Tom Lanoye, Dubravka Ugresic, René van Stipriaan, Hugo Claus (de boekbesprekingen in de week van 22 augustus 2018)
27 augustus 2018Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften waarin deze week uitgebreid aandacht voor Henk van der Waal, Dubravka Ugresic (Trouw0, Tom Lanoye, Ian Buruma, Carolien Spaans (de Volkskrant), Peter Delpeut, Hugo Arlman (Het Parool), René van Stipriaan, Bernd Roeck, Fred Jagtenberg (NRC), Hugo Claus, A.M. Homes, Jean-Marc van Tol en Nancy Friday (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Voor Trouw sprak Leonie Breebaart dichter-filosoof Henk van der Waal (Mystiek voor goddelozen, Door alle honderd harten wit te kalken), onder andere over een 'een mystiek zonder machtsverhoudingen': 'Ja, en dan kom je al snel uit op de kunst, de poëzie, de literatuur, die hebben vaak invulling gegeven aan de ervaring van het mystieke - denk aan kunstenaars als Mark Rothko, Anish Kapoor. Maar de filosofie heeft dat thema nogal laten liggen. Ze wilde zich vestigen als wetenschap en is niet in het gat gesprongen dat de religies hebben achtergelaten. Daarmee is het terrein voor een groot deel braak komen te liggen.'
'Kon ik maar gewoon als schrijver door het leven, desnoods Europees, als er dan toch een aanduiding bij moet. Meestal moet ik het doen met "Kroatische schrijfster die in Amsterdam woont", daar verandert mijn Nederlandse paspoort niets aan,' vertelt Dubravika Ugresic (De vos [toelichting door de vertaler]) aan Nicole Lucas.
En Pieternel Gruppen sprak Guido Snel, docent Europese literatuur aan de UvA, over Balkanliteratuur. Wat missen we doordat er zo weinig vertaald wordt? 'We missen zo een wezenlijk deel van de Europese ervaring. Hoe het is om te leven in oorlogstijd, onder een corrupte overheid, om als land buiten de EU te staan, er vervolgens wel bij te mogen en dan ontdekken dat het veel te laat is. Maar ook de gelaagdheid van de geschiedenis in die regio, kan als die goed beschreven wordt, heel interessant zijn. Een geschiedenis die bepaald is door het Habsburgse en Ottomaanse rijk, maar ook door het communisme.'
Met Olja Savicevic, Dubravka Ugresic, Aleksandar Hemon, Faruk Sehic, Dasa Drndic en Miroslav Krieza als tips.
Korter:
- Rob Schouten over Miro Gavran, Kafka's vriend: 'Gavran moet de bedoeling hebben gehad om het leven van die vooroorlogse schrijvers hier en daar wat sappiger te maken. Mij echter overtuigt de verbeelding van controleerbare feiten in deze roman meer dan de vrije fantasie van de auteur.'
- Andrea Bosman over Goran Tribuson, Andermans zaken: 'Het past allemaal bij de licht ironische toon die Tribuson hanteert, net als de uitgebreide scheldkannonades op de "schreeuwige, agressieve en irritante" modernistische kunst doen vermoeden dat de schrijver, toen 37, zin had via een genre als de thriller eens lekker los te gaan.'
Janita Monna licht Kroatische poëzie uit, een gedicht van Mario Suško, 'aangrijpend, om allerlei redenen', en Jann Ruyters ten slotte noemt als 'vreemde favorieten' moeder-dochtermemoirs. Zoals Simone de Beauvoirs Een zachte dood, 'een even liefdevol als genadeloos boek dat toen hard aankwam, en dat ook bij herlezing nog steeds verbazingwekkend helder blijkt, en nog ontroerender omdat het nu allemaal nog langer geleden is, en de generatiekloof die erin beschreven wordt prehistorisch'. Ze tipt ook Vivian Gornick, A.M. Homes en Jeanette Winterson.
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Tom Lanoye is zestig! Reden voor een speciale uitgave, Lanoye 60. Groepsportret met brilletje, en interviews. Onno Blom sprak hem voor de Volkskrant over leven en schrijverschap: ‘Inmiddels heb ik mij met mezelf verzoend. Ik schrijf ook liever dan vroeger, dan in het begin, toen ik mijzelf onder de benauwde stolp van mijn ambitie zette. Ik zat altijd over mijn eigen schouder mee te kijken en mezelf af te keuren. Ik gaf mezelf met de karwats in plaats van mezelf aan te sporen.’
Nog een interview: Wilma de Rek sprak Ian Buruma, naar aanleiding van zijn memoire Tokio mon amour [fragment]: ‘Ik sta niet te popelen om over mijn leven te schrijven, je moet een verhaal hebben, en die periode in Japan is zo’n verhaal. Ik wilde er al heel lang over schrijven, maar op de een of andere manier vond ik de vorm nooit. Een paar jaar geleden had ik een contract om een boek te schrijven over de geschiedenis van Nagasaki, als de plek waar Japan en het Westen in elkaar verstrengeld zijn geraakt sinds de 16de eeuw. En terwijl ik dat zo aan het researchen was, dacht ik: ik kan dit allemaal wel bij elkaar zetten en het wordt misschien best een aardig boek, maar ik heb er niks oorspronkelijks aan toe te voegen. Misschien is mijn eigen verhaal over de confrontatie van een westerling met Japan veel spannender. Dat was natuurlijk een bijzondere, vormende ervaring.’
Peter Giesen dan, over democratie aan de hand van David Runcimans How Democracy Ends [onze recensie] en How Democracies Die van Steven Levitsky en Daniel Ziblatt. 'Levitsky en Ziblatt zijn Harvardprofessoren met een rechtlijnige stijl. De Brit Runciman, hoogleraar in Cambridge, is zwieriger en kiest een ruimer, filosofisch perspectief. De democratie verkeert in een midlife crisis, stelt hij. [...] Levitsky en Ziblatt hebben een somber, maar strijdbaar boek geschreven. Runciman is laconieker, en eindigt in melancholie.'
Meer besprekingen:
- Arjan Peters over Aleksandr Blok, Lyrisch drama: 'Hij begon onder de invloed van de mysticus en religieuze filosoof Solovjov, maar met de jaren kwamen er scheuren in het verheven idealisme, en braken de vertwijfeling en ironie door. Precies die mengvorm maakt de charme van zijn toneelstukken uit.'
- Frank Heinen over Anders Roslund, Drie uur: 'Net als in de vorige Piet Hoffmann-delen tikt de klok weer onweerstaanbaar richting climax, zodat je je - als je halverwege het boek bent - niet langer wilt laten afleiden [...]. Je wilt alleen nog maar dóór.'
- Elma Drayer over James Joyce, Varia. Lezingen, essays, artikelen, gedichten, toneel [fragment]: 'Ook in deze bundel kiert het Engels er nergens doorheen en zijn de vertaalvondsten [van Bindervoet & Henkes] prachtig. [...] Onvermoeibaar laten de vertalers zien hoe bij Joyce alles met alles samenhangt.'
En kort & goed (of niet):
- Martijn van Calmthout over Albert Einstein, The Travel Diaries of Albert Einstein: Far East, Palestine & Spain 1922-1923, drie sterren: 'Die waren nooit bedoeld voor publicatie, maar hebben een ongefilterde en staccato stijl van schrijven, die de lezer voor zijn gevoel juist extra dicht bij de befaamde geleerde brengt. Die blijkt geen heilige.'"
- Edwin Krijgsman over Joost Houtman en Philip Roose, Bella figura: 'Welkom om een streep licht te werpen op dit wonderlijke land.'
- Maria Barnas over Désanne van Brederode, Verzonnen grond: 'De taal van Van Brederode, bekend als romanschrijver, is afgewogen en bevat bijzondere beelden die de gedichten levendig maken.'
- Pjotr van Lenteren over Bette Westera & Autobahn, A is van Os: 'Het verhaal van ons alfabet is vaker verteld en in beeld gebracht. Maar zelden zo inspirerend als hier.'
Ten slotte, in het magazine: Carolien Spaans in gesprek met Evelien van Veen over de achtergronden bij Doet sneeuw pijn, het verhaal van het overlijden van haar echtgenoot en daarna. 'Het is natuurlijk een beetje een circus, entertainment. Ik was al eens bij een medium geweest om te vragen waar de grote liefde bleef, meestal krijg je goed nieuws te horen. Na Jeans dood ben ik ook bij zo’n vrouw geweest. Het klinkt heel stom, maar ik wilde even met hem kletsen, weten hoe met hem ging, en ik had wat vragen over de voogdij. Aan dat bezoek heb ik het boek te danken, want het medium zei dat Jean graag wilde dat ik het schreef. Ze zei ook dat het goed met hem ging, hij is op een goede plek - zulke dingen zeggen ze altijd.'
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
'Dit is een boek dat meandert en van verhaal naar verhaal springt. En in dat verhaal zit ook een soort biografisch verhaal van de hoofdpersoon, die ik overigens niet zelf ben. Dat van verhaal naar verhaal springen - wat met de zoektocht van de hoofdpersoon te maken heeft - is de drijvende kracht van het boek. Ik hou erg van personages die eigenlijk voortdurend aan het uitstellen zijn. Die altijd weer een omweg weten te bedenken om niet naar de kern te gaan. Dat doet mijn hoofdpersoon ook.' Peter Delpeut licht aan Maarten Moll zijn nieuwe roman In het zwart van de spiegel [fragment] toe.
Recensies:
- Hans Renders over Hugo Arlman, De eeuw van J.L. Heldring (1917-2013). Een biografie: 'Arlman heeft nauwkeurig in kaart gebracht waar Heldring zoal over schreef, welke functies hij bekleed heeft en hoe chic het milieu was waar hij uit voortkwam. Toch wringt er iets fundamenteels in deze biografie. [...] Ondertussen komen we toch bar weinig aan de weet over de persoon Jérôme Heldring.'
- Dirk-Jan Arensman over Lionel Shriver, Bezit: 'De tien korte verhalen zijn van wisselende kwaliteit, maar vaak niet te versmaden.'
- Marjolijn de Cocq over Geir Gulliksen, Het verhaal van een huwelijk: 'Maar deze minutieuze, haast obsessieve ontleding van een huwelijk is uiteindelijk niet zozeer het verhaal van de "haar" wier innerlijk de verteller herschept - zoals hij zelf ook al opmerkt, gaat het eigenlijk vooral over de "hem" en zijn eigen medeplichtigheid.'
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Van Arie van den Berg een enthousiaste bespreking van René van Stipriaans De hartenjager. Leven, werk en roem van Gerbrandt Adriaensz. Bredero [fragment]. 'Wie de ziel van een schrijver via diens werk wil blootleggen, kan op een dwaalweg belanden. Van Stipriaan blijkt een ideale verkenner, die soms openlijk toegeeft dat hij de kaart niet vertrouwt,' schrijft Van den Berg onder meer. Daarnaast een in memoriam over H.L. Wesseling door Raymond van den Boogaard. Rob Hartmans recenseert verder Bernd Roecks 'meesterlijke' Der Morgen der Welt. En Atte Jongstra schrijft over Fred Jagtenbergs Willem IV. 'Jagtenbergs stijl is kalm, uitgesproken helder, kleurrijk, hij weet citaten virtuoos in zijn eigen woorden te incorporeren, heeft oog voor de kleine (maar ook fijne) anekdotes, en uit het meticuleuze vlechtwerk van zijn opmerkelijk rijke materiaal (de archieven moeten uitpuilen) komt een helder beeld tevoorschijn van zowel Willem IV als diens tijd,' aldus Jongstra.
Korter:
- Rob van Essen over Leonora Carrington, Beneden ('Misschien kun je als lezer niet dichter bij waanzin komen dan hier.')
- Obe Alkema over Annemarie Estor, Niemandslandnacht ('[H]oe meer details Estor opdist, des te groter de onduidelijkheid. Ze strooien de lezer vooral zand in de ogen.')
- Thomas de Veen over Tom Lanoye en Anni van Landeghem, Lanoye 60 ('Wie Lanoyes leven niet van dichtbij meemaakte, dwaalt soms door het boek als door een museum zonder bordjes.')
- Derk Walters over George Monbiot, Uit de puinhopen ('De verdienste van de Brit is vooral dat hij een bijzonder zuivere analyse ten beste geeft van de krachten die de samenleving naar beneden trekken, van neoliberalisme tot individualisme en van oplevend fascisme tot extreme concurrentie. Of het verhaal dat hij daartegenover stelt wáár is, doet niet zo ter zake')
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Voor de zomerserie 'De feministische leeslijst' schreef Margreet Fogteloo een stuk over My Secret Garden van Nancy Friday. 'My Secret Garden zou je grofweg kunnen positioneren tussen het freudiaanse frigiditeitsconcept en de #MeToo-beweging,' aldus Fogteloo. 'Friday rekende af met de Victoriaanse kuisheid. Maar vanaf de jaren tachtig begon ze zich zorgen te maken over de "vreselijk seksistische" beeldvorming in de reclame en de media en ze vond dat het belang van seks was doorgeslagen, een product dat snel geconsumeerd moest worden, ook door vrouwen zelf, zoals die nu rijkelijk via digitale datingapps als Tinder het initiatief nemen tot een snelle wip.'
Verder van Cyrille Offermans een stuk over Hugo Claus naar aanleiding van het verschijnen van Georges Wildemeersch' Hugo Claus, familiealbum ('Wildemeersch is eerder documentalist dan opzienbarend analist en interpreet, maar het zou jammer zijn als het bij vluchtig doorbladeren bleef. De documenten zijn meer dan illustraties bij een overbekend verhaal, sterker, ze vertellen een verhaal dat in menig opzicht haaks staat op de verhalen die Claus met zoveel graagte over zichzelf vertelde.') én Hugo Claus' Het verdriet staat niet alleen ('een originele verzameling Claus-verhalen door Mark Schaevers'). Philip Huff bespreekt daarnaast Dagen van inkeer, de nieuwste verhalenbundel van A.M. Homes [fragment]. '[N]aarmate [de bundel] vordert, wordt hij beter – met een enkel onevenwichtig verhaal ertussen,' vindt Huff. En Kees ’t Hart recenseert Jean-Marc van Tols Musch [fragment]. 'Van Tol opereerde met bestaande "grote" historische en belangwekkende figuren waarover veel bekend is en hij wilde geen loopje met de "feiten" nemen. Hij gunde ze hun historisch achteraf vastgelegde positie, maar dit uitgangspunt beperkte zijn creatieve ruimte en hij slaagde er niet in daarvoor iets in de plaats te stellen,' schrijft 't Hart onder meer.
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
