een betere wetenschapper was dan Newton,’ stelt hij in gesprek met Laura Molenaar. Dat komt volgens hem omdat Huygens ‘beter wist wat wetenschap inhield’.
In Letter & Geest dan Awee Prins over de ongeneesbaarheid van depressie, een verkorte bijdrage uit Filosofie bij herstelondersteuning. Opnieuw denken over geestelijke gezondheid; verderop in de bijlage ook een voorpublicatie uit De lege troon. Hoe Amerika afstand doet van zijn rol als wereldleider, van Ivo Daalder en James M. Lindsay.
Maar ook Nicole Lucas in gesprek met Kjell Anderson (Perpetrating Genocide: A Criminology Account): 'Het is makkelijker empathie en sympathie te hebben voor slachtoffers van massaal geweld. Maar het is ook een doodlopende weg als dat betekent dat je over daders geen vragen mag stellen, alleen maar in negatieve termen mag spreken en veroordelen. Er wordt vaak gesuggereerd dat proberen te begrijpen uiteindelijk uitloopt op goedkeuren. Natuurlijk keur ik die misdaden niet goed. Maar met afkeuring alleen kom je geen stap verder als je wilt begrijpen waarom mensen dergelijke misdaden kunnen begaan.'
Het eigenlijke boekendeel opent met een gedicht van Kira Wuck (aansluitend bij het Boekenweekthema 'De moeder de vrouw'), en een interview met haar door Janita Monna. Een dichteres met een moeizame relatie met haar moeder, zoals in het gedicht 'Zij is mijn moeder niet maar zwaait'. 'Waarom was mijn moeder zoals ze was? Daar heb ik veel over nagedacht. Ze was onzeker over haar uiterlijk en tegelijk was ze fobisch voor ouderdom. Ze wilde liever jong en nog mooi doodgaan, dan oud worden. Misschien dat ze zich daarom zo opdofte, om dat een beetje te verbloemen.'
Elias van der Plicht vervolgens, over vier poolreisboeken:
- David Grann, De witte duisternis, 'een boek over de Engelse SAS-commando Henry Worsley die gefascineerd is door deze Ernest Shackleton, mede vanwege zijn leiderschapskwaliteiten';
- Adwin de Kluyver, Het gedroomde Noorden, 'een kleurrijke en veelzijdige verzameling vertelsels over hoe er in het verleden is gefantaseerd, gedacht en gezocht naar Arctica';
- Christiane Ritter, Een vrouw in de poolnacht ('Het aardige is dat Ritters reisverhaal leest alsof het gisteren geschreven zou kunnen zijn, want of je nou anno 2019 bivakkeerde in een uithoek van Spitsbergen of acht, negen decennia geleden: er was en is niets.');
- en zijdelings Bernice Notenboom, Arctica. Mijn biografie van de Noordpool.
'Schuyt [heeft] wel de ietwat hinderlijke neiging om ook de lezer van heel veel vondsten tot in de kleinste details op de hoogte te brengen,' stelt Paul van der Steen vast bij de Cleveringa-biografie van Kees Schuyt, maar het is 'niettemin een belangwekkend boek. Juist in een tijd waarin weer vaker de roep om sterke leiders klinkt en gemarchandeer met grondbeginselen van het recht als oplossing wordt gepresenteerd voor bepaalde problemen, vormen Cleveringa en zijn denken een bron van inspiratie en een krachtig tegenwicht'.
Maar het Boek van de Week is Andrés Barba's Republiek van licht. Berthold van Maris: 'Zo’n soort boek is het: spannend tot de laatste bladzijde. Maar het is ook mooi en slim geschreven, als een realistisch document.'
Korter:
- In 'Ik heb een droom': Tim Post, auteur van Droom meester.
- Beeldboek van de Week is Frans Kurstjens, Annemarie Staaks, Mijn groene pak. Missie Afghanistan: een persoonlijk verhaal over moral injury.
- Rob Schouten over Anne Eekhout, Nicolas en de verdwijning van de wereld [fragment]: 'Nog meer dan over de ondergang van de wereld gaat deze roman ten slotte over de levensraadsels van een kind. Eekhout beschrijft ze met wat ik zou willen noemen nevelig realisme. Een mooie, mysterieuze roman.'
- Bas Maliepaard over Davide Morosinotto, Het mysterieuze horloge van Walker & Dawn: 'Als deze waanzinnige avonturenroman van Italiaanse origine eerder dan december was verschenen of minder omvangrijk was geweest, had hij vast op menig lijstje met beste boeken van 2018 gestaan. Het is een heerlijk lang, spannend reisverhaal, met vier springlevende kinderen in de hoofdrol, dat zich afspeelt in het fascinerende decor van de Verenigde Staten in 1904.'
- In 'Vandaar dit boek': May-May Meijer over Missie wereldvrede. Hoe psychosen mijn leven drastisch veranderden.
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Sander van Walsum interviewt René Diekstra over onze verkrampte omgang met zelfdoding en zijn onlangs verschenen boek Leven is loslaten. ‘Eigenlijk vinden we dat de dood een weeffout is van de schepping. Dat de dood overwonnen zou moeten worden. Vroeger had die gedachte een religieuze basis, en richtte de mens zich met ziel en zaligheid op het leven na de dood. Nu heeft ze een medisch-technologische basis: de dood moet, ook bij zieke of levensmoede mensen, zo lang mogelijk worden uitgesteld.’
Aleid Truijens bespreekt Sue Prideaux' biografie van Friedrich Wilhelm Nietzsche, Ik ben dynamiet. Het leven van Nietzsche [fragment]. 'Nietzsche is er, door de vele citaten en brieffragmenten, maar ook doordat de biograaf niet bang is voor ferme en eigenzinnige interpretatie, springlevend in aanwezig.' Het toont het treurige, ogenschijnlijk mislukte leven van de filosoof, waar nog altijd een zweem van 'fout' omheen hangt. 'Prideaux laat zien hoe het vergiftigde beeld van Nietzsche in de wereld is gekomen, en ze doet dat overtuigend en gedocumenteerd.'
'Een van de centrale vragen in Middle England [onze recensie] is hoe een land dat "stay calm and carry on" als levensmotto had, zo verscheurd is kunnen raken,' schrijft Hans Bouman over de nieuwe state-of-the-nation roman van Jonathan Coe die geïnspireerd is op de Brexit.
Arnon Grunberg herlas Carl Schmitts klassieker Het begrip politiek, ter gelegenheid van de filosofische pamfletreeks Nieuw Licht. Hierover schreef Arnon Grunberg Vriend & vijand - Decadentie, ondergang en verlossing, dat 25 januari verschijnt. 'Dat wij een of meer vijanden nodig hebben om een gemeenschap te vormen is daarmee nog niet ontkracht, maar duidelijk is wel dat een vijand alleen niet voldoende is. Hoeveel vijand hebben wij nodig en wat voor vijand moet dat zijn?'
Peter Giesen beschouwt de nieuwe uitstekende vertaling door Jeanne Holierhoek van Foucaults laatste grote werk, Geschiedenis van de seksualiteit [fragment]. Gemakkelijke kost is het werk van Foucault niet, net als andere 'Franse denkers neigt Foucault naar wijdlopigheid en het aaneenrijgen van abstracties'. Ook overtuigt de foucaultiaanse blik niet altijd, de abstracties lopen zo nu en dan stuk op het echte leven. Toch blijft zijn werk actueel: 'Foucault liet zien hoezeer het dominante discours een dwingende werking heeft.'
Korter:
- Hans Wansink over Jill Lepore, These Truths: A History of the United States: 'Dat de waarden uit de Onafhankelijkheidsverklaring van 1776 waaraan King refereerde helemaal niet vanzelfsprekend waren, maar voorwerp van aanhoudende strijd en debat, is de rode draad van Lepores indringende geschiedenis van de Verenigde Staten, van Columbus tot en met Trump.'
- Bo van Houwelingen over Wanda Reisel, Adam: 'Het schiet alle kanten op; een dragend thema ontbreekt.'
- Désanne van Brederode over Victor Bulthuis, Al is je haar ook wit, je zult beminnen. De liefdes van de oude Goethe: 'Was ik het niet al, dan zou ik vallen als een blok, en niet voor de beschreven zwanenzang alleen; voor Goethe zelf.'
- Ranne Hovius over Martin Appelo, Verslagen door het tuchtrecht: 'Martin Appelo [heeft] negen verhalen verzameld, waaronder dat van hemzelf, van mensen die op een verbijsterende en ontwrichtende manier met het tuchtrecht in aanvaring zijn gekomen.'
- Pjotr van Lenteren over Marianne Dubuc, Boven op de berg: 'Het boek omvat weinig meer dan een wandeling en toch wil je maar niet dat die afgelopen is.'
- Emilia Menkveld over Carolijn Visser, Zeeuws geluk [fragment]: 'Zo'n boek in opdracht kan geforceerd aandoen, maar Visser giet haar bevindingen in een mooie vorm.'
- Suzanne Weusten over Eric Rassin, Alternatieve feiten: 'Eric Rassin toont overtuigend aan dat nepnieuws niet te voorkomen is.'
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op Volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
Julia Maria Keers interviewt Wanda Reisel over haar nieuwe roman Adam. 'Ik heb altijd een fascinatie gehad voor de stoute kant van mensen,' vertelt Reisel. Hoofdpersoon Adam 'ziet zijn besluit als een noodzakelijke stap naar persoonlijke vrijheid'. Een herkenbare karaktertrek: 'Adams rebelsheid is me niet vreemd, al zit die voornamelijk in mijn hoofd.'
Peter de Brock bespreekt De Bourgondiërs. Aartsvaders van de Lage Landen [fragment] van Bart van Loo. 'Gevoel voor drama en humor heeft hij-hij is ook conferencier-maar zijn verhaal heeft een stevige wetenschappelijke basis.' De Bourgondiërs staat vol met rijke anekdotes, beschreven op de kenmerkende theatrale wijze van Van Loo. 'Alleen een historicus met oog voor theater kan het trieste einde van een gevallen vorst zo zwierig beschrijven.'
Korter:
- 'Cursiefjes' uit Het Parool verstript door Dick Matena: 'Nu komt hij met Kronkels, die Simon Carmiggelt tussen 1946 en 1983 dagelijks in Het Parool publiceerde.'
- Dirk-Jan Arensman over William M. Kelley, Uit de maat [fragment]: 'Opvallend is, naast zijn fraaie schrijfstijl, de empathie waarmee Kelley zelfs de meest virulente rednecks portretteert.'
- Maarten Moll over Alexander Schimmelbusch, Opperduitsland [fragment]: 'Schimmelbusch, die zelf bij een investeringsbank werkte, laat een holle, valse, en onstabiele wereld zien, die misschien wel op zijn laatste benen loopt.'
- Hans Knegtmans over Cilla & Rolf Börjlind, Koudvuur: 'Dit soort verhalen kun je beter op tv zien.'
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Nynke van Verschuer bespreekt in NRC Alexander Schimmelbusch' Opperduitsland [fragment]. Schimmelbusch schetst volgens haar een speelruimte 'waarin de "kerkhofrust van het laatkapitalisme" kan worden verstoord. Die ruimte is echter, overeenkomstig de whiteboards van onze consultant-bestuurders, bedroevend klein, als we Schimmelbusch' dystopische roman mogen geloven'. Thomas de Veen sprak met Tsead Bruinja, de nieuwe Dichter des Vaderlands. 'Ik ben als dichter allereerst gevormd door muziek, poëzie hadden we thuis niet, daar begon ik pas na m’n achttiende aan. Daarvoor las ik de boekjes bij cd's, ik ploos songteksten uit. Dat had misschien te maken met mijn tweetaligheid – je bent dan altijd al gewend om talen te vergelijken, dat een woord in die taal zus is en bij ons zo. Ik vond het interessant om die verschillen en overeenkomsten na te speuren, zegt Bruinja onder meer in het interview.'
Van Rob van Essen een recensie van Sally Rooneys Normale mensen [fragment | recensie | boekverkopersbespreking]. '[H]et proza van Rooney is op het eerste gezicht kalm, het drama spat niet van de pagina’s af. Maar wat je voor kalmte aanziet is eigenlijk de zelfverzekerdheid van de auteur, die niet veel toeters en bellen nodig heeft om haar verhaal te vertellen, en het drama is er wel degelijk, onderhuids; de werelden die Rooney haar lezers voorschotelt zijn nergens eenvoudig.' Bas Blokker schrijft over The Fifth Risk van Michael Lewis: 'Wat The Fifth Risk gunstig onderscheidt van andere goede journalistieke boeken over de twee jaar dat de regering-Trump nu het land bestiert, is dat Lewis zijn oor niet te luisteren heeft gelegd in het Witte Huis alleen.'
Els van Diggele las Michael Brenners In Search of Israel. 'Dit voorbeeldig uitgegeven en gedocumenteerde boek is een waardevolle correctie op dergelijke versimpelingen en een aanvulling op wijd-verbreide misverstanden over een Joods nationaal tehuis,' vindt ze. En Michel Krielaars recenseert Hester den Boers Onderdrukt door de verlosser. 'Overtuigend legt Den Boer het collectieve trauma van Rusland bloot, dat wordt versterkt doordat elke familie zowel slachtoffers als daders telt. Gevoegd bij de patriottistische propaganda over Stalin als winnaar van de oorlog tegen de nazi’s belooft dat weinig goeds voor de toekomst,' merkt hij op.
Korter:
- Thomas de Veen over Elisabeth van Nimwegen, Onderdak [fragment]: 'als het eind van de onderduik nadert, houdt Van Nimwegen ermee op, net als het spannend wordt.'
- Judith Eiselin over Suzan Hilhorst, Eclips: 'Hilhorsts ideeën in deze roman zijn goed, maar de uitwerking is nog wel pover.'
- Jan Donkers over Gabe Habash, Stephen Florida [toelichting door de vertaler]: 'waardoor Stephen Florida blijft boeien is de onvoorspelbare, soms woedende, soms gelaten toon van de verteller, waarbij ook zijn onaangename karaktertrekken niet onvermeld blijven.'
- Ger Groot over Guillermo Arriaga, De ontembare [fragment]: 'meer dan 800 bladzijden proza zo vlak dat Oost-Groningen ernaast een berglandschap lijkt.'
- Hannah van Wieringen over Virginia Woolf, Hoe lees je een boek?: 'Haar beschouwende werk lezen is alsof je op een praatfeest ronddoolt en na een veelheid aan plichtmatige gesprekken opeens iemand treft waarvan je hoopt dat ze de hele nacht bij je blijft.'
- Menno Hurenkamp over Casper Thomas, De autoritaire verleiding [fragment]
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Joost de Vries bespreekt Ilja Leonard Pfeijffers Grand Hotel Europa [fragment]. Volgens De Vries 'een wonderlijk vrij boek dat elk nieuw hoofdstuk een nieuwe wending neemt'. 'Pfeijffer moet het met een enorm plezier geschreven hebben. Het relatiedrama met Clio, hun zoektocht naar een verdwenen Caravaggio, de kitsch-kunst van Damien Hirst, de levensverhalen van de andere hotelgasten, het migratie-epos van Abdul de piccolo, Ilja’s deelname aan een Nederlandse documentaire, lange opsommingen van de verschillende stereotypen toeristen, eindeloze wikipediaëske uitweidingen over de geschiedenis van oude steden. Soms is zijn schrijfstijl grappig parmantig, regelmatig onnodig deftig [...], sommige hoofdstukken zijn feitelijk interviews met al dan niet bestaande personen.' Daarnaast recenseert Kees 't Hart Zoeklicht op het gazon van Auke Hulst [fragment]. 'Ik merk dat ik Hulst probeer te benaderen, een goed teken, hij kreeg me in zijn greep,' aldus 't Hart. 'Hij wilde dat ik mijn eigen rancune over de wereld onder ogen zag en niet alleen die van Nixon. Waarom kreeg ik, ondanks alles, tijdens lezing van deze roman een merkwaardig gevoel van mededogen met deze alom bespotte figuur? Zit het in de stijl? Ja ook, ga er maar naar kijken. Maar vooral slaagde Hulst erin mij ervan te overtuigen dat ik in de loop van mijn leven verdacht veel trekjes van Nixon in me heb weten te verzamelen. Nee, ik ben geen Berlijner. Ik ben Nixon.'
Van Thomas Heerma van Voss een stuk over Will Ashons Chamber Music. Over de Wu-Tang (in 36 stukken). 'Aanvankelijk dacht ik dat Chamber Music bij uitstek geschikt zou zijn voor rapluisteraars zoals ikzelf: gedetailleerd en uitgebreid, en dan ook met één specifiek album als losvast uitgangspunt – wat kan iemand die niets met hiphop heeft hiermee? Gek genoeg vrij veel; deze bundel waaiert dusdanig uit dat de stukken vanzelf boeiend worden voor buitenstaanders, en misschien nog wel het meest voor degenen die in rap nog steeds niets horen dan wat agressief, wereldvreemd geschreeuw over harde beats,' schrijft hij onder andere. En Cyrille Offermans bespreekt in een in memoriam over Amos Oz onder meer diens Een verhaal van liefde en duisternis: 'Het belangrijkste boek van Oz, daarover bestaat geen twijfel, is Een verhaal van liefde en duisternis [...]. Het omvangrijke boek is een mijlpaal, een summa ook van zijn eerdere werk; in de lopende tekst en in voetnoten verwijst hij er herhaaldelijk naar. Ik heb het zojuist herlezen en ben, meer nog dan indertijd, onder de indruk van de in elke regel voelbare authenticiteit, van het verlangen naar een veelzijdige, uitputtende, vaak inderdaad ambivalente eerlijkheid.'
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
