Dubravka Ugrešić, Martin Michael Driessen & Walter Benjamin (de boekbesprekingen in de week van 22 november 2017)
27 november 2017Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften, met deze week aandacht voor Martin Michael Driessen, en verder: Naomi Klein, Leonard Nolens, Jan Maliepaard en Jan Oudenaarden, Robert Seethaler (Trouw), Tim Parks, Jeffrey Eugenides (Het Parool), Pieter Waterdrinker, Ta-Nehisi Coates, Bruno Latour (NRC) Elke Geurts (Elsevier), Dubravka Ugrešić, Walter Benjamin, Charlotte Mutsaers (De Groene Amsterdammer), Onno Blom (de Volkskrant), Michèle Lamont en Alain Mabanckou (de Nederlandse Boekengids) .
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
'Ze heeft het boek in grote haast geschreven, het was "een race tegen de klok". De problemen die ze aansnijdt zijn dan ook van "de hoogste urgentie", vindt de Canadese journaliste en activiste Naomi Klein. President Donald Trump vormt een bedreiging: in de gezondheidszorg en de economie voor Amerikanen, voor de hele wereld met zijn wispelturige buitenlandse politiek en klimaatbeleid.' Co Welgraven interviewde de auteur van Nee is niet genoeg.
En Janita Monna las de nieuwe bundel van Leonard Nolens, Balans. 'Ergens is Balans minder dwingend, minder stuwend dan veel eerder werk van Nolens. [...] Maar evenzogoed bewijst hij opnieuw een van de grootste liefdesdichters van het Nederlands taalgebied te zijn.' Monica Soeting dan, over Dát is Pietje Bell! Het geheime leven van Chris van Abkoude, door Jan Maliepaard en Jan Oudenaarden. 'Van kritische distantie is dan ook geen sprake. Maar vooruit: Dát is Pietje Bell is niets meer en niets minder dan een eerbetoon van twee enthousiaste Van Abkoude-fans, die met merkbaar plezier onderzoek deden naar leven en werk van hun held.'
Boek van de week is Martin Michael Driessens De pelikaan [fragment]: 'Een roman met een onmiskenbaar politiek-maatschappelijke strekking, hij doet daarmee wat on-Nederlands aan, en dat niet alleen omdat hij zich op de Balkan afspeelt. [...] In de strakke regie van Driessen komt zo het hele menselijke drama van onrecht en misverstand sprekend tot leven.'
Korter:
- Hannah van Binsbergen over Joy Williams, 99 verhalen over God: 'Wat de anekdotische vertellingen interessant maakt, is juist de mate van openheid die Williams in stand houdt rondom God, al is Hij in sommige verhalen een personage. [...] De keerzijde van de anekdotische vorm is dat de taal soms wat houterig aandoet.'
- Nieske Vergunst en Bennie Mols in 'Vandaar dit boek' over Hallo Robot. De robot als medemens.
- Beeldboek van de Week is Peter van Dongens verstripping van Adriaan van Dis' Familieziek.
- Wil Rouleaux over Robert Seethalers De Weense sigarenboer [fragment]: 'Een vrolijk boek over een duistere periode [met] een onderhoudende en humoristische verteller aan het woord [...], die handig gebruikmaakt van persiflages en perspectiefwisselingen. [...] Liesbeth van Nes heeft in haar uitstekend leesbare vertaling precies de juiste toon getroffen, lichtvoetig en soms volks-ondeugend. Kortom, een aanrader.'
- Sylvia Heimans over Josepha Mendels, Rolien en Ralien: 'Rolien en Ralien is niet feilloos in de zin van een strakke compositie of sterke samenhang. [...] Maar de charme van de tekst overheerst.'
- Bas Maliepaard over Mette Eike Neerlin, Paard paard tijger tijger: 'Droge humor en ontroering gaan samen in dit boek, waarin grote thema's als liefde en dood worden aangeroerd, maar Honey vooral leert dat zij ook ruimte mag innemen.'
- Harriët Salm over Tod Goldberg, Gangsterstaat: 'De Amerikaan Tod Goldberg beschrijft de avonturen van Sal wederom met een bijzondere mix van humor en geweld.'
- Jack de Feyter (Tijd) over zijn 'Omslag'-boek: Robert Ruarks Poor No More: 'Dat boek sprak onze taal. Het heeft me echt wel gevormd. Ik heb 't hier nog liggen, een pil met heel kleine lettertjes. Je kunt er in wonen. Ook de titel - in het Nederlands Nooit meer arm - sprak tot de verbeelding. Dat is wat wij wilden; rijk worden en zo min mogelijk doen.'
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Het tweede seizoen van The Crown komt begin december uit en dat is reden voor de Volkskrant om historicus Robert Lacey te interviewen. Patrick IJzendoorn vraagt hem naar het gelijknamige handboek dat hij schreef over het koningshuis. Het is het verhaal achter de serie, waarin antwoorden worden gegeven 'op vragen wat wel en wat niet echt is gebeurd'. Men moet namelijk wel bij het kijken het volgende in het achterhoofd houden: 'Het is een drama, geen documentaire.'
Sylvia Witteman heeft de nieuwe biografie van Jan Wolkers gelezen, Het litteken van de dood, geschreven door Onno Blom. Ze noemt het boek 'een fijne bonte grabbelton van bekende en onbekende anekdotes uit Wolkers'werk én echte leven'. Tegelijkertijd had ze sommige dingen liever niet geweten. Arjan Peters leest de vroege Gerrit Komrij en concludeert dat de dichter 'in vers soms nog zoekende' was en 'het ritme haperde'. Maar 'de beelden zijn vaak wel al bijzonder en zijn toon is frank'.
Een trouwe vrouw, de opvolger van Een onberispelijke man, krijgt van Hans Bouman drie sterren. Het boek van Jane Gardam (vert. Gerda Baartman en Kitty Pouwels) 'heeft het vermogen om in evenwichtig, ingetogen proza [...] een schurend, navrant, bij vlagen hartverscheurend verhaal te vertellen'. Arjan Peters bespreekt de catalogus van de Han Bennink-expositie in Museum Kranenburgh en geeft er drie sterren aan.
Het nieuwe boek van de duitse schrijver Bodo Kirchhoff, Wederervaring (vertaling Josephine Rijnaarts) [onze recensie | toelichting door de vertaler] krijgt van Emilia Menkveld vier sterren. 'Het literaire taalspel is zo slim gecomponeerd dat je bijna gaat twijfelen of het allemaal wel "echt" gebeurd is.' Sabine van den Berg krijgt drie sterren van Arjan Peters voor Zien Horen Zwijgen, een bundeling van drie romans. Hij ziet de roman als een uitweg voor het hoofdpersonage: 'Door middel van haar stijl kan Van den Berg de afstand verder vergroten.'
Verder:
- Hein Janssen over Ik, Vondel (door Hans Croiset): 'een boek waarin de voorbije en de nieuwe tijd samen komen'. Vier sterren.
- Nachtpassagier van Maurice Pons (vertaald door Mirjam de Veth) krijgt vijf sterren van Wineke de Boer: 'een perfecte novelle'.
- Peter Cozzens krijgt voor De aarde huilt. De stijd van de Indianen om West-Amerika 1866-1891 drie sterren, Marcel Hulspas vindt het boek 'te gedetailleerd'.
- Jan Mul. Een kwarteeuw muziekrecensies, 1945-1970, geschreven door Ian Borthwick, krijgt ook drie sterren. 'Verrassend,' aldus Erik van den Berg
- In Reckless Daughter: A Portrait of Joni Mitchell is schrijver David Yaffe 'diepgravend' volgens Flip Vuijsje. Vier sterren.
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
In Het Parool van dit weekend een groot interview met ECI-prijswinnaar Martin Michael Driessen. Maarten Moll gaat met de schrijver in gesprek over De pelikaan, zijn nieuwste boek [leesfragment]. 'Het is echt een ander boek geworden. Dat vind ik het spannende van schrijven, ik wil mezelf niet de hele tijd op dezelfde manier zien doorzeveren,' aldus Driessen.
Arie Storm geeft In Extremis van Tim Parks (vert. Corine Kisling) vier sterren. 'In Extremis is geen roman waarin met veel respect wordt omgegaan met de dood van een ouder. En dat heeft wel iets.' De verhalenbundel Uit eerste hand [recensie] door Jeffrey Eugenides (vert. Natasha Gerson en Rolan Fagel) krijgt drie sterren van Dirk-Jan Arnesman ('knap evenwicht tussen mild leedvermaak en empathie').
In de categorie non-fictie krijgt Even slikken (door Christaan Vinkers en Roeland Vis) vier sterren van Jop van Kempen, hij noemt het boek 'onderhoudend'. Ook in deze categorie De Rijn. Biografie van een rivier, geschreven door Martin Hendriksma ook vier sterren van John Jansen van Galen. 'Je steekt veel op van dit boek en mijn enige bezwaar is dat Hendriksma in zijn geestdrift van geen ophouden weet.'
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Het thema van de Nederlandse Boekengids, de laatste van dit jaar, is werelden van verschil. Margot Dijkgraaf gaat dan ook in gesprek met de Franse schrijver Alain Mabanckou. Hij groeide op Parijse wijk Château Rouge, 'een mengelmoes van rassen, van talen'. Aan de hand van deze plek bespreken ze zijn nieuwe boek Le monde est mon langage. 'Dat boek moet je deels zien als autobiografie, deels als spiegel. Ik wil de wereld niet begrijpen door grenzen en nationaliteiten te verkennen, maar door haar binnen te gaan via taal,' aldus Mabanckou. [Recensie]
Burgers zeggen vaak een wereld van verschil te voelen met de politiek. Kobe De Keere zoekt naar de reden achter de opkomst van het populisme en vindt die in de zucht naar erkenning. Zowel Michèle Lamont als Arlie Russell Hochschild komen aan bod: 'Het werk van sociologen als Lamont en Hochschild wijst ons niet alleen op het belang van morele hiërarchieën, maar met name ook op de wijze waarop onze eigen symbolische grenzen […] ons blind maken voor de ideologische logica van anderen.' [voorpublicatie].
Ook Anouk Kootstra bekijkt het werk van Lamont, maar deze keer om de vraag te beantwoorden waarom er een verschil bestaat tussen de 'deserving poor' en de 'undeserving poor,' en wat verdienen eigenlijk betekent. Micheal Youngs waarschuwing in The Rise of Meritocracy lijkt volgens haar waarheid te zijn geworden, wat niet per definitie goed is. 'Deze belofte van een perfecte meritocratie, die een eerlijke en rechtvaardige samenleving zou opleveren, berust op een verstoord begrip van deserviness en wat het betekent om iets te verdienen.'
Piet Gerbrandy bespreekt in het thema late oudheid drie biografieën en twee academische bundels, die hij niet allemaal even goed vindt. Zo verdient Hypatia: Mathematician, Philosopher, Myth (door Charlotte Booth) 'geen beter lot dan de papierversnipperaar', maar is Hypathia. The Life and Legend of an Ancient Philosopher (door Edward J. Watts) wel een goed boek. Van een andere filosoof, Proclus, verscheen een bundeling van zijn werken met een inleiding geschreven door Radek Chlup. Dit boek verdient 'ruime aandacht'. Over Latijnse poëtica verschen Classic Renewed (Scott McGill en Joseph Michael Pucci) en The Poetics of Late Latin Literature (Jas Elsner en Jesus Hernándoz Lobato): 'Meestal zijn boeken als deze onleesbaar, maar dat geld niet voor dit tweetal.'
Arnold Heumakers pleit voor een alternatieve lezing van De ondergang van het Avondland [onze recensie]. 'Wie zich minder om politieke correctheid bekommert kan via de lectuur van Spengler iets van zichzelf ontdekken dat hen anders wellicht zou ontgaan.' Thomas Heerma van Voss probeert een antwoord op de vraag te vinden wat hij kan bijdragen aan de discussie rondom hiphop, als hij niet dezelfde ervaringen deelt als de artiesten. Colson Whitehead [een avond met de auteur| leesfragment | onze recensie], Ta-Nehisi Coates [recensie] en Teju Cole [fragment] hielpen hem een antwoord te vinden.
Anne Beaulieu viel het op dat er boeken over energietransitie binnen de Geesteswetenschappen verschenen, terwijl het normaal gesproken een onderwerp is voor bèta's, sociaalpsychologen en econometristen. Ze concludeert dat Petrocultures: Oil, Politics, Culture (door Sheena Wilson, Adam Carlson en Imre Szeman), Energy Humanities: An Anthology (door Imre Szeman en Dominic Boyer), Urban Sustainibility Transitions (door Derk Loorbach, Vanesa Castán Broto, Lars Coenen en Niki Frantzeskaki)en After Oil en The Mushroom at the End of the World: On the Possibility of Life in Capitalist Ruins (door Anna Lowenhaupt Tsing) een intellectueel stimulerende aanvulling vormen op het geaccepteerde academische denken over energietransitie.
Rien Vermeulen pleit er dan weer voor dat er een verandering in de academische wereld moet komen: neurologie en psychiatrie moeten weer gaan samenwerken. In Localization and its Discontents beschrijft Katje Guenther hoe beide uit dezelfde bron komen en in The Intentional Brain pleit Michael Trimble voor een gezamenlijk optrekken onder de noemer 'neuropsychiatrie.'
Marjan Schwegman is blij dat er eindelijk een boek is over Rosa Manus, de onderbelichte Joodse feministe. Volgens haar laat Rosa Manus (1881-1942): The international Life and Legacy of a Jewish Dutch Feminist zien 'hoe waardevol én ingewikkeld de strijd tegen etikettering is, vroeger en nu'. Michèle Lamont komt weer terug bij Josien Arts die stelt dat een belangrijk thema in haar werk de manier waarop mensen omgaan met uitdaging is. Arts bespreekt dan ook twee 'anti-zelfhulpboeken.' Zowel Bright-Sided: How Positive Thinking is Undermining America (door Barbara Ehrenreich) en Standvastig door Svend Brinkmann moeten we af van het voortdurende positieve denken.
Barnita Bagchi vertelt over drie Indiase activisten om te laten zien hoe cultureel kapitaal ook kan ontstaan in de marges. Ze bespreekt hierbij Pandita Ramabai's American Encounter: The Peoples of the United States (Pandita Ramabai), Rights of Man, Common Sense, and Other Political Writings (Thomas Paine, red. Mark Philp), Phule Gulamgiri, (Jyotirao Govindrao) die thema's behandelen als genderemancipatie en het kastensysteem. Sociologe Judith Elshout maakte voor haar proefschrift Roep om respect. Ervaringen van werklozen in een meritocratiserende samenleving veel gebruik van The Dignity of the Working Men van Michèle Lamont. Het leerde haar begrijpen hoe werkloze mensen hun zelfrespect opbouwen.
Kristof Smeyers maakt gebruik van How Professors Think: Inside the Curious World of Academic Judgment van Michèle Lamont om te pleiten dat wetenschappers niet los van hun tijd kunnen worden gezien. Hij bespreekt tevens Jo Tollebeeks Een slapeloos doordenken van alle dingen ('vooral een boek over een verrassend kleurrijke verzameling historici') in zijn betoog. Jan Dirk Snel bespreekt Johan Huizinga en de bezeten wereld. De rol van publieke intellectueel tussen twee wereldoorlogen (Carla du Pree ) 'Het humanitaire moment'. Nederlandse intellectuelen, de Eerste Wereldoorlog en het verlangen naar een regeneratie van de Europese cultuur (1914-1930) (Marjet Brolsma) en Een behoorlijk kabaal. Een cultuurgeschiedenis van Nederland in de twintigste eeuw (Jacqueline Oskamp), om tussen de zuilen van de geschiedenis door te kunnen kijken.
De Nederlandse Boekengids verschijnt zesmaal per jaar. Het tijdschrift is te koop bij het Nieuwscentrum.
NRC Boeken opent met een stuk van Rob van Essen over Saki's De complete verhalen ('Saki's beste verhalen fonkelen. Maar zijn productie was groot en niet alles is even scherp.') en Jeeves en de liefde van P.G. Wodehouse ('Een saaie titel, en ook het omslag is saai, alsof de uitgever tot op het laatste moment voor de lezer wil verbergen dat het hier gaat om een leuk boek, ideaal om bij een aangename kamertemperatuur van te genieten terwijl het buiten giet.'). Daarnaast Sebastiaan Kort over Tsjaikovskistraat 40, de nieuwste van Pieter Waterdrinker [leesfragment]. '[H]et boek is geen volbloed roman, maar een "autobiografische vertelling uit Rusland", zoals het omslag meldt. Hierdoor ontkomt hij aan het strengere compositorische corpus van de roman en kan hij ongeremd bruisend-cataractisch schrijven zonder dat je daar als lezer aanstoot aan neemt,' schrijft Kort onder meer.
Van Fiep van Bodegom een recensie van Jennifer Egans Manhattan Beach [leesfragment | toelichting door de vertaler]. 'Manhattan Beach is niet alleen een eerbetoon aan de klassieke detective door de spannende plot en de beschrijving van het vooroorlogse gangstermilieu, het is ook een historische roman die ongelofelijk rijk is aan details en decors,' merkt Van Bodegom op. 'Maar de personages blijven wat eendimensionaal en de plot verliest halverwege alle vaart. Het is een beetje als kijken naar een beeldschoon big-budget kostuumdrama; alles in de art direction klopt, maar het scenario schiet tekort.' Marc Jansen las Anne Applebaums Red Famine, hij vindt het boek 'excellent gedocumenteerd en geschreven'. En Clarice Gargard wijdt een bespreking aan Ta-Nehisi Coates' We Were Eight Years in Power [recensie]. 'De reflecties van Coates spreken misschien wel het meest tot de verbeelding. Ze geven inzage in wat het presidentschap voor hem, een jonge zwarte schrijver die over ras in Amerika schrijft, betekend heeft,' staat er onder meer in het stuk.
Nynke van Verschuer sprak naar aanleiding van het verschijnen van Oog in oog met Gaia met Bruno Latour [leesfragment]. 'Je realiseren dat er niet langer een toekomst is voor de idealen van de modernisten, omdat er geen grond, geen aarde is die daarmee correspondeert. Dat kan in zekere zin een opluchting zijn. Ik twijfel niet aan de menselijke vermogens om de CO2 terug te dringen, of alle auto's die er tijdens mijn leven zijn gebouwd te vervangen. Wat me stoort is dat wij zo blind blijven voor alle irrationele kanten van het verhaal. Hoe langer we wachten, hoe meer mensen uiteindelijk getroffen zullen worden, en dan vooral in minder ontwikkelde landen,' zegt Latour onder meer in het interview.
Verder:
- Arjen Ribbens over Lee Child, Nachthandel (vier ballen)
- Thomas de Veen over Tom Lanoye, Zuivering (drie ballen) [recensie]
- Mirjam Noorduijn over Philip Pullman, Het Boek van Stof (drie ballen)
- Bernard Hulsman over Gustaaf Peek, Verzet! (twee ballen)
- Bertram Mourits over Robbie Robertson, Testimony (drie ballen)
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
In Elsevier worden twee pagina's besteed aan New York Boek, de bundel van tekeningen die Joost Swarte maakte voor The New Yorker. Volgens Irene Start is 'twee kanten van de medaille laten zien' het handelsmerk van zijn tekeningen.
Start geeft tevens vier sterren aan Ik nog wel van jou, van Elke Geurts ('een reddingsboei voor wie nog in een scheiding zit') en aan Nachthandel van Lee Child ('Reacher als vanouds op dreef'). Frits Marnix Woudstra schreef Melancholicaman en krijgt daarvoor van Peter ter Mors vier sterren ('troostrijk leesvoer').
Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.
Arnon Grunberg schreef voor De Groene Amsterdammer een stuk over Walter Benjamins Denkbeelden [recensie]. 'Denkbeelden bestaat uit de betere toeristische verslagen, notities, aforismen en korte essays die het predikaat gelegenheidsstukjes verdienen,' merkt Grunberg op. 'In een voorwoord bij een bloemlezing uit het werk van Karel van het Reve schreef ik dat men de kwaliteit van de schrijver aan zijn gelegenheidsstukjes kan herkennen. De gelegenheidsstukjes van Walter Benjamin zijn meestal uitstekend. Blijft de vraag wat de uitgave van deze oorspronkelijk in 1991 bij Suhrkamp verschenen bundel rechtvaardigt. Ik zou zeggen, de stijl van Benjamin.' Marja Pruis las Harnas van Hansaplast van Charlotte Mutsaers [recensie]. 'De passages […] waarin de schrijfster zich voorstelt hoe haar overleden broer is aangetroffen door de door de buren gealarmeerde politie, en hoe men vervolgens zijn lichaam min of meer heeft "opgebezemd", behoren tot de ijzingwekkendste van het boek,' schrijft ze.
Kees 't Hart wijdt een bespreking aan Martin Michael Driessens De pelikaan [leesfragment]. 'Een farce is dit boek niet, maar meligheid ligt op de loer,' aldus 't Hart. 'Driessen zet steeds een ironische blik en schrijfstijl in die de nodige afstand tot zijn personages in stand moeten houden. Hij laat zien wat ze doen en denken, ze hebben nogal een hoge dunk van zichzelf, maar hij houdt ze ver van ons weg, alsof we met een verrekijker naar ze loeren.' Van Cyrille Offermans ten slotte een recensie van Dubravka Ugrešić' De vos [toelichting door de vertaler]. 'Ugrešić' treedt in het spoor van Joegoslavische grootheden als Ivo Andric, Miroslav Krleza en Danilo Kis, messcherp in haar analyse, bij vlagen ook oergeestig in alle bittere soorten en varianten, ook die van de zelfspot,' staat er onder meer in het stuk.
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
