Mirjam Rotenstreich, Peter Middendorp, Antjie Krog (de boekbesprekingen in de week van 18 april 2018)
23 april 2018Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften, waarin deze week aandacht voor Mirjam Rotenstreich, Robert Menasse, David Garnett en Sei Shonagon (Trouw), Peter Middendorp, Tara Westover, Robert D. Kaplan, Harrie Geelen en Peter Verhelst (De Volkskrant), Nicci Gerrard, Sean French en Marlies Allewijn ( Het Parool) Antjie Krog, Mark Boog en René ten Bos NRC) en Naomi Jacobs, Elize de Mul, Lisa Doeland en Peter Zantingh (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Delen op
In Arjan Vissers 'De tien geboden': Mirjam Rotenstreich (Tonio's blik. Focus op zijn katten). 'Schrijven is het belangrijkst wat er is. Schrijven geeft me houvast. In mijn boeken ben ik de baas. Daar is geen ander - geen God, of wie dan ook - die iets voor mij bepaalt. Ik beslis. Ik schep. En wat ik heb gemaakt, blijft leven. Zo lang ik schrijf,' stelt ze. En over haar nieuwe boek: 'Ik begon te schrijven met de talloze foto’s die Tonio heeft gemaakt als uitgangspunt. Het boek gaat over een kattenliefde, die ik deelde met mijn zoon. Ik doe dit niet om hem op een voetstuk te zetten, maar ik begrijp dat je je tóch afvraagt of Tonio een afgod voor me is geworden.'
'Voor mijn project moest ik het land verlaten, flexibel en mobiel zijn. Daarmee moest ik als schrijver juist dat doen waar deze mensen zo bang voor zijn en waarvan ze geloven dat het nu ook van hen geëist wordt. Volgens mij is wat een groot misverstand. De mensen zijn bang voor iets dat alleen maar als mogelijkheid bestaat. Het is een kans die ze kunnen grijpen - maar als ze niet willen, hoeven ze dat ook niet. Toch willen sommigen niet eens dat die kans voor anderen überhaupt bestaat.' Robert Menasse, geïnterviewd door Anne-Kathrin Jeschke, over De hoofdstad [onze recensie].
Recensies. Janita Monna opent met een stuk over Henk van der Waals Door alle honderd harten wit te kalken: 'Ook zijn poëzie is een vorm van dieper denken en wil je de reikwijdte daarvan ervaren, dan moet je ergernissen of verwachtingen loslaten en meegaan, op het ritme van je ademhaling, zoals de gedichten in een beweging van uitwaaieren en terugtrekken over de pagina’s golven.'
Monica Soeting neemt twee oorlog-familiegeschiedenissen samen. 'Zo is [Jan Konsts] De wintertuin niet alleen een indrukwekkende geschiedenis van een heel gewone familie in oorlogstijd geworden, maar ook een onderzoek naar de manier hoe je het best kunt vertellen over "gewone" Duitsers die hoe dan ook onnoemelijk veel leed hebben veroorzaakt en daarvoor zwaar werden gestraft.' En over Ingrid Hogendijks Ons gaat het in ieder geval nog goed. Een Nederlandse familie in Oost-Pruisen (1920-1946): 'Het indrukwekkendst zijn de brieven over de ervaringen van de gezinsleden na de oorlog, toen ze elkaar op de vlucht voor de Russen lange tijd uit het oog verloren en de gruwelijkste dingen meemaakten.'
Laura van Baars looft Kamil Baluks Alle kinderen van Louis: 'De Poolse journalist Kamil Baluk (spreek uit: Ba-oek, 1988) geeft een huiveringwekkend beeld van de bevruchtingspraktijk van dr. Jan Karbaat uit Barendrecht. [...] Op razend spannende en knappe wijze weeft Baluk de vele verhaallijnen van de donorkinderen, hun biologische vader Louis en diens Surinaams-Nederlandse voorouders en dokter Karbaat door elkaar.'
Boek van de Week is David Garnetts Vrouw of vos [fragment]. Elke Geurts: 'Deze puntgave klassieker van David Garnett - hij behoorde tot de Bloomsbury Group met o.a. Virginia Woolf - is meer dan alleen een subliem sprookje, meer dan een allegorische vertelling, het is óók meer dan een ontroerend liefdesverhaal over huwelijkse trouw, en precies dát maakte dat het bij verschijning in 1922 al meteen unaniem lovend ontvangen werd.'
Korter:
- Yolanda Entius over Stevo Akkerman, De mooiste dag: 'De kracht van deze roman zit ’m niet in de plot maar in klein en groter leed van de familieleden die zich in het eerste hoofdstuk rond het bed van Therese verzamelen.'
- Paul Claes in 'Vandaar dit boek' over Gouden vertaalregels: 'Ik ben docent vertalen en in dit boek geef ik aanwijzingen hoe je zoiets aanpakt. Beginnende vertalers denken vaak dat vertalen heel makkelijk is, waarbij ze hun kennis van de vreemde taal en ook hun eigen taal overschatten. '
- Casper Luckerhof over Sei Shonagons Het hoofdkussenboek [toelichting door de vertaler]: 'Toch is het jammer dat Shonagon gekozen heeft voor zo'n onsamenhangend geheel, waardoor het boek soms meer dwingt tot bladeren dan tot doorlezen. [...] Het blijft echter overeind staan als fascinerende toegangspoort tot een mysterieuze wereld waar we weinig tot niets van afweten.'
- Anne-Kathrin Jeschke over Mariana Leky, Vanuit hier zie je alles: 'Het is geen kunstige, geen veeleisende, hoge literatuur. Maar het is een hartverwarmend appel om, ondanks alle tegenspoed, nooit het optimisme te verliezen.'
- Rob Schouten over Stijn van der Loo, Kleine helden zijn wij: 'Van der Loo is een schrijver die schrijnende omstandigheden, de neergang van de mens, de halfslachtigheid van alles, heel empathisch in beeld weet te brengen. Hij overdrijft niet, maakt er geen mythisch verhaal van, maar hij onderschat het ook niet.'
- Bas Maliepaard is terug met een stuk over Mac Barnetts 'absurd-geestige prentenboek' De wolf, de eend & de muis: 'De grauwe coverillustratie is weinig uitnodigend, maar binnenin werken Klassens kenmerkende aardetinten goed: ze accentueren de spannende kant van deze sterke fabel - al zitten er zeker ook veel humoristische details in de tekeningen.'
- Beeldboek van de week, ten slotte, is Ellis Doevens Maktak and Gasoline.
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Onno Blom interviewde Peter Middendorp over zijn nieuwe boek Jij bent van mij, over de moord op Marianne Vaatstra. Een ik-roman, waarvoor hij zich inleefde in de moordenaar. ‘Natuurlijk heb ik me gebaseerd op de moord op Marianne Vaatstra. Maar mijn roman is geen biografie van Jasper S. of een exacte reconstructie van de gebeurtenissen. Het is een poging om te begrijpen wat zich afspeelt in het hoofd van een moordenaar die dertien jaar zwijgt.’
Freek de Jonge kreeg Leerschool van Tara Westover (vertaald uit het Engels door Lette Vos) zomaar toegestuurd. ‘Iemand voelde dat ik het moest lezen. Dat gevoel was juist. [...] Verplichte kost voor de vijfde generatie tot in den treure afgescheiden gereformeerden, voor de vierde generatie pinksterbeweging, de derde generatie moslims en verder voor iedereen die in zijn jeugd beschadigd is door huiselijk, seksueel of verbaal geweld, en die weet dat er meer in hem of haar zit dan eruit komt.’
Hans Achterhuis las In naam van God van Paul Cliteur en Dirk Verhofstadt en was niet enthousiast. Cliteur en Verhofstadt introduceren de ‘theoterrorist,’ iemand die terreurdaden pleegt in naam van het geloof. Achterhuis ziet lacunes, onjuiste voorbeelden en vooringenomenheid. ‘Niet alleen God, ook verabsoluteerde menselijke waarden blijken tot terreur en terrorisme te kunnen aanzetten. En dan heb ik nationalisme als bron van terroristisch geweld nog niet eens genoemd. Als de theoterrorist bestaat, dan bestaat ook de atheoterrorist, patriotterrorist of zelfs libertasterrorist.’
Hans Bouman gaf vier sterren aan De gulheid van de zeemeermin van Denis Johnson (vertaald uit het Engels door Peter Bergsma) [toelichting door de vertaler]. ‘De vijf verhalen in De gulheid van de zeemeermin ademen stuk voor stuk het besef van sterfelijkheid. […] ze vormen een tableau van de thema’s, motieven en personages die hem zijn hele schrijversleven na aan het hart hebben gelegen.’
Jean-Pierre Geelen besprak De weg naar voorgoed, waarin Harrie Geelen voortborduurt op Kunt u me de weg naar Hamelen vertellen meneer? ‘Met geen mogelijkheid valt De weg naar voorgoed samen te vatten. Het is haast magisch-realistisch proza met absurdistische trekjes, dat je enkel kunt ondergaan. […] het zijn zulke fantasierijke figuren en situaties, die –opnieuw- duidelijk maken dat Geelen de Nederlandse J.K. Rowling is.’
Arjan Peters las Voor het vergeten van Peter Verhelst [fragment]. ‘Na het plotselinge overlijden van zijn moeder, niet lang geleden […], moest hij vaststellen dat hij even geen verbinding met de wereld kon maken. […] Aan de hand van voorbeelden uit mythen, andere literatuur, schilderkunst en fotografie laat de schrijver zien wat hij doet “om zich weer verbonden te voelen – of op zijn minst minder verlaten.”’
Fokke Obbema over Robert D. Kaplans De terugkeer van de wereld van Marco Polo. Oorlog, strategie en de westerse belangen in de 21ste eeuw (vertaald uit het Engels door Magreet de Boer): ‘Kaplan illustreert zijn visie met grote kennis van zaken, waarbij hij zich behendig door tijdperken en regio’s beweegt. Samen met zijn provocaties maakt dat deze essays zeer lezenswaardig. Wel moet de lezer nogal wat herhalingen van standpunten verdragen. Ook krijgt Europa te weinig aandacht en komt de invloed van Trump maar mondjesmaat aan bod.’
Joost Pollman besprak Maaike Hartjes Burn-out dagboek, een stripboek over ‘de worsteling met een ijzeren arbeidsethos.’ ‘Er worden tranen gelaten in Burn-out dagboek, maar het is zeker niet larmoyant, met dank aan de vormgeving.’ Vier sterren.
Korter:
- Maria Barnas over Radna Fabias’ debuutbundel Habitus: ‘Fabias beheerst de vormen, speelt ermee en zet een confronterende wereld neer. Met haar gedichten laat ze zien hoe onze wereld van taal aan elkaar hangt.’ Vier sterren,
- Ranne Hovius gaf drie sterren aan Als je brein je bedriegt. De gevaren van sociale media in de psychiatrie van Geertje Paaij. ‘Paaijs mantra “omgaan met sociale media moet standaard worden opgenomen in de behandelplannen” verdient zonder meer serieuze aandacht.’
- Mark Leenhouts over Flesjes knallen van Yu Hua (vertaald uit het Chinees door Jan De Meyer): ‘Bevreemdende, soms parabelachtige teksten zijn het, waarin geweld haast in zijn pure vorm optreedt.’ Drie sterren.
- Eveneens drie sterren van Hans Bouman voor Jim Craces The Melody (de Nederlandse vertaling verschijnt in mei). ‘Ondanks het soms bijna sprookjesachtige karakter van de door Crace beschreven wereld, ondanks de kleurrijke exotica van de tarboni’s, de pepereiken, de tamarisken, de fessandrastruiken, de casuarina’s en de carobbomen, ademt dit boek een even ingetogen als doorvoeld engagement.’
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
Afgelopen donderdag ontving Antjie Krog de Gouden Ganzenveer. Diewertje Mertens schreef over Krogs ouvre en haar nieuwe bundel, Hoe alles hier verandert [fragment]. ‘Krog ziet een verschil in beleving van de "ik" van de zwarte en de witte bevolking. Witte mensen zijn doorgeslagen in hun individualisme. De enige manier om de kloof tussen zwart en wit te dichten is tot een gezamenlijk "ik" te komen. […] Hoewel de dichter zich zelf te kort voelt schieten, weet de lezer dat de prachtige verwoording van dit streven misschien geen zingeving biedt, maar wel verbindt – en daarmee toch hoopvol is.’
Marjolijn de Cocq interviewde het schrijvers(echt)paar Nicci Gerrard en Sean French over hun hoofdpersoon Frieda Klein het achtste en laatste deel in de Klein-serie, De dag van de doden. ‘Het idee was om iemand centraal te stellen die juist geen rechercheur of detective wil zijn maar graag controle houdt over haar leven. Een psychiater, veilig verschanst in haar therapiekamer. En die het dan ontzettend moeilijk maken, haar precies te laten doen wat ze niet wil: haar de wereld insturen en de controle laten verliezen.’
John Jansen van Galen besprak De meid van Marlies Allewijn. ‘In de trant van de tijd waarin het boek speelt, het einde van de negentiende eeuw, beschrijft Marlies Allewijn het waargebeurde verhaal van Neeltje Lokerse. Ze doet dat als een Emile Zola van onze dagen, in schrille, sociaal-realistische termen, met veel rauw verdriet. Het verhaal is er dan ook naar, maar het zou aan kracht winnen als het niet met zoveel ketelmuziek werd opgediend.’
Korter:
- Marjolijn de Cocq over het prentenboek Blokje om van Judith Vanistendael: ‘Elke vorm krijgt zijn eigen vervolg in dit geniale kunstwerkje, waarvan je hele sequenties het liefst zou willen inlijsten en aan de muur hangen.’
- Dries Muus las Peter Middendorps nieuwe roman Jij bent van mij. ‘In de eerste plaats een aangrijpende roman. Waarheidsgetrouwer, genuanceerder en juist daardoor gruwelijker dan de meest realistische reconstructie.’
- Hans Knegtmans over Onhoudbaar van Linwood Barclay (vertaald door Waldemar Noë): ‘Net als in zijn eerdere werk lijkt Barclay vooral gefascineerd door een originele intrige en verrassende plotwendingen. Daarin staat hij dan ook op eenzame hoogte.’
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Floris van Straaten bespreekt in NRC drie boeken over Syrië:
- Wendy Pearlmans We Crossed a Bridge and It Trembled: Voices from Syria ('Midden-Oostenkenner Wendy Pearlman heeft vooral oog voor het menselijke verhaal')
- Nikolaos van Dams Destroying a Nation: The Civil War in Syria ('belicht [...] even beknopt als meesterlijk de politieke en diplomatieke kant van het conflict')
- Daniël Maes' Poetin en Assad hebben ons leven gered. Deel 1, 2010-2013. Oorlogsdagboek Syrië ('Hoewel het moedig van Maes was niet te vluchten voor de oorlog, die veel christenen uit Syrië heeft verdreven, doet het eerste deel van zijn oorlogsdagboek door zijn grote naïviteit niet uitkijken naar een tweede deel.')
Van Sebastiaan Kort daarnaast een stuk over Café De Waarheid van Mark Boog. Kort heeft moeite met de 'de monotonie, het gebrek aan ontwikkeling' in de roman. Marco Kamphuis las Leerschool der liefde van Michael Kumpfmüller. 'Leerschool der liefde (met een legitieme verwijzing naar Flaubert) houdt de spanning niet vast, en wemelt trouwens van de fouten, die een corrector eruit had moeten halen. Maar het boek laat toch een sterke indruk na: die van de moderne overtollige man, die niets heeft dan zijn twijfels en zijn schuldgevoel, terwijl zijn voorvader bij Poesjkin, Toergenjev en Gontsjarov tenminste nog over een titel en een vermogen beschikte, aldus Kamphuis.
Sjoerd de Jong recenseert René ten Bos' Het volk in de grot [fragment]. 'Op zichzelf lijkt Ten Bos’ pleidooi voor een soort speleologisch humanisme, dat mensen niet voortdurend de Waarheid in hun gezicht slingert, sympathiek,' schrijft De Jong. 'Het volk in de grot is bovendien razend vlot geschreven, zelfs iets te vlot – getuige het herhaalde woordje "maf", dat ruikt naar wierook en lome popmuziek. Veel problematischer is de populistische tegenstelling tussen volk en elite die het essay beheerst en die Ten Bos van Plato doortrekt naar het heden of, beter gezegd, die hij van het heden projecteert op Plato.' Roelof van Gelder wijdt een artikel aan Reinout Rutte en Bram Vannieuwenhuyzes Stedenatlas Jacob van Deventer, volgens hem '[e]en fraai monument voor een bijna vergeten cartograaf'. En Nynke van Verschuer sprak met de Zuid-Afrikaanse dichter en essayist Antjie Krog, die deze week de Gouden Ganzenveer in ontvangst mocht nemen voor haar verdiensten voor de Nederlandse taal. 'Een van de moeilijkste dingen in Zuid-Afrika is hoe je het gesprek over verandering aangaat zonder te klinken alsof je terugverlangt naar dat rijke, exclusieve verleden, waar de zwarte bevolking in de periferie leefde en alles wat mooi en goed was aan de witte bevolking was voorbehouden. Is dat wat je terug wilt? Nee. Je wilt een nieuw, beter heden,' zegt Krog onder meer in het interview.
Verder:
- Guus Middag over Judith Herzberg en Chr.J. van Geel, Brieven 1962-1974 (vier ballen)
- Sebastiaan Kort over L.H. Wiener, Fallen Leaves. Brieven 1966-2016 (drie ballen) [fragment]
- Ger Groot over Aardbei en chocola van Senel Paz (drie ballen) en Het huis van de drenkelingen van Guillermo Rosales (vier ballen)
- Rob Hartmans over Raymond van den Boogaard, De religieuze rebellen van de Vrije Gemeente (drie ballen)
- Bert Nijmeijer over Hester Carvalho, Paradiso 50 jaar in 50 legendarische concerten (drie ballen)
- Mark Kranenburg over Anne Bos, Verloren vertrouwen (vier ballen)
- Ger Groot over Toon Horsten, De pater en de filosoof (vier ballen)
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Miriam Rasch bespreekt de filosofische essaybundel Onszelf voorbij van Naomi Jacobs, Elize de Mul en Lisa Doeland [fragment]. ‘De wereld gaat naar de gallemiezen en wij zitten ondertussen selfies te maken. Die alarmerende boodschap geeft aanleiding tot de oproep "onzelf voorbij" te gaan. [...] Het is geen "sluitend" verhaal – dat zou ook de boodschap van de essays onderuithalen. En juist die openheid, de meerstemmigheid van deze bundel, daagt uit om al lezende je eigen ideeën te formuleren.’ Kees ’t Hart las Peter Zantinghs Na Mattias [fragment]. ‘Zantingh toont zich in deze verhalenroman opnieuw een bedreven schrijver met een groot en warm gevoel voor miskende en emotioneel gemankeerde figuren.’ Maar, oppert ’t Hart, misschien moet een schrijver zich minder wijden aan ‘de bestrijding van het menselijk tekort’. ‘Meer literair gevoel dus, meer literaire wanhoop en literaire ambitie, ondanks alles.’
Lodewijk Verduin schrijft over Andere kamers, de nieuwe verhalenbundel van Bram de Ridder. ‘De verhalen bieden kortstondige blikken in andere mensenlevens, beschrijven nauwkeurig wat daarin plaatsvindt, maar de ware gevoelens en de drijfveren van de personages blijven steeds verborgen, onbenoembaar.’ En Thomas Heerma van Voss over Maggie O’Farrells Ik ben ik ben ik ben: ‘het lijkt […] op niets wat ik ken – en dat is complimenteus bedoeld.’ Graa Boomsma is niet erg enthousiast over Mevrouw Osmond [fragment | recensie], John Banvilles vervolg op Henry James’ beroemde boek The Portrait of a Lady. ‘Waar Banville expliciet en uitleggerig is, bleef Henry James de meester van het psychologisch raffinement. Mevrouw Osmond is helaas een magere imitatie.’
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
