Frank Westerman, Rachel Cusk & Michael Ondaatje (de boekbesprekingen in de week van 24 oktober 2018)
29 oktober 2018Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften waarin deze week aandacht voor de Frank Westerman, en verder: Rik Launspach, Maaike Meijer, Daniel C. Dennett, Trix van Bennekom, Jane Gardam (Trouw), de Libris Geschiedenisprijs, Peter Terrin, Sally Rooney, Louis Couperus (de Volkskrant), Kim Postma en René Wokke, Maarten Brandt, K. Schippers (Het Parool), James Baldwin, Bregje Hofstede, Timothy Snyder, Édouard Louis, Magnus Brechtken (NRC), Rachel Cusk, Toon Tellegen, Ottessa Moshfegh, Michael Ondaatje (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Delen op
In Trouw, De Verdieping: Sandra Kooke in gesprek met Rik Launspach over zijn nieuwe roman Laat me liefde zien. 'Ik dacht bij het schrijven: ik ben niet voor niets als jongeling verliefd geworden op dit vak. Het doet een beroep op je fantasie en creativiteit. Op mijn zeventiende werd ik me er opeens van bewust dat ik benen, armen en een stem had, dat ik verbeeldingskracht had. Er ging een wereld voor me open. Ik zeg vaak: dit vak heeft me gered. Anders was ik een omgevallen boekenkast geworden,' bekent hij.
In Letter & Geest, deze week extra aandacht voor biografieën. Met Coen Simons rede bij de uitreiking van de Nederlandse Biografieprijs ('Dat is wat een goede biografie kan. Heel minutieus en waarachtig toont zij de unieke onbevattelijkheid van een leven.') en Maaike Meijers inventarisatie van de biografie nu. Ze schrijft over het werk van Wim Hazeu [fragment | onze recensie], Onno Blom [onze recensie], Jaap Goedegebuure [fragment], Annet Mooij, Marja Pruis [fragment], Mirjam van Hengel [fragment | onze recensie], en zichzelf [fragment]: 'Er verschijnen in Nederland steeds meer biografieën en ze worden almaar spannender.' En met Jann Ruyters over 1001 vrouwen in de 20ste eeuw, samengesteld door Els Kloek: 'Al met al een prachtige verzameling korte maar met veelzeggende details opgesmukte levensverhalen die in haar opbouw laat zien dat vrouwen hun aparte positie aan het afwerpen zijn en dat eenzelfde encyclopedie over de 21ste eeuw er vermoedelijk niet hoeft te komen.'
Dan: Marc van Dijk in gesprek met Daniel C. Dennett (Van bacterie tot Bach en terug [fragment]). 'Toen ik aan m’n boek over religie werkte, vroegen vrienden me vaak waar religie goed voor is - elke samenleving kent immers wel een vorm van religie. Ik antwoordde: elke samenleving heeft ook de griep gekend. Maar waar is de griep goed voor? Alleen voor zichzelf. De griep brengt ons niets goeds, het is een parasiet die onze lijven infecteert. En zo zijn er ook parasieten die je brein infecteren,' stelt Dennett.
Meer recensies, beginnend met die van Janita Monna over Ingmar Heytzes Ik wilde je iets moois vertellen: 'Of je blijft tegen beter weten dwalen zonder reisplan, leven alsof de wereld nooit stopt met draaien. Heytze vindt er taal voor. Nonchalante, weemoedige, geestige, ontroerende.'
En nog een biografie. Marijke Laurense las Trix van Bennekoms Abraham. Kroniek van een politieke dynastie, 'de verbazende, soms soapy geschiedenis van een politieke dynastie, die nog altijd persoonlijk-politieke reuring oplevert - google maar op Clark Abraham, Jopie’s zoon. De VS hebben de Kennedy’s en Bushes, ons koninkrijk heeft de Abrahammen'.
Het boek van de week is Jane Gardams De dochter van Crusoe. Laura van Baars schrijft: 'Het personage van Polly wint het wat mij betreft zelfs van Edward en Betty Feathers: ze is uitgesprokener, excentrieker, dapperder en zwakker tegelijkertijd.'
Korter:
- Rob Schouten over Eveline Vreeburg, Wie brengt mij naar Mentrum: 'Enerzijds leer je daardoor de hoofdpersoon kennen als iemand die het misschien zelf ook allemaal niet goed weet, anderzijds genereert dat een merkwaardig soort spanning en vragen die niet ingelost worden. Tegelijkertijd is dit ook een lichte, misschien zelfs frivole, zo nu en dan grappige roman over een vrouw in distress, zoekend naar liefde en begrip maar ook even zo vrolijk voortlevend als ze die niet krijgt.'
- Beeldboek van de week is Stephen Gill, Night Procession.
- Paul van der Steen over Jessica van Geel, I love you, Rietveld: 'Van Geel houdt ook de romantische clichés buiten de deur. Het verhaal krijgt met ruim vierhonderd pagina’s de ruimte, maar is net als het werk van Schröder en Rietveld ontdaan van overbodige versieringen.'
- Annemarié van Niekerk over Aminatta Forna, De paradox van geluk: 'Met deze prikkelende en goed gestileerde roman sluit Forna aan bij een recent literair genre, dat de metropool verbeeldt als een rijkgeschakeerde biotoop voor lang gevestigde bewoners en nieuwkomers, mensen en dieren, een schijnbaar chaotisch organisme waarin niettemin alles met alles samenhangt en iedereen de ander nodig heeft.'
- In 'Vandaar dit boek' Willem Bruls, Venetiaanse zangen. Opera in Venetië: 'Dit boek was een proces van jaren. Mijn conclusie - Venetië is de echte geboortestad van de opera - ontstond door voortschrijdend inzicht.'
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Hans Wansink interviewt Maarten van Rossem over het Nederlandse geschiedenisboek, naar aanleiding van de Libris Geschiedenisprijs 2018. ‘Ik zie de toekomst sober is. Het natuurlijke, vanzelfsprekende contact tussen de academische geschiedschrijving en het publieke debat is al grotendeels verloren gegaan,’ vertelt Van Rossem. Op de shortlist staan: Remieg Aerts' Thorbecke wil het [fragment],Piet Hagens Koloniale oorlogen in Indonesië [fragment], Frits van Oostroms Nobel streven [fragment | onze recensie], Hella en Sandra Rottenbergs De sigarenfabriek van Isay Rottenberg [fragment] en Gabri van Tussenbroeks De toren van de Gouden Eeuw [fragment]. [Update: Van Oostrom won!]
Bo van Houwelingen wijdt een stuk aan Peter Terrins Patricia [fragment]. ‘Precies willen begrijpen hoe en wat zou de verwondering doven. Juist het feit dat je niet alles kunt verklaren, schept de ruimte om Terrins lef, vernuft en literaire vingervlugheid te bewonderen.’ Verder van Ad van Liempt een recensie van Theo Gerritses Rauter. ‘Familieleden van Rauter heeft Gerritse niet te spreken gekregen. Maar ook zonder hen heeft hij een compleet en fascinerend portret kunnen tekenen van de man die afwisselend "de tweede Alva" en "de gier uit de Alpen" werd genoemd.’
Hans Bouman las Sally Rooneys Normal People [onze recensie].‘De grote kracht van deze geboren schrijfster: het is onmogelijk onverschillig te blijven ten opzichte van haar personages […] de lezer wordt moeiteloos meegevoerd.’ Fokke Obbema sprak Boudewijn Poelmann. ‘Ik ben ervan overtuigd dat het lezen van boeken de wereld verbetert […] Boeken leiden tot meer begrip voor andermans standpunten. Als mensen meer begrip voor elkaar hebben, gaat de wereld er beslist beter uit zien,’ aldus Poelmann.
Arjan Peters schrijft over Louis Couperus' Het snoer der ontferming: ‘Alle beweging en leven zoals Couperus die in vloeiende woorden vangt, zijn de harteklop die altijd maar tijdelijk is, en ten slotte weer ophoudt […] Een tranentrekker. Maar ook vertederend.’ Ten slotte ging Tonie Mudde in gesprek met Sanne Blauw over Het bestverkochte boek ooit (met deze titel), waarin ze kritisch is op de getallen in onderzoeken. ‘84 procent! Dat klinkt als een ruime meerderheid, totdat je naar die onderzoeksopzet kijkt.’
Korter:
- Marjolijn van Heemstra over Sheila Heti, Moederschap: ‘Misschien is dat wel het mooiste aan dit boek, dat het zo zorgvuldig vastlegt wat er gebeurt op al die momenten dat er niets lijkt te gebeuren.’
- Hans Achterhuis over Frank Westerman, Wij, de mens [onze recensie]: ‘Elk boek van Frank Westerman sleept de lezer mee in een ongewone en onverwachte reis. Voor Wij, de mens, zijn nieuwste boek, geldt dit in verhevigde mate.’
- Jeroen van Merwijk over Marith Iedema, (S)experimenteren: ‘Wat onze vrouw van het boek mist, is: spanning.’
- Arjan Peters over Maeve Brennan, Een bezoek: ‘Ook al had Brennan de trieste novelle bij leven in portefeuille gehouden, het is een bijzondere aanvulling op haar verhalen en journalistieke werk.’
- Pjotr van Lenteren over Bart Moeyaert, Tegenwoordig heet iedereen Sorry: ‘In Tegenwoordig heet iedereen Sorry slaagt Moeyaert er wél in om iets op te roepen dat niet alleen uit woorden bestaat.’
- Bo van Houwelingen over A.N. Ryst, De nadagen: ‘De nadagen maakt vooral nieuwsgierig naar de voordagen van die bescheiden zoon.’
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op Volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
Vera Spaans en Josien Wolthuizen interviewen Kim Postma over Laat maar komen!, dat ze samen met haar vriend René Wokke schreef. Wokke overleed tijdens de aanslag op een groep fietsers in Tadzjikistan op 29 juli 2018. ‘Dit is het laatste project van ons tweeën, dit moet goed worden afgerond,’ aldus Postma.
Erik Voermans las Maarten Brandts Klinkende alchemie, een bundel muziekessays. ‘Het goede aan Klinkende alchemie is dat die verzengende liefde van elke pagina vlamt. Bovendien is ze aanstekelijk.’ Verder gaat Marjolijn de Cocq in gesprek met Frank Westerman over Wij, de mens [onze recensie]. Westerman vertelt: ‘Ik heb in mijn boek geprobeerd het beestje homo sapiens bij zijn nekvel te grijpen, maar je grijpt tegelijk jezelf bij je nekvel, want je staat er niet los van. De schedelduiders buigen zich over de schedels en over een tijdje worden hun eigen schedels opgegraven.’
Dries Muus schrijft over het festival Crossing Border in Den Haag, waarvan de 26ste editie deze week plaatsvindt. 'De mengeling van muziek en literatuur is vaak ook terug te zien in één optreden [...] Dit jaar ligt de nadruk iets meer op literatuur dan tijdens de voorgaande edities. Na een uitstapje naar een verzameling andere locaties, verspreid over de hele stad, keert het festival terug naar het Theater aan het Spui en omgeving.'
Dan van Thomas Verbogt een stuk over K. Schippers’ Straks komt het [fragment]. ‘Dat is de grote kracht van deze auteur, hij kan een situatie, een gebeurtenis, een tafereel zo innig oproepen dat het niet anders kan zijn dan zo, en dat je niet anders kunt dan het ten volle mee te maken.’
Korter:
- Dieuwertje Mertens over Bregje Hofstede, Drift [fragment | onze recensie]: ‘Drift is een coming of age waarin de auteur te veel oploopt met haar personage en te weinig de regie neemt.’
- Guus Luijters over Edoardo Albinati, De katholieke school: ‘Het hoofdstuk waar alles om draait, het hoofdstuk over de moorden, blijkt wonderbaarlijk compact, veertien pagina's, en eerlijk gezegd is er geen touw aan vast te knopen.’
- Hans Knegtmans over Andreas Pflüger, Nooit en te nimmer: ‘De auteur verdient lof voor zijn ambitieuze project, dat in ieder geval aan spanning niets tekort komt.’
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Deze week bespreekt Toef Jager het oeuvre van James Baldwin, naar aanleiding van onlangs verschenen Nederlandse vertalingen van Als Beale Street kon praten en Niet door water maar door vuur. ‘[Foto’s] tonen enerzijds de werkelijkheid, anderzijds baseren mensen hun visie op foto’s, zonder rekening te houden met wat er niet op is te zien. Dat komt mooi naar voren in het nu pas in vertaling uitgekomen Als Beale Street kon praten,’ schrijft Jager. Dan, van Thomas de Veen een recensie over Bregje Hofstedes Drift [fragment]. ‘De klimwandpuzzelroute heeft Hofstede secuur uitgezet, ze leidt ons gedecideerd naar de top, maar een paar stapstenen zitten los.’ En van Judith Eiselin een stuk over Robert-Jan Henkes’ En weg was haar neus. ‘Henkes’ vrijere, speelsere vertalingen leveren soms echt winst op, in toegevoegde betekenis of klank,’ aldus Eiselin.
Timothy Snyders The Road to Unfreedom wordt gerecenseerd door Marijn Kruk. ‘Knap is hoe Snyder hier ogenschijnlijk ongerelateerde gebeurtenissen weet samen te smeden tot een betekenisvol (en uiterst verontrustend) narratief.’ Mark Lievisse Adriaanse las Édouard Louis' Ze hebben mijn vader vermoord [fragment]en zijn essay Pierre Bourdieu.‘Wát een sterke aanklacht zijn het essay en Ze hebben mijn vader vermoord. Édouard Louis is een stem die niet alleen gehoord moet worden, nee, het is er een waar naar geluisterd moet worden.’
‘Als populariserende biografie van Willem van Oranje bevat ze veel bekende feiten; als vertelling struikelt ze regelmatig over haar eigen benen,’ schrijft René van Stipriaan over Ronald de Graafs De Prins: Willem van Oranje. ‘[D]e Graaf heeft verstand van zaken, maar laat zich regelmatig verleiden tot karikaturale zwart-wit tegenstellingen, terwijl Oranjes opereren juist in het teken stond van schipperen en het aan elkaar knopen van uiteenlopende belangen.’
Hendrik Spiering wijdt een bespreking aan Wereldgeschiedenis van Nederland van onder meer Lex Heerma van Voss. ‘[I]n te veel stukjes sloft een dienstbare historicus te lang door het archief: de arme lezer wordt dan overspoeld met namen, besluiten en andere bureaucratische overblijfselen van een op zich boeiend verleden. [...] Een fijn boek waarin je best wat hoofdstukken kunt overslaan.’
Bernard Hulsman sprak Magnus Brechtken over zijn biografie van Albert Speer, Hitlers minister van bewapening (Albert Speer: Een Duitse carrière). Brechtken vertelt over vorige biografieën, die volgens hem niet diepgaand genoeg waren: ‘Wat Mulisch, Fest en al die anderen niet hebben begrepen, is dat daders altijd liegen. Memoires zijn constructies die het verleden plausibel moeten maken. Een van de kernpunten van mijn boek is dan ook dat je als historicus niets voor waar moet aannemen, altijd zelf moet blijven nadenken en zeker niet moet geloven wat tijdgenoten vertellen over gebeurtenissen waar ze zelf bij betrokken waren.’
Korter:
- Ger Groot over Javier Marías, Berta Isla (‘De cerebrale inslag van Marías dreigt soms een kritische grens te overschrijden en maakt Berta Isla minder evenwichtig dan zijn voorgaande werk.’)
- Sebastiaan Kort over Willem du Gardijn, Het grote vakantiepark (‘Er zit sowieso iets gedistingeerds in Du Gardijns stijl, die bijna overal wel verrassingen oplevert.’)
- Anne van den Dool over Alina Herbing, Er is niemand bij de kalveren (‘De trefzekere afbraak van de plattelandsromantiek – een strijd die ze neerzet in een koele, rake stijl, waarin op gezette momenten haar radeloosheid doorklinkt.’)
- Rob van Essen over Leonora Carrington, Alle verhalen (‘Met verrassende beelden en mooie details […] Toch slaat hier en daar de verveling toe, ook omdat een aantal verhalen wel heel schetsmatig zijn.’)
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Christophe Van Gerrewey bespreekt Rachel Cusks Kudos [fragment]. '[Z]e heeft het genre gemuteerd en geüpdatet zonder de belangrijkste genetische kenmerken uit de weg te ruimen,' aldus Van Gerrewey. Alfred Schaffer las Toon Tellegens Glas tussen ons. Ook in deze nieuwe bundel 'spelen tragiek, het vreemde en vervreemding een belangrijke rol,' schrijft Schaffer. 'Misschien is vervreemding niet het goede woord en is in dit werk gewoon niets onmogelijk.'
Christiaan Weijts wijdt een recensie aan Frank Westermans 'meeslepende' Wij, de mens. 'Dit is het soort boek waarbij het om de zoektocht gaat en veel minder om het doel,' staat er onder meer in het stuk. Fiep van Bodegom is niet onder de indruk van Ottessa Moshfeghs Mijn jaar van rust en kalmte. 'Soms lees je een boek en twijfel je of je het wel hebt begrepen of dat je iets groots over het hoofd ziet. Dat overkwam me met deze roman. Mis ik iets? Begrijp ik het niet? Of is dit inderdaad een matig onderhoudende en slordig uitgevoerde historische roman die zijn kunstmatige spanning ontleent aan het historische gegeven dat 9/11 daadwerkelijk heeft plaatsgevonden en dat dit verhaal zich afspeelt in de aanloop daar naartoe? Zonder mededogen kan geen enkel werk tragisch of komisch zijn. Wat dan overblijft is een meer of minder origineel in elkaar gezet narratief. Dit boek behoort tot het laatste soort.'
En Graa Boomsma schrijft over Michael Ondaatjes Blindganger [recensie]. 'Ondaatje heeft met Blindganger een zowel poëtische als explosieve roman geschreven. Het verhaal [...] biedt niet alleen een schitterend beeld van het naoorlogse Londen vol dolende en wraakzuchtige mensen op het grensvlak van licht en donker, maar verschaft ook een beetje inzicht in het raadsel dat mens heet.'
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.