Esther Gerritsen, Oscar van den Boogaard & Catherine Lacey (de boekbesprekingen in de week van 21 maart 2018)
26 maart 2018Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften, waarin deze week aandacht voor Esther Gerritsen, Antjie Krog, Jan van Aken, John Banville, María Gainza (Trouw), Mensje van Keulen, Robert Menasse, Dik van der Meulen (de Volkskrant), Jennifer Egan, Lidewijde Paris, Hugo Claus (Het Parool), Fernando Aramburu, Dorthe Nors, Tara Westover (NRC), Rémon van Gemeren, Oscar van den Boogaard en Catherine Lacey (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Delen op
Esther Gerritsen in Arjan Vissers 'De tien geboden', naar aanleiding van haar kloosterroman De trooster [fragment]. Over Gods naam gebruiken: 'Vroeger was ik gewoon een katholiek meisje. Gedoopt, eerste communie, vormsel: alles erop en er aan. Later heb ik me er erg van afgekeerd, maar het heeft me nooit helemaal losgelaten. Het is dus niet zo dat ik dacht: laat ik me voor De Trooster eens in die malle gelovigen gaan verdiepen. Vrienden en bekenden zullen er niet van opkijken dat ik een boek heb geschreven waarin de lijdensweg van Christus zo'n grote rol speelt. Zo van: wat heeft ze dit keer bedacht om niet gek te worden?'
En over jaloezie: 'Ik kan niet tegen zeurende mensen. Voor de verdeling van prijzen geldt hetzelfde: tot op zekere hoogte is daar sprake van willekeur. Het gaat in ieder geval niet over eerlijk of oneerlijk. Tommy Wieringa verwoordde het prachtig toen hij in 2013 de Libris Literatuurprijs won: "De jury koos jarenlang de verkeerde, maar heeft zich dit keer in mijn voordeel vergist."'
Marc van Dijk interviewde Antjie Krog, de winnaar van de Gouden Ganzenveer, over Ubuntu. 'Die vrouw besefte dat de moordenaar van haar zoon eerst zelf van zijn menselijkheid was beroofd. Zijn interverbondenheid was verbroken, daarom kon hij moorden. Als zij hem zou vergeven, zou hij zijn menselijkheid kunnen terugkrijgen. En pas dan zou ook haar eigen interverbondenheid hersteld kunnen worden. En met haar ook die van alle mensen om haar heen. Ze was niet geschoold, ze was een verpleegster. En ze was in staat om dit te formuleren als een filosoof.'
'Maar er zitten in dat nu abrupt afgeknotte oeuvre heel wat gedichten die altijd bewaard zouden moeten blijven. Omdat er behalve dood en vergankelijkheid, zelfspot en flauwigheid, zoveel menselijks in zit.' Janita Monna kijkt terug op F. Stariks oeuvre. En Jann Ruyters las John Banvilles Mevrouw Osmond [fragment | onze recensie], maar is niet overtuigd: 'Het is virtuoos gedaan - en zeer soepel en creatief vertaald door Arie Storm - maar deze roman is een historische roman zonder modern perspectief, een stijloefening en geen drama.'
Dan: Marijke Laurense over María Gainza, Oogzenuw: 'Maar vergis u niet: hoe naïef en machteloos de vertelster ook in het leven lijkt te staan, haar verhalen zitten sluw en spannend in elkaar.' En Gerwin van der Werf over het Boek van de Week, Jan van Akens De ommegang [fragment | onze recensie]: 'Er staat werkelijk geen saaie bladzijde in dit vuistdikke boek. Iedere zin staat als een huis en de schrijfstijl doet op een prettige manier archaïsch aan. [...] Meeslepend wordt te vaak gebruikt als aanprijzing van romans, maar Van Aken sleept je heen en terug over twee continenten. Wat wil je nog meer?'
Kort:
- Beeldboek van de week is Werner van den Belts Armando. Alle beelden.
- Wil van den Bercken over Ellen Rutten, Nina Targan Mouravi e.a., Poetins rechtbank. Proteststemmen uit een autoritaire staat: 'Het blijft verbazingwekkend te zien hoe een machtig staatsapparaat zich bedreigd voelt door geweldloze handelingen van eenlingen.'
- Bas den Hond over Ta-Nehisi Coates' Wij waren acht jaar aan de macht [onze recensie]: '[Acht essays over het tijdperk-Obama, d]at had een plichtmatige, deels gedateerde bundeling kunnen opleveren, maar Coates brengt elk stuk tot leven door telkens stil te staan bij de wording ervan.'
- Yolanda Entius over Jannah Loontjens Wie weet: 'Wat er ook gebeurt; het wil maar niet schuren of fonkelen.'
- Rob Schouten over Peter Zantinghs Na Mattias [fragment]: 'Daar ontbreekt het bij Zantingh wel aan, vind ik, je proeft de aanwezigheid van de schrijver eigenlijk in alle hoofdstukken, de sprekers zijn allemaal ongeveer even redelijk, even emotioneel, niemand vliegt uit de bocht of stort totaal in.'
- Annemarie Terhell over Mireille Geus, Dans! (lllustraties Marc Suvaal): 'Voelt vrijer [dan eerdere boeken] en is toch mooi in balans.'
- Marcel ten Hooven in 'Vandaar dit boek' over De ontmanteling van de democratie: 'Dit boek komt voort uit zorg en ergernis. Wat gebeurt er met de democratie? Staan ontwikkelingen rond Trump in de VS, rond de koers van regeringen als die van Polen en Hongarije, rond de verkiezingsoverwinning van de populisten en rechts-extremisten in Italië en rond het Brexit-referendum op zichzelf? Of moeten we ons ook in Nederland achter de oren gaan krabben?'
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Deze editie van Sir Edmund is gewijd aan vier eeuwen porno en erotiek in Nederland. Onno Blom gaf een overzicht van de erotiek in de Nederlandse literatuur en Gijs Beukers reflecteerde op de schaarse hoeveelheid erotische boeken in boekwinkels. Naar aanleiding van de uitgave van Onder de toonbank. Pornografie en erotica in de Nederlanden werd medeauteur en grootste erotiekverzamelaar van het land Bert Sliggers geïnterviewd door John Schoorl. Hij verbaast zich over de ‘nieuwe preutsheid’. ‘Buiten de computer doen we alsof seks niet bestaat. De intimiteit van het fietsenhok bestaat niet meer.’
Vandaag wordt bekend gemaakt wie de Nico Scheepmakerbeker, de prijs voor het beste sportboek van het jaar wint. Fokke Obbema schreef over de bewondering voor en de identificatie met grote sporthelden. De kanshebbers voor de prijs zijn: All-in. Een reis door de wereld van het poker van Sander Collewijn, De Bosatlas van het Nederlandse voetbal van Jurryt van de Vooren, Deal. Met Rob Jansen achter de schermen van het topvoetbal, Lance. The Rise & Fall in 14 songs van Bert Wagendorp en JW Roy, Meisjes in blessuretijd. De hard gras-verhalen van Carolina Trujillo en Royston van Hugo Verkley.
Bo van Houwelingen las Neerslag van een huwelijk. Dagboek 1977-1979 van Mensje van Keulen en gaf het vier sterren [fragment]. ‘Een dagboek over het schrijversleven en de liefdesperikelen van een jonge vrouw, dat klinkt smeuïg maar inderdaad ook “smal.” Wil zoiets (veertig jaar na dato) nog boeien dan moet het breder zijn. Het dagboek van Van Keulen is dat.’ ‘[ze roept] een fascinerend beeld van de jaren ’70 op, […] beschrijft [gebeurtenissen] met een betekenisvolle achteloosheid.’
Arjan Peters gaf vier sterren aan De Hoofdstad van Robert Menasse (Uit het Duits vertaald door Paul Beers) [onze recensie]. ‘We zien het niet. Dat is een van de conclusies die we mogen trekken uit deze hoogst actuele roman, waarin Menasse toont dat een mooie naoorlogse gedachte – nooit meer Auschwitz, geen nationalisme en racisme, wel bundeling van krachten […] – aan het verdwijnen is, mét de laatste overlevenden van de vernietigingskampen.’ Plus: ‘Absurdisme en ernst, met angst voortdurend op de achtergrond, en geweld tenslotte op de voorgrond: Menasse biedt gevaarlijk vermaak, en hij kan je lach soms schril laten klinken.’
Onno Blom las Jac P. Thijsse. Natuurbeschermer en schrijver van Dik van der Meulen en gaf het eveneens vier sterren. ‘Jac. P. Thijsse slaagde erin […] de blik van mensen te draaien. Hij wist ze te doordringen van de schoonheid en de waarde van de natuur.’ En: ‘Dik van der Meulen laat dit treffend en overtuigend zien in zijn biografie. Het enige jammere is dat die zó beknopt is gebleven […] alles in het leven van Jac. P. Thijsse […] kwettert en kweelt om méér.’
Edwin Krijgsman gaf drie sterren aan De kinderen in de sleepnetten van Roberto Saviano. ‘Saviano’s verhaal is rauw en actueel, want Napolitaanse babygangs maken veel slachtoffers.’ Hij heeft alleen te veel haast, die ‘wreekt zich door personages die nauwelijks een eigen gezicht krijgen, een amechtige, vaak onbeholpen stijl en een van dik-hout-zaagt-men-plankenverhaal.’
Korter:
- Hans Wansink las Grote jongen zijn. Hoe macht werkt, in 54 merendeel opgewekte scènes van Jan Tromp en Frank de Grave. ‘Onthullende bekentenissen vanuit de binnenkamers.’ ‘Over de kneepjes van het vak, vooral ook over de onmogelijkheid om rechtdoorzee te zeggen wat je denkt als bestuurder.’
- Ranne Hovius over Kurt Baschwitz. Peetvader van de journalistiek en communicatie van Jaap van Ginneken: ‘Een fraai monument […] voor een man die een eervolle plek verdient in de Nederlandse academische geschiedschrijving.’
- Persis Bekkering over Kindsoldaat van Oscar van den Boogaard [fragment]: ’Als literair project faalt Kindsoldaat. [...] Er zit weinig tussen dromerig geluk en machteloos geschreeuw in dit groteske boek.’
- Hans Bouman las Laatste vrienden van Jane Gardam (uit het Engels vertaald door Gerda Baardman en Kitty Pouwels). ‘Een van de beste bewijzen van Gardams grote vakmanschap is het feit dat ze driemaal hetzelfde verhaal vertelt, maar dat dat boek na boek spannend en intrigerend blijft.’ ‘Gardam kent haar klassiekers. Belangrijker: ze heeft er zelf een geschreven.’
- Aleid Truijens over De seringenboom. Herinneringen aan mijn broer van Toon Tellegen [fragment]: ‘De volwassen verteller glijdt steeds terug in het magische denken van de kleine jongen die zijn broer adoreert en dankzij hem het leven aandurft.’ ‘Via de machtige broer schreef Tellegen een ontroerend, bescheiden zelfportret.’
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
Peter van Brummelen over Onder de toonbank. Pornografie en erotica in de Nederlanden (diverse auteurs). ‘Lijvig en gedegen boekwerk over de geschiedenis van pornografie en erotica in Nederland en Vlaanderen.’ En: ‘De auteurs schrijven met vaart en vaak ook humor.’
Marjolijn de Cocq interviewde Lidewijde Paris over haar boek Hoe lees ik korte verhalen? ‘Een verhaal wil hetzelfde als een roman, alleen moet je meer zelf doen. Je krijgt maar een klein stukje van de taart.’
De Cocq schreef tevens over het ontstaan van Manhattan Beach, een historische roman over de marinewerf van Brooklyn in oorlogsjaren, geschreven door Jennifer Egan (vertaald door Arjaan en Thijs van Nimwegen) [fragment | toelichting door de vertalers]. Egan werd naar eigen zeggen gestuurd door ‘vage impulsen’, die ze ‘portals’ noemt. ‘Ze had daarvoor nooit zo over New York als havenstad nagedacht. En ze voelde een bepaald soort opwinding, waar ze zich aan overgaf.’ Egan: ‘Plaatsen zijn voor mij vaak een belangrijke portal voor een verhaal.’
Thomas Verbogt las Het verdriet staat niet alleen, een bloemlezing van prozafragmenten die ‘een soort autobiografie van Claus vormen’. ‘Mark Schaevers stelde [de] bloemlezing samen en dat deed hij voortreffelijk, omdat we Claus niet alleen weer lezen, maar ook horen in de gesprekken waarin hij het over zichzelf had terwijl bijna iedereen wist dat hij minstens de helft verzon.’
Korter:
- Dieuwertje Mertens over Het wolfgetal van Laura van der Haar [fragment]: ‘ze schrijft heel beeldend […] haar eigenzinnige en treffende beeldtaal past goed bij het beschouwende karakter van haar hoofdpersonage.’
- Maarten Moll las de pas uitgekomen vertaling van David Garnetts debuutroman, Vrouw of vos (vertaald door Irwan Droog) [fragment]. ‘Een fraaie liefdesgeschiedenis, die door Garnett beheerst en stijlvol is opgetekend. En vooral geloofwaardig.’
- Dirk-Jan Arensman las Pachinko van Min Jin Lee (vertaald door Ineke Lenting en Paul van der Lecq) [toelichting door de vertalers]. ‘Ze schrijft ouderwets meeslepend voor-de-open-haard-proza én doet je volop met haar geteisterde personages meeleven.’
- Onze eigen Dorien van der Poll tipt Nina Polaks Gebrek is een groot woord [fragment | onze recensie] in de rubriek 'Naar bed met'.
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Aan de hand van Balzacs novelle Kolonel Chabert reflecteert Jilt Jorritsma op post-kolonialisme en noemt daarbij het recent verschenen Witte Onschuld van Gloria Wekker. Haar analyse laat zien dat het verleden doorwerkt in het heden. Piet Emmer, betoogt Jorritsma, ziet dit over het hoofd in zijn boek Het zwart-witdenken voorbij; hij doet alsof racisme alleen aan het verleden toebehoort, terwijl ‘mentale sporen die het kolonialisme heeft achtergelaten nog altijd actief zijn’. Tot slot bespreekt Jorritsma Jan-Willem Duyvendaks boek Thuis, dat de vraag stelt waarom het zo moeilijk is om te gaan met pijnlijke periodes uit het ‘eigen verleden’.
Michiel Leezenberg las het postuum verschenen Les aveux de la chair (onder redactie van Frédéric Gros) van Michel Foucault, volgens ‘sommige enthousiaste Foucaultianen zo’n beetje de heilige graal van de Foucaultstudies’. Leezenberg stelt dat het boek minder verrassend is dan eerdere studies, maar nog steeds geldt: ‘Foucault is een van die mensen na wie je niet meer op dezelfde manier kunt denken als voorheen.’ Fiep van Bodegom schreef over het oeuvre van Nobelprijswinnaar Kazuo Ishiguro. ‘Waar schrijvers met een biculturele achtergrond de laatste jaren in hun werk steeds vaker op zoek gaan naar hun wortels, daar beweegt het oeuvre van […] Ishiguro, zich in omgekeerde richting: zijn romans raken in toenemende mate uit deze wereld ontworteld.’
Rob Hartmans en Geerten Waling wisselden brieven uit over geschiedenis, herhaling van structuren en wat we kunnen leren van het verleden. Ricordi van Francesco Guicciardini en De zieners. Toekomtvisioenen uit een verloren Europa van Guido van Hengel staan centraal. Piet Gerbrandy las Anno Lampes vertaling van René Chars Fureur et mystére (Woede en mysterie). Het ‘Nederlands is niet vlekkeloos’, maar ‘[z]onder de vertaling had het me grote moeite gekost in dit compacte Frans door te dringen’. Ilse Josepha Lazaroms schreef over het moederschap en de verhouding tot het lichaam en besprak daarbij een zestal boeken: 300 Arguments en Ongoingness: The End of a Diary van Sarah Manguso, Little Labors van Rivka Galchen, De herontdekking van het lichaam. Over de burn-out van Bregje Hofstede, Bluets van Maggie Nelson en The Art of Waiting: On Fertility, Medicine, and Motherhood van Belle Boggs.
Dick Pels las Oog in oog met Gaia [fragment] en Où atterrir? Comment s’orienter en politique (binnenkort verschijnt de Nederlandse vertaling) van Bruno Latour. Latours belangrijkste boodschap: ‘klimaatwetenschap is door en door politiek.’ Annelot Prins schreef over Amerikaanse jeugdcultuur en de stijl van cool. Ze besprak daarvoor de boeken The Origins of Cool in Postwar America van Joel Dinerstein, Cool Men and the Second Sex van Susan Fraiman, The Birth (and the Death) of the Cool van Ted Gioia, Hip: The History van John Leland en Way Too Cool: Selling Out Race and Ethics van Shannon Winnubst. Jürgen Pieters las A Dutch Republican Baroque: Theatricality, Dramatization, Moment and Event van Frans-Willem Korsten. ‘Een uitermate rijk boek.’ En: ‘Wat Korstens boek aantoont is dat er een schaduwzijde is aan de hypocriete verheerlijking van de Gouden Eeuw.’
Wim Verbaal schreef over de constructie van de geschiedenis. In Oudheid als ambitie. De zoektocht naar een passend verleden 1400-1700 [onze recensie] willen Karl Enenkel en Koen Ottenheym de ‘kneedbaarheid’ van de geschiedenis aantonen. In Visions of Empire stelt Krishnan Kumar dat ‘de rol van de imperia nog lang niet is uitgespeeld’ en in Het reizende detail in de kunst van 1400 tot 1500 van Mariëtte Haveman en Annemiek Overbeek wordt de snelle verspreiding van kunststijlen besproken. Sjoerd Hageman schreef een reflectie op de filosofie en hoe deze zich onderscheidt van de andere vormen van menselijk denken.
Harry van Dalen las Donuteconomie. In zeven stappen naar een economie voor de 21e eeuw [fragment] van Kate Raworth, ‘Raworth schrijft soepel en overtuigd van haar visie, maar daarmee is zij nog geen tweede Keynes.’ Verder: ‘Wie [de] strijd tussen idealisten en pragmatisten wil begrijpen, komt aan zijn trekken met het boek De neergang van de PvdA,’ van Wilco Boom. Marjolijn Voogel las De zaak Organon van Jack Burgers en Johan Heilbron: ‘Even grensoverschrijdend als belangwekkend, zowel voor economen als voor niet-economen en, vooral, voor hun opleiders.’ En: ‘Een terechte aanklacht tegen een veel te ver geliberaliseerde overnamemarkt.’ [fragment]
De Nederlandse Boekengids verschijnt zesmaal per jaar. Het tijdschrift is te koop bij het Nieuwscentrum.
Ger Groot leverde deze week een bespreking van Fernando Aramburu's Vaderland [fragment]. 'Wie nog mocht denken dat de romankunst dood is en haar relevantie heeft verloren, wordt door Vaderland uit de droom geholpen. Verhalen antwoorden op morele en politieke impasses, en verhalen vertellen kan een romancier als Aramburu als geen ander.' Thomas de Veen las De avond is ongemak van Marieke Lucas Rijneveld [fragment | podcast]. 'Rijneveld gunt haar personages en ons lezers uiteindelijk niets dan kilte: ze voerde ons een wreed en sadistisch universum binnen, waarin we al vermoedden dat alles bergafwaarts zou gaan, en dat gaat het. Dat wordt voorspelbaar – Rijneveld is niet de eerste jonge debutant van de afgelopen tijd die over wreedheid schrijft – en het wordt er niet bepaald geloofwaardiger op,' aldus De Veen.
Hannah van Wieringen recenseert Spiegel spiegel schouder van Dorthe Nors [fragment]. 'Ze vangt de schoonheid van het belang én de rommelige onbelangrijkheid van het in leven zijn. Het lukt haar te tonen hoe mensen (van nu) monter de noodzakelijke samenhang aanbrengen in hun onsamenhangende levens en op lucide momenten grote moedeloosheid ervaren in het construeren hiervan,' stelt ze. Wim Berkelaar bespreekt Niall Fergusons Het plein en de toren. 'Met duizelingwekkende eruditie voert hij je langs Azië, (Zuid-)Afrika, Europa en Amerika, waarbij het grote verhaal van de strijd tussen hiërarchie en netwerk wordt verteld in kleine verhalen over mensen van vlees en bloed,' merkt Berkelaar onder meer op.
Rob Hartmans wijdt daarnaast een stuk aan Russell Shorto's Lied der revolutie. 'Evenals [Jonathan] Israel heeft hij het over een revolutie, maar hoewel hij summier ingaat op de nieuwe ideeën die in de achttiende eeuw de ronde deden, beschrijft hij niet de strijd over beginselen en idealen, maar schildert hij deze turbulente jaren met zwierige streken,' schrijft hij. En Danielle Pinedo sprak met Tara Westover over haar veelgeprezen Leerschool. 'Ik had Leerschool ook aan het eind van mijn leven kunnen schrijven, maar dan was het een heel ander boek geworden. Dan leven mijn ouders niet meer en was het een afrekening geworden. Ik wilde juist in de chaos van het nu schrijven,' zegt Westover in het interview. 'Niet alleen vanwege de therapeutische werking, maar ook omdat mensen die in dezelfde chaos zitten, zich beter kunnen identificeren. Zelf heb ik dat soort boeken ontzettend gemist.'
Verder:
- Ellen de Bruin over Stephen Fry, Mythos (vier ballen) [fragment uit de Nederlandse vertaling]
- Jan Donkers over Walter Tevis, De Misleider (vier ballen) [fragment | toelichting door de vertaler]
- Sebastiaan Kort over Sander Kollaard, Levensberichten (drie ballen)
- Atte Jongstra over Rineke van Houten, Dichter van de droge naald (twee ballen)
- Marjoleine de Vos over Aukje Holtrop, Henriëtte van Eyk (drie ballen)
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Joost de Vries bespreekt deze week Rémon van Gemerens Leven in een doodgeboren droom. De wereld van Joost Zwagerman. 'Het is wellicht gek om te zeggen dat ik hem mis, want persoonlijk kende ik hem amper,' schrijft De Vries, 'maar wat Rémon van Gemeren nog eens laat zien hoe vitaal Zwagerman in de Nederlandse cultuur stond.' Kees 't Hart is buitengewoon enthousiast over Oscar van den Boogaards Kindsoldaat [fragment]. 'Ik las deze roman met toenemende bewondering en ik bedoel dit niet ironisch. Dit is dus literatuur die kitsch inzet om utopie voelbaar te maken. Van den Boogaard schreef zowel een kitschroman als een ontroerend commentaar daarop,' aldus 't Hart. En Basje Boer las De antwoorden van Catherine Lacey. 'Het cynisme in het hart van De antwoorden is van de speelse soort. Maar de schrijver geeft haar personages geen moment om adem te halen. Ze sluit steeds meer ramen en deuren, totdat Mary opgesloten zit,' staat er onder meer in het stuk.
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
