Yuval Noah Harari, Arnon Grunberg, Jeroen Dijsselbloem (de boekbesprekingen in de week van 29 augustus 2018)
03 september 2018Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften waarin deze week uitgebreid aandacht voor Yuval Noah Harari en Jeroen Dijsselbloem, en verder: Arnon Grunberg, Naja Marie Aidt, René van Stipriaan, Bart van Es (Trouw), Remco Campert, David Papineau (de Volkskrant), Paulien Cornelisse, Michel Houellebecq, Ted van Lieshout (Het Parool), Celeste Ng, Éric Vuillard (NRC), Philippe Sands, Kamila Shamsie, Åsne Seierstad en Simon(e) van Saarloos (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Delen op
Dinsdag verschijnt de nieuwe roman van Arnon Grunberg: Goede mannen [fragment | evenement 8 september]. Sander Becker sprak hem erover voor Trouw: 'Ik wilde al heel lang een boek over een brandweerman schrijven. De gemeenschap van de brandweer fascineerde me. Het is een mannenwereld met hechte banden, door de 24-uurs diensten. Ik wist ook vrij zeker dat de brandweerman te maken moest krijgen met de tragische dood van zijn zoon.' En: 'Ik denk dat je de rationaliteit niet moet overschatten. Het onbegrijpelijke zit in mensen, zeker in de personages waar ik over schrijf. Ik zou ook liegen als ik zou zeggen dat ik mezelf altijd begreep. Ik heb sowieso een hekel aan zoetsappige personages. Ze mogen hoekig zijn, dat is juist mooi. Bij verliefdheid werkt het ook zo: je wordt verliefd op het imperfecte. Daarom stel ik de onvolkomenheden van mijn personages altijd tentoon, in de hoop dat de lezer net zo'n liefde voor hen vindt als ik heb ervaren.'
Jeroen Dijsselbloem schreef De eurocrisis. Het verhaal van binnenuit. Christoph Schmidt interviewde hem. 'Varoufakis heeft het vertrouwen van zo veel mensen beschaamd en zo veel schade aangericht dat ik vind dat dat ook wel een keer opgeschreven mag worden. Verder wil ik vooral proberen te begrijpen hoe we in die situatie terecht zijn gekomen en welke lessen we daaruit trekken. Dus is het een inhoudelijk boek geworden, ja. Voor sommige mensen zal dat taai zijn.'
In de bijlage 'Tijd': een bewerkte voorpublicatie van Volgens Proust. Leer jezelf kennen in 61 vragen van Henk Steenhuis & Bert Bukman en een essay van Yuval Noah Harari uit 21 lessen voor de 21ste eeuw [fragment]. 'We kunnen dus maar beter onze juristen, politici, filosofen en zelfs de dichters oproepen om zich te verdiepen in de netelige vraag hoe we het eigendom van data moeten reguleren. Dat kon weleens het belangrijkste politieke vraagstuk van ons tijdperk zijn,' stelt hij.
Dirk-Jan Scharrenburg, taalambassadeur voor Stichting Lezen & Schrijven, in de rubriek 'Ik heb een droom' en Janita Monna terug op haar positie in de spits met poëzie. Over Woorden temmen door Kila & Babsie: 'Door de frisse opmaak is het makkelijk om er iets uit te pikken. Soms staan ze stil bij de techniek van het gedicht. Helder leggen ze uit wat een vergelijking is, en een enjambement of hoe fruitsoorten je kunnen helpen om het metrum in een gedicht te herkennen.'
Nicole Lucas sprak Bart van Es over Ver-geet-mij-niet. Over het verborgen leven van een Joods meisje voor de rubriek 'Vandaar dit boek'. 'Dit boek is heel anders dan het wetenschappelijke werk dat ik eerder heb geschreven. Als man van in de veertig moest ik me verplaatsen in de belevingswereld van een jong meisje. Het heeft me veranderd. Ik heb nu meer zicht op wat andere mensen nodig hebben, ben beter in staat om de wereld door de ogen van anderen te bezien,' zegt hij. En Rob Schouten las René van Stipriaans biografie De hartenjager. Leven, werk en roem van Gerbrandt Adriaensz. Bredero [fragment | onze recensie]: 'Hij was de geniale amateur, door Van Stipriaan op magistrale wijze, zonder veel "leven" maar met veel "werk" en "roem" en vooral context neergezet.'
Gerwin van der Werf las vijftien debuten (romans? Gosselaar debuteerde met de verhalenbundel Tussen de anderen [fragment]) en pikte er 'met moeite' de beste uit:
- Mirthe van Doornik, Moeders van anderen: 'In deze lichtvoetige roman over een zwaar onderwerp wemelt het van de rake zinnen, je kunt wel blijven citeren, de schrijfster lijkt ze achteloos neer te kwakken, maar ze treffen altijd doel.'
- Peter Abelsen, Een soort geluk: 'Abelsen schudt de laconieke toon van zich af in die laatste scènes, schrijft zeer krachtig en weet te ontroeren.'
- Fieke Gosselaar, Het land houdt van stilte: 'De sfeer van het Groningse platteland wordt in trage, soepele zinnen opgeroepen door Fieke Gosselaar.'
En boek van de week, volgens Inge Schilperoord, is Naja Marie Aidts Het boek van Carl. Heeft de dood je iets afgenomen, geef het dan terug: 'Het boek van Carl is geschreven in fragmenten. Aidt stapelt laag op laag. De vaak dwingende, soms repetitieve taal grijpt je bij je lurven en sleurt je mee. Steeds dieper haar wereld in. Als een muziekstuk met een onafwendbaar ritme.'
Korter:
- Beeldboek is Amsterdam als het voorbij is. Foto's van Dolf Toussaint.
- Sofie Messeman over Karl Ove Knausgård, Het Amerika van de ziel: 'Een bevlogen intellectueel die diep heeft nagedacht over de aard van de werkelijkheid, de betekenis van de grote literaire werken en de wortels van zijn eigen schrijverschap. Daarbij valt op hoe origineel zijn thema’s zijn en hoezeer ze aansluiten bij zijn eenzelvigheid.'
- Paul van der Steen over Bas Heijne, Hoe Hollands wil je het hebben? Opmerkingen over Nederland: 'De kracht van Heijne’s columns zit in de afstand die hij durft te nemen. Waar collega’s meesurfen op de verontwaardigingsgolf van de week en daardoor zelf meer onderdeel dan beschouwer van de hectiek worden, zweeft Heijne vaak een beetje boven zijn onderwerpen. Dat brengt hem tot scherpe analyses en bruikbare inzichten.'
- Monique de Heer over Michelle McNamara, Ik zal verdwijnen in het donker: 'True crime op zijn best.'
- Bas Maliepaard over Kees Spiering, Jij begint: 'Spiering doet niet aan poëtische poespas, maar als je zijn gedichten hardop voordraagt, hoor je dat zijn "gewone" zinnen wel degelijk uitgekiend zijn: subtiel gebruik van rijm, alliteratie en secuur enjambement zorgen voor een sterke samenhang.'
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Peter Giesen interviewt deze week Yuval Noah Harari [fragment] over de algoritmen die ons leven drastisch beïnvloeden, kunstmatige intelligentie, zijn visie op de toekomst, de impact van nationalisme, en immigratie. ‘Kunstmatige intelligentie nadert nu haar kritieke fase,’ vertelt Harari. ‘Ons belangrijkste probleem is niet het tegenhouden van immigranten, maar het tegengaan van digitale dictaturen.’
De biografie van Remco Campert [fragment | evenement op 9 september], geschreven door Mirjam van Hengels, wordt zowel verfrissend als vreemd ervaren door Aleid Truijens. ´Het is op elke pagina doortrokken van Campert […] toch vond ik het als lezer wél af en toe vreemd, een biografie te lezen waarin de terugkijkende, nu 89-jarige schrijver over zijn leven vertelt, maar waarin dat leven ook wordt uitgeplozen, beschouwd, gewogen en gedocumenteerd door een ander.´
Hans Blom praat over de nieuwe Nederlandse vertaling van Mein Kampf (Mijn strijd) en legt het belang van het werk uit. ‘Ook in het heden zijn de noodzaak van strijd en verlangen naar zuiverheid in vele vormen herkenbaar,’ zegt Blom. ‘De historische ervaring met die combinatie maken duidelijk dat dit op gruwelijke wijze kan ontsporen.’
Verder schrijft Martine Prange over David Papineau’s De regels van het spel, waarin gefilosofeerd wordt over sport. ‘Het is goed geschreven en brengt wetenschappelijke kennis soepel samen met voorbeelden uit de sport.’
Ten slotte gaan Frank Hendrickx en Yvonne Hofs in gesprek met oud-minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem over zijn boek De Eurocrisis: ‘Vroeger zei ik dat de kiezer altijd gelijk heeft, maar de kiezer heeft niet altijd gelijk. De kiezer is wel altijd de baas.’
Korter:
- Kees van Kooten schrijft een brief aan zijn vriend Remco Campert, ter gelegenheid van Mirjam van Hengels biografie: ‘Ik vind jou een kostelijke verschijning, zeer aangenaam gezelschap, een groot dichter en een daverende humorist, maar ik wil hier met nadruk stellen dat ik niet verliefd op je ben, want daar komen maar praatjes van.’
- Marcel Hulspas over Willem van der Ham (en anderen), Modern wereldwonder: ‘We komen knappe koppen tegen, dammen en sluizen, harde werkers en gekke planologen, de toerist en de tureluur – maar waar zijn de bewoners? Hoe hebben zij de transformatie [van de Deltawerken] ondergaan?’
- Hans Bouman over Claire Messud, Meisje in brand [toelichting door de vertaler]: ‘Een fraaie toon van geraaktheid, van wonden die nog steeds niet geheel genezen zijn.’
- Wineke de Boer over Alba Arikha, Herinneringen aan een verloren wereld, een memoire over de relatie met haar vader, een Holocaustoverlevende: ‘Een prestatie […] een wirwar aan herinneringen, niet alleen die van zichzelf, maar ook die van haar ouders en grootouders.’
- Pjotr van Lenteren over Marita de Sterck, Duivelskruid: ‘Een beetje hoekig en rauw […] wreed schoon, zullen we maar zeggen.’
- Rutger Lemms essay over thuiswerken en kinderen opvoeden: ‘Natuurlijk is het voor ieder kersverse ouder een uitdaging om de opvoeding van je baby met werk te combineren, maar als schrijver is dat helemaal.’
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
Peter van Brummelen gaat in gesprek met Paulien Cornelisse over haar interesse in Japan, haar humor en haar geboortestad Amsterdam. ‘Waar ik als kind echt van hield, en daar is het begonnen, waren Japanse prenten. Van die oude houtsnedes van bijvoorbeeld Hiroshige.’
Non-fictie: Eric Palmen in gesprek met Nicholas Fox Weber over de biografie van Piet Mondriaan. ‘Er is maar één Mondriaan,’ vertelt Weber. ‘Die probeer ik zo goed mogelijk te begrijpen.’
Korter:
- Ruben Koops over het voordeel van tweedehandsboeken kopen op Marktplaats. ‘Datzelfde geweldige verhaal voor een fractie van de oorspronkelijke prijs, het voelt als een overwinning.’
- Marjolijn de Cocq over het succes van Lucinda Rileys bestsellerreeks De zeven zussen voor uitgeverij Xander: ‘Voor de kleine uitgeverij […] betekent het verkoopsucces vlees op botten.’
- Kim Schoof over Michel Houellebecq, In aanwezigheid van Schopenhauer [fragment]: ‘Niet nihilistisch […] al draait de hele tekst om de vraag waarom de pessimistische denker bij uitstek nog altijd de moeite van het lezen waard is.’
- Marjolijn de Cocq over Ted van Lieshout, Ze gaan er met je neus vandoor: ‘Een geniale grafische en literaire verbeelding van een (ook innerlijke) strijd.’
- Maarten Moll over Hans Fallada, Liefde en puin: ‘Een indrukwekkend oeuvre’
- Hans Knegtmans over Aimee Molloy, Perfecte moeder: ‘Gevaar is […] dat door haar betrokkenheid bij het onderwerp de verhaalstructuur minder dwingend en vloeiend wordt dan de intrige verdient.’
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Nynke van Verschuer bespreekt in NRC Yuval Noah Harari’s 21 lessen voor de 21ste eeuw [fragment]. ‘Opvallend is hoe Harari de verhalen van het gros van de mensheid koeltjes opneemt in de categorie fictie, en hoe niettemin zijn eigen moralisme nooit ver weg is.’ Van Verschuer levert kritiek op dit moralisme en op Harari’s volgens haar diffuse lessen: ‘Hij is te veel goeroe geworden.’ Judith Eiselin schrijft over Celeste Ng’s Kleine brandjes overal [fragment]: ‘[Haar] romans zitten vernuftig in elkaar, en de stijl – in dit boek beschrijft Ng wat er op een hele berg kunstfoto’s staat, zonder saai te worden – is heel beeldend.’ Verder interviewt Margot Dijkgraaf Éric Vuillard, de met Prix Goncourt bekroonde auteur van De orde van de dag (‘tragisch en hilarisch tegelijk’) [fragment]. Hun gesprek gaat onder andere over zijn interesse in het Franse perspectief van de Tweede Wereldoorlog, wat voor creatieve invloed literatuur heeft op geschiedenisfoto’s, en zijn voorkeur voor de term récits in plaats van romans. ‘Komediespel is een oud recept om kritiek te uiten op de macht,’ aldus Vuillard. 'In onze dagelijkse ervaringen met de politiek herkennen we, in de gebaren, in de woorden, dat element van komedie […] Ik probeer die eerste impressie terug te halen.’
Korter:
- Roos van Rijswijk over Imogen Hermes Gowar, De meermin en de courtisane. (‘mysterieus, humoristisch […] kunstig op het randje van kitsch’)
- Ger Groot over Rafael Chirbes, Paris-Austerlitz. (‘Geen romancier heeft de overgang van Spanje naar een democratisch bestel zo goed beschreven als Rafael Chirbes.’)
- Floris van Straaten over Fréderike Geerdinks Dit vuur dooft nooit. (‘Beeldend beschrijft ze het sobere leven van de PKK’ers: slapen in tenten in een ruig berglandschap, bescheiden maaltijden, sporadische elektriciteit.’) en Kees Schaepmans Halabja (‘beschrijft levendig de vaak nogal tragische lotgevallen van de Iraakse Koerden, maar veel nieuwe inzichten biedt hij niet.’)
- Maarten Doorman over Michel Houellebecq, In aanwezigheid van Schopenhauer.(‘[…] een merkwaardig boekje. De helft van Houellebecqs tekst bestaat uit aaneengeregen citaten van de Duitse denker terwijl het voorwoord van De Haan ook nog eens een derde beslaat van de oorspronkelijke tekst.’) [fragment]
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Cees Nooteboom schrijft in De Groene over Philippe Sands' Galicische wetten, 'waarin de schrijver, ondanks zijn door familieverhoudingen persoonlijke betrokkenheid op een geniale en lucide manier de lezer bij de hand houdt en door het labyrint leidt waarin de doden samen met overlevenden ronddwalen, waarin lijnen getrokken worden die de verschillende personen met elkaar en met de grote geschiedenis verbinden' [fragment]. Marja Pruis las Enz. Het Wildersproces van Simon(e) van Saarloos. 'Enz. is het type filosofische exercitie waarvan je zou willen dat die vaker zou worden ingezet in een poging om een dichtgetimmerd discours open te breken,' aldus Pruis in de bespreking.
Fiep van Bodegom recenseert verder Huis in brand van Kamila Shamsie. 'Huis in brand is een roman met een geweldige, spannende opbouw waarin het bespreken van een actueel politiek "geval" […] moeiteloos samengaat met een realistische en liefdevolle familievertelling vol tegenstrijdige karakters en belangen,' schrijft ze. En van Rasit Elibol een stuk over Åsne Seierstads Twee zussen. Bruiden van IS. 'Wat Twee zussen onderscheid van andere boeken over radicalisering en Syrië is de werkwijze van Seierstad: ze maakt er als een echte (oorlogs)verhalenverteller een minutieus en gedetailleerd familiedrama van in plaats van een journalistiek project,' merkt Elibol onder meer op.
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
