Lisa Halliday, Julien Ignacio & Annet Mooij (de boekbesprekingen in de week van 17 oktober 2018)
22 oktober 2018Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften waarin deze week aandacht voor: Jonathan Holslag, Nazim Hikmet, Madeleine Albright, Julien Benda, A.N. Ryst, Saskia Goldschmidt (Trouw), Steven Pinker, Charles C. Mann, Bregje Hofstede, Karl Ove Knausgård, Beatrice de Graaf (de Volkskrant), Mensje van Keulen, Cees Nooteboom, Cyrille Offermans (Het Parool), Alice Zeniter, Marcel Haenen, John Steinbeck (NRC), Merijn Oudenampsen, Timothy Morton, Jaap Goedegebuure, Fernando Aramburu, Henk Wesseling, Timothy Snyder, David Runciman, Carlo Rovelli (De Nederlandse Boekengids), Lisa Halliday, Jaap Robben, Annet Mooij, Stefano Massini en Mensje van Keulen (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Delen op
In Trouw afgelopen weekend: een voorpublicatie uit het nieuwe boek van Jonathan Holslag, Vrede en oorlog. Een wereldgeschiedenis. En Janita Monna over Nâzum Hikmets Het epos van sjeik Bedreddin [fragment]: 'Het is een verhaal vol gruwelijkheden, maar in Hikmets taal valt vooral de lichtheid op. De ritmische regels zingen, ook in vertaling.'
Marijn Kruk dan, over fascisme, aan de hand van Madeleine Albrights Fascisme. Een waarschuwing [fragment] ('Ze citeert onderzoek dat wijst op een toenemende belangstelling voor autocratische regeringsvormen en schrikt niet terug voor parallellen met de jaren dertig.') en Julien Benda's Het verraad van de intellectuelen ('Benda kijkt toch vooral in de achteruitkijkspiegel, naar de Dreyfus-affaire, de Eerste Wereldoorlog en degenen die hij in eigen land beschouwde als de aanjagers daarvan: de extreem-rechtse schrijvers Maurice Barrès en Charles Maurras.').
'Hij kijkt, praat, observeert, stelt af en toe een vraag, maar is vooral ook een heel goede luisteraar én schrijver met een melancholieke nood de dingen vast te leggen: te bewaren wat verloren ging of dreigt te gaan,' schrijft Yolanda Entius las A.N. Rysts De nadagen. Ryst bouwt 'woord voor woord een wereld voor ons [...] waarin het leven nagalmt'. Napoleon dan: '[Adam Zamoyski] pretendeert de mens achter alle verhaalvorming vandaan te krabben. Dat lukt hem heel aardig,' schrijft Paul van der Steen over deze nieuwe, persoonlijker biografie.
Boek van de week is Saskia Goldschmidts Schokland. Laura van Baars vergelijkt het met de boeken van Oek de Jong en Tommy Wieringa: 'Goldschmidt is activistischer en minder psychologisch dan deze auteurs, en hun stijl is literairder, maar de lezer onderdompelen in het oer-Hollandse platteland, dat kan Goldschmidt ook.'
Korter:
- Beeldboek van de week is Michel Doortmont, Hans-Paul Klijnsma, Marc Prüst (red.), Northern Ghana Life.
- Rob Schouten over Peter Terrin, Patricia [fragment]: 'Hij trekt je een existentieel vacuüm in. Heel knap en ook een beetje eng. Patricia heeft iets weg van een literaire Esscher, nooit weet je in welke dimensie je je bevindt.'
- Bas Maliepaard over Janneke Schotveld, De kikkerbilletjes van de koning: 'Schotveld levert haar beste boek tot nu toe af.'
- Nicole Lucas interviewde Rutger Verhoeff over Laat je niet verpesten. Hoe word je sterker na een pestverleden: 'Er zijn te veel theoretische boeken over pesten, die lang niet alle gevolgen in kaart brengen. Ik ben zelf gaan schrijven, ook omdat ik vind dat de reguliere behandeling van mensen die met ernstige effecten van pesten te maken hebben, niet werkt.'
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Peter Giesen gaat deze week in gesprek met Steven Pinker, naar aanleiding van zijn boek Verlichting nu. ‘Het is logisch dat niemand denkt: ik heb hier een probleem, maar vergeleken met 250 jaar geleden zijn we er toch maar mooi op vooruitgegaan. Maar ze vergeten dat het ook 25 jaar geleden vaak slechter was,’ vertelt Pinker. ‘We zijn geneigd om te denken aan die goeie oude tijd. Maar ik citeer de Amerikaanse columnist Franklin Pierce Adams: niets is zo verantwoordelijk voor die goeie oude tijd als een slecht geheugen.’
Mac van Dinther interviewt Charles C. Mann over zijn boek De Tovenaar en de Profeet. Mann verwijst daarin naar Normal Borlaug en William Vogt. ‘Beide mannen krijgen een eigen aanhang: de Borlaugianen die pleiten voor meer welvaart en technologie en de Vogtianen die oproepen tot geboortebeperking en ecologisch bewustzijn. Wat frappant is: de tegenstelling die bij hen begon, woedt voort tot op de dag van vandaag. [Dit is] omdat er onder beide visies een fundamenteel verschil van mening schuil gaat over wat een goed leven is.’
Bregje Hofstedes Drift wordt door Arjan Peters besproken. ‘De kracht van Drift [fragment] schuilt in de verbetenheid van de verteller om alles precies na te lopen […] Hofstede is een geboren beschouwer, en kan zelf nauwkeurig verwoorden wat daar de nadelen van zijn.’
Verder, van Désanne van Brederode een stuk over Karl Ove Knausgårds Zoveel verlangen op zo’n klein oppervlak. ‘Wie door een originele kijker bij de hand genomen wil worden, lijkt aanvankelijk bedrogen uit te komen. Niet omdat Knausgård geen interessante kunsthistorische en biografische kennis inbrengt, want dat doet hij zeker en goed, en een zorgvuldig en bijna per ongeluk poëtisch waarnemer is hij evenzeer. Maar hij laat je niet méér, beter of zelfs optimaal genieten van de kunstwerken van Munch, noch van zijn keuzes als gastcurator.’
Carolina lo Galbo spreekt met Beatrice de Graaf, die recent haar boek Tegen de terreur [onze recensie] publiceerde. ‘Ik heb steeds het gevoel: wat ik doe is het nét niet. En dan heb ik het vooral over de boeken die ik schrijf […] Ik heb jaren geïnvesteerd in mijn boek Tegen de terreur, maar denk nu: is het wel meeslepend geschreven, is het wel goed genoeg? Bij nader inzien is het maar één blaadje aan de boom.’
Korter:
- Hans Achterhuis over Hans Dooremalen, Descartes in Amsterdam: ‘Je mag de plot van een detective nooit verraden, maar ik durf wel te verklappen dat hij ingenieus is.’
- Persis Bekkering over Ayòbámi Adébáyò, Blijf bij me: ‘Een doeltreffend melodrama zonder karikaturale personages.’
- Emilia Menkveld over Ulrich Alexander Boschwitz, De reiziger [fragment]: ‘[In de] wrange details ligt de kracht van deze roman.’
- Wineke de Boer over Olivier Adam, Kliffen: ‘Een mooie maar inktzwarte roman.’
- Maarten Steenmeijer over Rutger Vahl, Nu weet ik het zeker, ik hou van George Baker: ‘De meeste argumenten die hij aanvoert zijn ofwel vergezocht of ze vallen meteen dood.’
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op Volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
Deze week in de bijlage van Het Parool, schrijft Dieuwertje Mertens over echtscheidingsliteratuur, naar aanleiding van Mensje van Keulens Huwelijksverhalen. ‘Tegen de achtergrond van de jaren zeventig, zijn veel van de vroege huwelijksverhalen van Van Keulen met een hedendaagse blik te lezen als kritiek op de onontkoombare burgerlijkheid en de vastliggende rolpatronen die het huwelijk met zich meebrengt. De personages lijken echter minder ongemak te ervaren van hun burgerlijke gevangenis dan de lezer. Hoewel hun emoties tijdloos zijn, ademen de sfeer en entourage de tijdsgeest.’
Marjolijn de Cocq gaat in gesprek met Cees Nooteboom over Monniksoog. Nooteboom vertelt: ‘Er zit nogal wat in, in al die gedichten. Tja, hoeveel moet je prijsgeven? Als je alles gaat uitleggen is het ook niet leuk. Er wordt een steen in het water gegooid die kringen maakt die doorgaan - dat hele ding van evolutie. Ik kan het allemaal wel zeggen, maar ik vind het zo pompeus klinken. Dat moeten mensen zelf maar bedenken.’
Hans Renders las Cyrille Offermans’ Een iets beschuttere plek misschien [fragment].‘Door dit soort persoonlijke observaties [stukken over vriendschappen] is Een iets beschuttere plek misschien uiteindelijk een mooi boek geworden, en nemen we de lange commentaren op door Offermans gelezen meesterwerken voor lief,’ aldus Renders.
Korter:
- Dries Muus over Maarten Biesheuvel, Verhalen uit het gekkenhuis: ‘Biesheuvel laat ons niet alleen overtuigend zien hoe het eraan toegaat in psychiatrische inrichtingen - hij laat ons steeds zien hoe het eraan toegaat in het hoofd van een geestesziek persoon. Dat is soms angstaanjagend, soms herkenbaar, soms allebei. En - gelukkig - vaak ook komisch.’
- Kim Schoof over Lisa Appignanesi, Alledaagse waanzin: ‘Mooi aan Alledaagse waanzin is dat Appignanesi de onrustige episode uit haar leven weliswaar rustig, vloeiend geschreven en vol verwijzingen naar literatuur en filosofie verslaat, maar de bijbehorende lelijkheden niet wegpoetst.’
- John Jansen van Galen over Kester Freriks, Tempo doeloe: ‘De titel van zijn pamflet lijkt een provocatie.’
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
In de Nederlandse Boekengids staat deze maand een stuk van Jouke Huijzer [wij publiceerden voor] over Merijn Oudenampsens De conservatieve revolte, vergeleken met James Kennedy’s Nieuw Babylon in de aanbouw. Huijzer recenseert: ‘Waar Nieuw Babylon vooral een goed gedocumenteerd historisch feitenrelaas biedt met een aantal zeer krachtige inzichten en conclusies, verlegt Oudenampsen de aandacht naar de sociaalwetenschappelijke theorie. Door zowel de politieke ontwikkelingen zelf als het schrijven daarover op de korrel te nemen, legt Oudenampsen ook de ideologische dimensie bloot achter de werkelijkheid zoals de “positivistische en gedepolitiseerde” sociale wetenschappen die normaal gesproken schetsen.’
Lisa Doeland schrijft over Timothy Mortons oeuvre: ‘Zoals profetieën niet eenduidig zijn, zo nodigen Mortons boeken ertoe uit dat we ze op ons laten inwerken, dat we erop kauwen en ons erdoor laten besmetten.’
Kim Schoof en Lodewijk Verduin lazen Kellendonk [fragment] van Jaap Goedegebuure.‘Goedegebuures biografie verheldert hoe de expressieve elementen van Kellendonks werk, paradoxaal genoeg, politieke zeggingskracht konden krijgen doordat de schrijver zijn ervaringen omvormde tot expliciet autonome kunst,’ schrijven Schoof en Verduin. Ze zijn ook kritisch: ‘Hopelijk krijgt deze biografie eens nog een waardige tegenhanger, die meer oog zal hebben voor het unieke karakter van dit fenomenale schrijverschap, en Goedegebuures beeld van Frans Kellendonk zal uitbreiden en verrijken.’ Daar hebben ze het onder andere over Kellendonks homoseksualiteit, die onderbelicht zou blijven bij Goedegebuure.
Verder schrijft Matthijs Eijgelshoven over de ETA en de impact van het geweld op de Baskische samenleving. Hij recenseert het boek Vaderland [fragment] van Fernando Aramburu: ‘Vaderland is een groots opgezet, onderhoudend, vlot verteld verhaal. De roman is urgent en toont aan dat literatuur ook in deze tijd relevant kan zijn voor een samenleving, in meer dan alleen de artistieke zin.’ Daarna vergelijkt hij Aramburu’s Vaderland met Joseba Zulaikas Basque Violence (‘Hij weet een laag dieper te gaan dan Aramburu in Vaderland.’) en Julen Agirres Operation Ogro (‘De directe stijl leest vlot en prettig, maar blijft wel eendimensionaal.’).
‘Wesseling heeft niet alleen een omvangrijk oeuvre op zijn naam staan, maar vooral een zorgvuldig geschreven oeuvre,’ schrijft Willem Ottenspeer in zijn in memoriam voor Henk Wesseling. ‘Wat vooral opvalt, is de grote samenhang van dat werk. De breedheid en diversiteit ervan.’ Dan een stuk van Eva Peek over Timothy Snyders De weg naar onvrijheid [onze recensie] en David Runcimans How Democracy Ends [onze recensie]: ‘Beter dan Runciman laat Snyder zien hoe cruciaal menselijke keuzes zijn voor de loop van geschiedenis. Daarom is de vraag die Runciman en Snyder zichzelf stellen uiteindelijk onmogelijk, maar nuttig. Wat ziet de historicus over zeventig jaar? Het is aan ons.’
Ten slotte Sam Rijken over Carlo Rovelli's Het mysterie van de tijd. ‘In zijn geheel is het boek een al dan niet overtuigend betoog over afbraak en wederopbouw van het begrip tijd […] Dit boek zal verslonden worden door iedere Rovelli-bewonderaar, maar het zal in het vak weinig stof doen opwaaien.’
Verder:
- Marjolijn Voogel over Peter Giesens Retour de France, Wilfred de Bruijn en Ivo van Woerdens Op zoek naar mijn Frankrijk, Margot Dijkgraafs Lezen in Frankrijk [fragment] en Niek Pas’ Macron en de nieuwe Franse revolutie.
- In hun briefwisseling hebben Geerten Waling en Rob Hartmans het over Marcel ten Hoovens De ontmanteling van de democratie en Gijs van Oenens Overspannen democratie.
- Piet Gerbrandy bespreekt Dean Bowens Bokman [fragment], Simone Atangana Bekono’s Hoe de eerste vonken zichtbaar waren en Radna Fabias’ Habitus [onze recensie].
- René van Stipriaan over de zintuiglijkheid van dichters, schrijvers, denkers en kunstenaars van de zeventiende eeuw: Shakespeare, Bredero en Rembrandt staan centraal. Hij haalt ook zijn boek Hartenjager [fragment | onze recensie] aan.
- Van Christien Franken een stuk over Joan Turners On Writtenness: The Cultural Politics of Academic Writing.
- Jelle Reumer over Menno Schilthuizens Darwin in de stad. Evolutie in de urban jungle, Jacques Vink, Piet Vollaard en Niels de Zwartes Stadsnatuur maken en Anna Yudinas De groene stad.
- Jozef Waanders schrijft een stuk over de Verlichting en terrorisme in verhouding tot de boeken Het kwade denken [onze recensie] en Eichmann in Argentinië van Bettina Stangneth en Verzet en rede in tijden van nepnieuws [fragment] en Het kwaad denken van Susan Neiman.
De Nederlandse Boekengids verschijnt zesmaal per jaar. Het tijdschrift is te koop bij het Nieuwscentrum.
Michel Krielaars schrijft voor NRC over drie boeken in de exil-literatuur: Angelika Schrobsdorffs Jij bent niet zoals andere moeders (‘In dit hedonistische gedruis ebt een politieke dreiging snel weg.’), Klaus Manns De vulkaan [fragment] (‘Behalve in de vele uitgesponnen – en soms wat onevenwichtige – verhaallijnen schittert Mann in de beschrijvingen van de cafés, de hotel- en pensionkamers, de treinwagons waarin zijn personages hun toevlucht zoeken. Groots is de manier waarop hij de abrupte mentaliteitsverandering neerzet als Hitler eenmaal aan de macht is.’) en Ulrich Alexander Boschwitz’ De reiziger [fragment] (‘De reiziger is de beklemmendste roman die ik ooit over de aanloop naar de Shoah heb gelezen.’)
Judith Eiselin schrijft een stuk over Rob van Essens De goede zoon. Volgens haar schept Van Essen ‘alle verwarring doelbewust […] De bevreemding van de hoofdpersoon werkt door in de lezer van dit rijke, wonderlijke boek.’ En dan Auke Hulst over de nieuwe vertaling van John Steinbecks Muizen en mensen. ‘Deze nieuwe vertaling [van Peter Bergsma] laat zien wat meesterschap aan een tekst kan toevoegen […] Voor lezers die Steinbecks novelle nog niet kenden, is het een goede reden voor een eerste kennismaking met dit schurende, ontroerende verhaal.’
Van Willem van Bennekom een recensie over De bokser van Marcel Haenen. ‘Enkele onevenwichtigheden ten spijt is dit boek, als poging dit getormenteerde leven voor de in Zeitgeschichte geïnteresseerde lezer te ontsluiten en te ordenen, een prestatie van formaat.’ Arnold Heumakers recenseert verder Jaap Goedegebuures Kellendonk [fragment]. ‘Zijn biografie bestaat niet uit veredeld geroddel, maar onthult iets over de manier waarop Kellendonk zijn romans en verhalen van betekenis voorzag,’ aldus Heumakers.
Margot Dijkgraaf sprak met Alice Zeniter over De kunst van het verliezen [fragment | recensie]. Zeniter over het slot van haar roman: ‘Het was cruciaal voor me dat het boek in een beweging zou eindigen. Mijn hele roman draait daarom: een geografische migratie die verandert in een sociale […]. Ze leefden nog lang en gelukkig – alsof daarna alles onveranderd blijft! Ik dacht echt dat dat zo was. Maar het is niet waar. Naïma is nog nergens echt aangekomen. “Voor altijd” bestaat niet.’
Korter:
- Sebastiaan Kort over Huub Beurskens, Steyler (‘Beurskens is een programmatisch schrijver, of misschien wel gewoon een heel literair schrijver, die liever iets over verhalen zégt dan ze schrijft. Dat maakt hem interessant, maar ook wat koudbloedig.’)
- Thomas de Veen over Edward van de Vendel en Marije Tolman, Vosje (‘De beelden hebben iets realistisch én fictiefs – tegelijk alledaagsheid én iets dat daaraan ontstijgt […] literair verfijnd.’)
- Joyce Roodnat over Robert Galbraith, Lethal White. (‘Haar macabere fantasie is feestelijk en haar satirische humor legt de zweep over het verhaal.’)
- Hannah van Wieringen over Tove Jansson, Fair Play (‘Het mooie is dat het Jansson lukt dit grootse element van wat vriendschap kan zijn steeds op heel kleine, alledaagse wijze te tonen.’)
- Ger Groot over Antonio Muñoz Molina, Als de schaduw die verdwijnt (‘De parallellie tussen het verblijf van Ray in Lissabon en dat van Muñoz Molina is te disparaat om overtuigend te zijn en wordt gaandeweg een beetje belachelijk. Het was een leuk idee, maar het werkte niet, en daarmee verliezen ook de sterkste fragmenten veel van hun slagkracht.’)
- Peter de Bruijn over Richard Wagner, Geschriften over Parijs (‘De bundel bevat niet zijn belangrijkste, maar wel een aantal van zijn meest leesbare stukken.’)
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
In De Groene deze week aandacht voor Lisa Hallidays Asymmetrie [toelichting door de vertaler].‘Waar het eerste deel zich kenmerkt door een inventieve en effectieve show don’t tell-stijl, zijn de zinnen [in het tweede deel] vaak vreemd stijfjes en formeel, en neigen de overpeinzingen soms naar houterige clichés,’ schrijft Niña Weijers over de roman. Lodewijk Verduin bespreekt Julien Ignacio’s Kus. ‘Zin voor zin bouwt hij zijn beelden op, waardoor zijn paragrafen niet vloeiend lezen, maar in hoekige, losse dichtregels uiteen lijken te vallen. Die zorgvuldige schrijfmethode levert fraaie verstilde beelden op, waaruit een uitzonderlijke gevoeligheid voor het kwetsbare en vergankelijke spreekt,’ merkt Verduin op.
Kees ’t Hart las Jaap Robbens Zomervacht [fragment]. ‘Waarom dit (over)bekende thema nog eens zo sterk uitvergroot aan ons voorgezet? Met scènes die alle spuigaten uitlopen. Waarin alle oordelen en vooroordelen die we over de medewerkers van gehandicaptenzorg toch al koesteren nog eens worden uitgeserveerd […]. Wat is precies de bedoeling van deze (zelf)medelijdende roman?’ vraagt ’T Hart zich in het stuk af.
De eeuw van Gisèle van Annet Mooij wordt besproken door Xandra Schutte. ‘De biografie van Annet Mooij is fascinerend doordat zij de “Wahrheit” achter de “Dichtung” laat zien. Dat doet zij genuanceerd en evenwichtig, zonder uit te stralen dat ze vooral wil “ontmaskeren”,’ aldus Schutte. Dan een stuk van Cyrille Offermans over Stefano Massini's Er is iets met de Lehmans, hij vindt het 'een hilarisch boek'.
Verder schrijft Femke Essink over Mensje van Keulens Huwelijksverhalen. ‘Ook al bieden de verhalen een weinig rooskleurige visie op het verbond tussen man en vrouw, Van Keulens kraakheldere, lichte zinnen maken het nooit ondraaglijk. En uiteindelijk is het de bundeling zelf die hoop geeft, want in elk verhaal weer blijven ze het proberen,’ lazen we onder andere in Essinks recensie.
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
