Joke van Leeuwen, Katja Happe en Afua Hirsch (de boekbesprekingen in de week van 2 mei 2018)
07 mei 2018Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften, waarin deze week aandacht voor Joke van Leeuwen, en verder: Nina Polak, Nadia Murad, Marjolijn van Heemstra, Denis Johnson, Laura Spinney, Mano Bouzamour (Trouw), Min Jin Lee, Louise Erdrich, Jeroen Koch (De Volkskrant), Emuna Elon, Ingrid Hoogendijk en Jan Konst (Het Parool), Katja Happe, Kamel Daoud, Afua Hirsch (NRC), Piet de Rooy, Peter Carey (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
In Arjan Vissers 'Tien geboden': Nina Polak (Gebrek is een groot woord [fragment | onze recensie | onze tweede recensie]). 'Ik vind van alles te min. Inclusief mezelf. Tegelijkertijd heeft de kunst, het schrijven, me juist geholpen om minder oordelend te zijn. Het is een manier om beter om te kunnen gaan met alle tegenstrijdigheden van het leven. Om het niet allemaal te willen controleren, of er niet waanzinnig van te worden. Op de beste momenten is scheppen iets wat je nederig maakt ten aanzien van dit krankzinnige, fantastische bestaan.'
In De Verdieping: Brenda Stoter Boscolo in gesprek met Nadia Murat (Ik zal de laatste zijn. Mijn strijd tegen de Islamitische Staat). 'Met onze verhalen wilden we de aandacht vestigen op de genocide door IS. Dat heeft een positief effect gehad op de positie van vrouwen: niet alleen jezidi-vrouwen, maar alle Iraakse vrouwen. Sommigen schreven een boek, net als ik. Jezidi-vrouwen kregen een stem en werden gehoord. Toch zou ik anderen nooit overhalen zich in het openbaar uit te spreken, juist omdat ik weet hoe moeilijk het is.'
Recensies. Janita Monna las Waar ik weg waai. 156 gedichten van mensen met een verstandelijke handicap: 'Dat is misschien waardoor veel in deze bundel zo aanspreekt: er zit een zekere directheid in.' En Jann Ruyters las Joachim Krauses Onbekende erfenis ('Jammer is wel dat deze gedetailleerde briefwisseling stopt in 1945, terwijl de jaren daarna, het moment van inkeer en herziening van deze ideeën mogelijk een nog interessanter historisch document zou hebben opgeleverd.') en Ivo Weyels Oorlogszoon ('... intiemer dan het Duitse brievenboek en intenser. [...] Dat uitvoerige zelfonderzoek irriteert soms een beetje, maar geeft ook een prachtig tijdsbeeld, plus inzicht in hoe het tussen de generaties gegaan is met die oorlog.').
Ruyters interviewde ook Marjolijn van Heemstra, die met En we noemen hem [fragment | recensie] genomineerd is voor de Libris Literatuurprijs. 'Het verhaal van Frans zat wel erg lang in mijn hoofd, mijn ring herinnerde eraan, dat moest ik dus eens uitzoeken. Alleen ik zocht iets wat zijn verhaal verbond met het heden,' zegt ze. 'Dus ik zocht naar een manier om daar iets over te zeggen en ik wilde heel graag schrijven over die ervaring van zwanger zijn en een kind op de wereld zetten. De gedachten die daarmee gepaard gaan. Pas toen ik die verhalen kon combineren kon ik er een boek over schrijven.' En: 'Dit boek gaat ook niet zozeer over je verantwoordelijkheid in de oorlog maar over je verantwoordelijkheid bij de overdracht van het verleden. Je bent toch altijd een scharnierpunt tussen heden en toekomst. Dat zit hem ook in de naam, het verhaal dat je meegeeft.'
Gerwin van der Werf roept Denis Johnsons De gulheid van de zeemeermin [toelichting door de vertaler] uit tot Boek van de Week. 'Alles staat in het heldere licht van Johnsons briljante stijl, die tegelijkertijd geestig en ernstig is, terloops en nadrukkelijk, boos en berustend. Soms lijkt het alsof Johnson hoopt door deze methode van schrijven zelf iets te ontdekken, iets dat zich ook voor hem verborgen houdt.'
En Paul van der Steen looft Laura Spinneys De Spaanse griep. Hoe een pandemie in 1918 de wereld veranderde: 'Spinney levert met De Spaanse griep een knap boek af. In plusminus 400 pagina’s weet ze heel veel aspecten van de pandemie te belichten.'
In de bijlage Tijd, ten slotte: Ally Smid in gesprek met Mano Bouzamour (Bestsellerboy [fragment]). 'Dat is de essentie en het universele van mijn boek: die verhouding tussen kind en ouders. Het gaat bij niemand makkelijk, iedereen zoekt liefde en bevestiging bij z’n ouders, je loopt altijd deuken op, hebt sores met elkaar.'
Kort:
- Music brings us together van Peter Koudstaal is Beeldboek van de Week.
- Rob Schouten over Bertram Koeleman, Het wikkelhart: 'Koeleman beschrijft de angst en paranoia van Nick erg plastisch en juist dat overtuigt me niet helemaal, zijn de wanen in feite niet veel onbeschrijflijker, is het niet gek dat zijn hoofdpersoon de werkelijkheid niet onder woorden kan brengen en de wanen wel?'
- Bas Maliepaard over Sarah Crossan, Nieuwe maan: 'Een hartverscheurend boek, dat aanzet tot nadenken over de impact van de doodstraf op de achterblijvers, over vergeving, broederliefde en hoop.'
- Ivo van de Wijdeven in 'Vandaar dit boek' over De spoken van Visegrád. De onbekende geschiedenis van Polen, Hongarije, Tsjechië en Slowakije: 'In mijn boek laat ik zien wat er in het interbellum gebeurde in die landen en waar die Orbán en Kaczynski nu precies naar terugverwijzen. Ik geef de achtergrond, die is in Nederland weinig bekend.'
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Anne van Driel interviewde Min Jin Lee over haar boek Pachinko [toelichting door vertalers Ineke Lenting en Paul van der Lecq] , over onderdrukking en identiteit. ‘Voor mij is het [pachinko] ook een metafoor. In de gokwereld zijn de speelhallen altijd de winnaars en wij spelers de verliezers – je kunt een tijdje winnen, maar uiteindelijk verlies je. Het leven is pachinko, niet alleen voor de Koreaanse Japanners, maar voor iedereen. De wereld is oneerlijk. We weten dat, en toch moet je er vrede mee hebben en blijven doorspelen.’ Haar doel: ‘Ik wil dat mensen zich gezien voelen, zoals ik me gezien voel wanneer ik boeken lees die ik bewonder.’
Arjan Peters las Toekomstig huis van de levende god van Louise Erdrich (vertaald door Arjaan en Thijs van Nimwegen). ‘Een dystopie die je ouderwets de stuipen op het lijf jaagt. […] In dit verhaal heeft elke dreiging een keerzijde. Je kunt Toekomstig huis van de levende god niet van een afstand bekijken om een weloverwogen mening te bepalen. Daarvoor schrijft Louise Erdrich te goed. Je zit erin.’
Jan van Mersbergen, schrijver van romans (als Jan van Mersbergen) en thrillers (als Frederik Baas), schreef een stuk over het verschil tussen beide genres. ‘Thrillervertellers zijn doorgaans stellig, want de afspraak met de lezer is: leun maar achterover, ik ga jou vertellen hoe het zit.’ Maar: ‘Is die romanspanning waar ik van hou in een thriller te pakken? […] Voor mij is literatuur beeldende kunst. Met woorden beelden oproepen die indirect bij de lezer gevoel loswoelen.’
Persis Bekkering over Hier van Joke van Leeuwen [fragment]. ‘In een roman over grenzen is de valkuil vaak dat het te didactisch wordt, te opgelegd humanistisch [….] Van Leeuwen doet dat niet. Met haar rustige, ingetogen pen, met hier en daar een lyrische zucht, toont ze de vloeibaarheid van de begrippen vreemd en bekend, hoe iedereen daarvan in de war raakt.’
Sander van Walsum is erg enthousiast over Jeroen Kochs Oranje in revolutie & oorlog. Een Europese geschiedenis 1772-1890 [fragment]. ‘Aan de hand van de wederwaardigheden van de Oranjes heeft Jeroen Koch de causaliteit der dingen laten zien in een tijd die ons zo vreemd geworden is. […] Koch rijgt het aaneen tot weergaloos drama – mooier dan je het zou kunnen verzinnen.’ Vijf sterren.
Edwin Krijgsman besprak Al onze gisterens van Natalia Ginzburg (vertaald door Henny Vlot). ‘Daar loop je dan, als lezer van de roman Al onze gisterens, door dat huis waar gebeurt wat er in alle huizen gebeurt: er wordt geboren, gestorven, gehaat en liefgehad. […] Bedrieglijk geruststellend stapelt de tijd uur op uur, dag op dag […] maar de even sobere als bijtende vertelstijl van Natalia Ginzburg heeft een inktzwarte grondtoon.’
Korter:
- Ad van Liempt over Veel valse hoop van Katja Happe (vertaald door Fred Reurs) [fragment]: ‘Voor wie er vatbaar voor is, levert Happes boek een forse onderhoudsdosis nationaal schaamtegevoel.’ Vier sterren.
- Bo van Houwelingen las Na Mattias van Peter Zantingh [fragment]. ‘Hij laat de keuze bij de lezer: óf je laat je hierdoor ontroeren, óf je neemt het voor kennisgeving aan.’ Drie sterren.
- Eveneens drie van Mac van Dinther voor Goed eten van Michiel Korthals. ‘Korthals [doet] een poging om een ethiek van voeding en landbouw te formuleren die gebaseerd is op voedselvaardigheden (kennis) en voedseldemocratie.’
- Emilia Menkveld recenseerde Café De Waarheid van Mark Boog. ‘Boog [heeft] een ode geschreven aan de buitenstaander die zich voor alles afsluit, maar tegelijkertijd niets liever wil dan meedoen aan het leven waarvan hij gruwt. Daarin overtuigt hij niet helemaal.’ Drie sterren.
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
Vanavond wordt de Libris Literatuurprijs voor de 25ste keer uitgereikt. Marjolijn de Cocq en Maarten Moll zetten de zes boeken die de jury ‘meesleepten in de diepste krochten van de mens’ op een rijtje.
- En we noemen hem van Marjolijn van Heemstra [fragment]. Een onderzoek naar een familiemythe, ‘het heldenverhaal van haar oom Frans’.
- Wees onzichtbaar van Murat Isik [fragment], ‘het verhaal van een Turks jongetje dat op vijfjarige leeftijd met zijn ouders en zusje in de Bijlmer terechtkomt en daar opgroeit’.
- De pelikaan van Martin Michael Driessen [fragment] ‘gaat over postbode Andrej en kabelbaanbeheerder Josip die elkaar chanteren in een Joegoslavisch dorpje begin jaren negentig’.
- In Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken van Arjen van Veelen [fragment] ‘reist een schrijver-journalist naar Alexandrië op zoek naar het graf van Alexander de Grote. Maar vooral reist hij terug naar het verleden en onderzoekt hij zijn vriendschap met zijn jonggestorven vriend Tomas’.
- Peachez, een romance van Ilja Leonard Pfeijffer [fragment], over ‘een professor die verliefd wordt op het model Peachez, nadat zij hem een intrigerende e-mail heeft gestuurd’.
- De heilige Rita van Tommy Wieringa [fragment], ‘het verhaal van de bijna een halve eeuw oude Paul Krüzen, die al die tijd met zijn vader in een spookboerderij woont in het (fictieve) dorp Mariënveen aan de Duitse grens.’
Ook interviewde Marjolijn de Cocq de Israëlische schrijfster Emuna Elon over haar boek Sonja’s zoon [fragment | toelichting door de vertaler]. ‘Toen ik hier [in Amsterdam] door de straten liep, raakte ik diep doordrongen van het besef dat deze stad dezelfde is als de stad van toen, dat zich te midden van de grote schoonheid zulke verschrikkelijke dingen hebben voltrokken. Het contrast ervoer ik als zo meedogenloos, dat ik dat onder woorden moest brengen.’
John Jansen van Galen las twee familiekronieken: Ons gaat het in ieder geval nog goed van Ingrid Hoogendijk en De wintertuin van Jan Konst. ‘Hoogendijk en Konst kregen beiden een familiearchief in handen, vol brieven en documenten. Terwijl de eerste daar naar hartenlust uit put, gebruikt de tweede die papieren erfenis voornamelijk als achtergrondinformatie. Waar Hoogendijk in overvloed persoonlijke getuigenissen presenteert, zijn die bij Konst juist te schaars aanwezig. Maar zijn relaas komt beter uit de verf.’
Korter:
- Lorianne van Gelder over het prentenboek van Mac Barnett en John Klassen, De wolf, de eend en de muis: ‘[Een] boek vol prachtige tekeningen in aardse en ingetogen kleuren.’
- Kim Schoof besprak Het raadsel van goed en kwaad van Christien Brinkgreve [fragment]. ‘Een nieuwe poging tot menselijk begrip. Begrip van het kwaad in haar moeders bestaan, haar eigen ontwikkeling en in de wereldgeschiedenis.’
- Dieuwertje Mertens las Elma van Harens nieuwste dichtbundel Zuurstofconfetti [fragment]. ‘Geschreven met alle zintuigen wagenwijd open. De bundel gaat over kleine observaties, grote gevoelens en hoe veranderlijk de dingen zijn.’
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Van Jolande Withuis een uitgebreide bespreking van Veel valse hoop. De Jodenvervolging in Nederland. 1940-1945 van Katja Happe [fragment]. 'Happe heeft een gigantisch onderwerp aangedurfd,' schrijft Withuis. 'Het resultaat is een meesterwerk. Rustig, analytisch, toegankelijk, glashelder en zonder zich door ideologische hobby’s te laten afleiden, baant zij zich een weg door een onvoorstelbare hoeveelheid oud en nieuw materiaal.' Thomas de Veen las Jij bent van mij van Peter Middendorp. '[H]et ijzersterke Jij bent van mij [blijft] nog lang onder je huid zitten,' stelt hij.
Margot Dijkgraaf wijdt een bespreking aan Zabor, de 'moedige en revolutionaire roman' van Kamel Daoud [recensie]. Kester Freriks recenseert Jan Guillous 1968. 'Soms lijkt 1968 iets te veel op een botweg geschreven handboek van toen, ook omdat de stijl af en toe meer brille had mogen hebben,' maar '[t]egen het einde vlamt de roman ineens op'. En Clara van de Wiel sprak met Afua Hirsch over haar Waarom ras ertoe doet. 'Laat me duidelijk zijn: de VS hebben serieuze problemen met ras. De dagelijkse realiteit van racisme is daar schokkend. Maar omdat de situatie zo slecht is, hebben ze een taal ontwikkeld om erover te kunnen praten. Los van alle persoonlijke standpunten negeert niemand daar dat het een kwestie is. Terwijl wij onszelf in Groot-Brittannië comfortabele leugens vertellen. Er is zo’n enorme zelfgenoegzaamheid, bijvoorbeeld om het feit dat we nooit slavernij op Britse bodem hebben gehad, of segregatie. Maar de Britten runden nota bene de slavenindustrie vanaf de Caraïben en staan aan de basis van de apartheid. Er is geen ruimte een debat te voeren, want hé: we zijn toch postraciaal?' aldus Hirsch in het interview.
Korter:
- Sebastiaan Kort over Hans Boland, Vaderinstinct ('onbesuisd en onderhoudend')
- Thomas de Veen over Mano Bouzamour, Bestsellerboy ('De sprankelende stijl uit zijn debuut is [...] ingeruild voor zelfgenoegzame stijlbloempjes en eentonige schreeuwerigheid.') [fragment]
- Bertram Mourits over Stuart Cosgrove, Memphis 68. The Tragedy of Southern Soul ('Cosgrove heeft een losse, documentaire vertelstijl waarbij de camera heen en weer zwiept, soms hoog de lucht in voor een vergezicht, om dan weer heel gedetailleerd verslag te doen van een bepaalde gebeurtenis.')
- Tim de Gier over Roel Janssen, 1968 ('Een oordeel blijft uit, Janssen houdt het bij beschrijven.')
- Maarten Doorman over H.L. Wesseling, Daverende dingen dezer dagen (Wesseling 'sluit [...] te vaak zijn ogen voor de daverende debatten van nu'.)
- Arjen Fortuin over Georges Wildemeersch, Hugo Claus. Familiealbum ('Georges Wildemeersch is veel meer een documentalist dan een schrijver. [...] Wat Hugo Claus voor man was, moet de lezer zelf verzinnen.')
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Chris van der Heijden bespreekt Een geschiedenis van het onderwijs in Nederland van Piet de Rooy [fragment]. ‘Hij kent de literatuur, hij kent talloze details, hij kent de mensen de debatten, de zegeningen en de struikelblokken. […] Het maakt een heerlijk boek.’ Daarnaast twee andere relatief recente boeken over het onderwijs in Nederland: De lagere school. Toen bijna alles nog heel anders was van Wim Daniëls en Wij van de hbs. Terug naar de beste school van Nederland van Roelof Bouwman en Henk Steenhuis. ‘Beide schooltypes zijn verdwenen maar roepen bij velen, de auteurs van genoemde boeken niet in de laatste plaats, nostalgische gevoelens op.’ Kees ’t Hart las Het wikkelhart van Bertram Koeleman. ‘Koeleman neemt je mee in een spiegelpaleis van steeds dezelfde gebeurtenissen, waarbinnen de ik-figuur zich staande moet zien te houden,’ aldus 't Hart. En Jan Postma recenseert Twee breinen van Michael Lewis, volgens hem ‘[e]en opgewonden en bij vlagen sentimenteel jongensboek over een intellectuele affaire die de ondertitel – een vriendschap die ons denken veranderde - meer dan waarmaakt.’
Graa Boomsma is erg enthousiast over Ver van huis van Peter Carey. ‘Het systematisch verzwijgen van een verleden en dat dan openbreken met een literaire koevoet; de plotselinge confrontatie met je eigen spiegelbeeld; het superieure gejongleer met tweeling- en dubbelgangersmotieven; het creëren van een identiteitscrisis die alles te maken heeft met de duistere kanten van de Australische geschiedenis… Laat dat, en nog veel meer, maar over aan Peter Carey,’ merkt Boomsma onder meer op. Tot slot, Joost de Vries over Hier van Joke van Leeuwen [fragment]: ‘Joke van Leeuwen vertelt haar teneerstemmende verhaal bewonderingswaardig soepel, in een kraakhelder Nederlands dat elk kind zou begrijpen, met vlotte zinnen en geen cliché in zicht. Elke scène is met een efficiëntie geschreven waar een lopendebandfabriek jaloers op zou zijn.’
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
