John Tolan, Elizabeth Day & Marian Donner (de boekbesprekingen in de week van 17 juli 2019)

Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.

De zomerbijlage van de Trouw staat deze week in het teken van Hongarije. De 'literaire locatie' is het Gellert-badhuis uit het pas verschenen Antoinette, van Robbert Wellagen. Yolanda Entius is er 'nooit geweest, niet echt', maar ze las het boek en dat was genoeg. 'De vrouw op het balkon is de vrouw op wie de man in het boek wacht: Antoinette. Maar zij is er ook niet, niet echt, maar hij ziet haar. En ik zag Gellert. En dat is genoeg.'

Verder een stuk van Sofie Messeman over drie Hongaarse schrijvers, die boeken schreven over de motieven van de verklikkers.

• Péter Esterházy (1950-2016) ontdekte na het schrijven van Harmonia Caelestis, waarin zijn vader op een voetstuk geplaatst werd, dat zijn vader vanaf het neerslaan van de Hongaarse opstand door de Sovjets in 1956 een verklikker was geweest. Esterházy kwam met Verbeterde editie 'waarin hij zijn vorige corrigeerde op basis van de nieuwe feiten. Daarin resoneren de woorden "schaamte", "schaduw" en "tranen" als een machteloze schreeuw van ontzetting.'
• Iets soortgelijks overkwam ook de Hongaarse schrijver András Forgách. Hij had net 'een vuistdikke roman over zijn familie afgerond (2007, Dat is het leven), toen een kennis hem een dossier over zijn moeder bezorgde'. Dat vormde de aanleiding voor het onvermijdelijke De akte van mijn moeder.
• In Macht en verzet schreef de Bulgaars-Duitse Ilija Trojanow over het verraad van burgers tegenover andere burgers ten tijde van het communisme. 'Zijn verzetsheld - iemand die in de vroege jaren vijftig een aanslag pleegde op een standbeeld van Stalin - blijft zijn hele leven lang obsessief zoeken naar wie hem verraden heeft.'

De studenten van Elke Geurts worden vaak voorgelezen uit Het dikke schrift, de eerste roman van de Hongaarse schrijfster Ágota Kristóf (1935 - 2011), ter bevordering van het leren schrijven: 'Wij moeten opschrijven wat er is, wat wij zien, wat wij horen, wat wij doen. […] als wij schrijven: "De ordonnans is aardig," is dat geen waarheid, want de ordonnans kan in staat zijn tot gemeenheden waar wij niet van weten. Wij schrijven dus gewoon: "De ordonnans geeft ons dekens."'

Het lezen van Hongaarse literatuur brengt schrijfster Lieke Kézér dichterbij het verleden van haar opa, die zijn Hongaarse verleden doodzweeg. Sándor Márai spreekt haar het meest aan. 'Márai leidde een leven tussen twee historische tijdperken in, zwervend over de wereld zonder ooit nog huiswaarts te keren. Zijn boeken schreef hij in zijn moedertaal, […] maar ze bereikten slechts een klein publiek omdat ze in het communistische Hongarije werden geweerd,' aldus Kézer.

Vanzelfsprekend selecteert Janita Monna deze week poëzie van Hongaarse bodem, met daarbij extra aandacht voor de Hongaars-Nederlandse Rogi Wieg: 'Hij kon schrijven, pianospelen, schilderen. Maar hij leed aan het leven. "Ik ben na 42 jaar een zwaargewonde tijger/ zonder strepen, geen tijger meer van William/ Blake, geen goddelijke symmetrie. Overleefd/ als een antieke, slechtlopende klok na een// opknapbeurt."'

Hoewel 'alles over Hamlet al een keer gezegd' is, besteedt Abdelkader Benali er toch nog een aantal woorden aan. En hij geeft drie boekentips:

• In Stay, illusion! The Hamlet Doctrine gaan Simon Chritchley en Jamieson Webster 'nog wat dieper in op de zieleroerselen die Hamlet tot waanzin drijven.'
• Hamlet, Poem Unlimited van Harold Bloom dienen we te lezen omdat het 'ons precies uit[legt] waarom Shakespeare zo briljant is. Mooiste zin: "We kunnen ervan uitgaan dat Shakespeare net zo onder de indruk van Hamlet was als wij dat zijn."'
• Tot slot adviseert Benali ons nog Inventing the Child. Culture, Ideology & the Story of Childhood door J. Zornado, een boek met 'essays over het kind in de westerse samenleving met een theorie over de gevoelens van Hamlet jegens Claudius, oom en moordenaar van zijn vader'.

De recensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.