Jaap Goedegebuure, Chris de Stoop & Amitava Kumar (de boekbesprekingen in de week van 3 oktober 2018)
08 oktober 2018Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften waarin deze week aandacht voor de Geerten en Doeschka Meijsing (Trouw, Het Parool) Javier Marías, Edward van de Vendel en Marije Tolman, Jan Brokken (Trouw), Hilary Mantel, Leonora Carrington, Vladimir Majakovski, Annet Mooij (de Volkskrant), Marente de Moor, Peter Terrin, Annemiek Recourt (em>Het Parool), Edoardo Albinati, Sayaka Murata (NRC), Jaap Goedegebuure, Chris De Stoop en Amitava Kumar (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Van Coen Peppelenbos deze week een essay over literatuuronderwijs aan toekomstige leraren Nederlands. 'Ik ben sinds ik de strijd voor literatuurgeschiedenis ben begonnen al redelijk vaak aangevallen door collega's die mij oncollegiaal gedrag verweten,' aldus Peppelenbos. 'De lerarenopleidingen hebben het al zo moeilijk en er gebeurt toch zoveel goeds en nu ga je zo'n ophef maken over zoiets marginaals. Het merkwaardige is dat ze nooit inhoudelijk ingaan op mijn argumenten. Misschien zie ik het verkeerd en moeten we ons alleen maar richten op de jeugdliteratuur en moderne literatuur. Ik zou dat een enorme verschraling vinden van het aanbod, maar ook een onderschatting van de student die wel nieuwsgierig is naar vakinhoud.'
Marco Visscher sprak verder met Charles C. Mann over diens De Tovenaar en de Profeet. Twee grondleggers en hun concurrerende ideeën over een leefbare toekomst op onze planeet. 'Het is werkelijk ongelooflijk waartoe de mens in staat is. De inwoners van Zimbabwe, dat behoort tot de armste ter wereld, zijn beter af dan de Britten nog maar tweehonderd jaar geleden waren - en dat was destijds een van de rijkste landen ter wereld. Die enorme vooruitgang is vooral te danken aan ons vermogen om problemen op te lossen,' zegt Mann in het interview. Janita Monna bespreekt Wit als een wat, de dichtbundel van Robert-Jan Henkes. 'Dit zijn gedichten van talig elastiek, een ode aan de taal en een lofzang op de fantasie,' schrijft ze.
Het 'Beeldboek' van deze week is Vosje van Edward van de Vendel en Marije Tolman. 'Van de Vendel blijft mooi dicht bij de belevingswereld van Vosje en beschrijft het springerige enthousiasme waarmee die zich in de natuur beweegt.' Bas Maliepaard vindt het boek 'aanstekelijk'. Berthold van Maris recenseert Javier Marías' vijftiende roman Berta Isla. 'De kracht van dit proza zit hem in dat herhalen, dat steeds maar rondcirkelen, in lange zinnen,' merkt hij onder meer op. Rob Schouten las Sarah Perry's Melmoth [fragment]. 'Je moet van goede huize komen om alles te snappen maar steeds is het sfeervol en veelbetekenend, zij het soms buitenissig,' staat er in het stuk.
Paul van der Steen wijdt een recensie aan De rechtvaardigen van Jan Brokken [podcast]. 'Vooral in de tweede helft mist het boek wat vaart. Door iets scherper selecteren en meer regie had Brokken dit epos nog indrukwekkender kunnen maken,' schrijft hij. Co Welgraven bespreekt Willem van Bennekoms Ed van Thijn. Leven als opdracht. 'Van Bennekom hoopt dat hij bouwstenen heeft aangedragen voor een volwaardige biografie. Hijzelf heeft daarvoor de tijd niet willen nemen, ook omdat hij graag wilde dat Van Thijn de publicatie van deze levensschets nog zou kunnen beleven. De vraag is echter of zo'n biografie veel meer oplevert dan dit fascinerende boek,' stelt hij.
'Bij het lezen van deze briefwisseling bekroop me allengs een zekere treurnis. Bij alle betuigingen over en weer van sympathie en solidariteit behelst Liefdevolle rivaliteit vooral een klachtenboek, klachten over het gebrek aan waardering en aandacht, klachten over onbegrip bij familie, vrienden en collega's, klachten over de teleurstellingen in de liefde, klachten over geldgebrek, ziektes en ander ongemak,' aldus Jaap Goedegebuure over de briefwisseling van Geerten en Doeschka Meijsing [fragment]. Wil Rouleaux schrijft over Robert Walsers De rover [fragment] 'Walser schittert in deze roman met ironische terzijdes, woordspelingen en dartele invallen,' vindt hij. En Bas Maliepaard bespreekt De eilandenruzie, het Kinderboekenweekgeschenk van Jozua Douglas. 'De eilandenruzie zal veel kinderen wel smaken, maar het zou mooi zijn als het Geschenk volgend jaar meer om het lijf heeft,' staat er in de recensie.
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Steffie Kouters sprak Hilary Mantel over leven en politiek [fragment]. ‘Als ik de politiek van mrs. Thatcher niet zo haatte, zou ik met haar kunnen sympathiseren als persoon. Een vrouw die haar weg moest zien te vinden in een behoorlijk vijandige wereld,’ zegt Mantel in het interview. Verder van Arnon Grunberg een stuk over de Nobelprijs. ‘Een Nobelprijs zegt: wij kunnen het ons niet permitteren om dit los te laten. Misschien zijn de keuzes van het comité soms omstreden tot zeer omstreden, maar de gedachte dat er boeken bestaan die wij niet kunnen loslaten, is sympathiek en allicht meer dan dat,’ aldus Grunberg.
Ranne Hovius leverde een stuk over twee schrijvers die allebei op hun eigen manier, met depressie omgaan: Matt Haigs Planeet Paranoia en Johann Hari’s Verbinding verbroken. ‘Beide schrijvers zoomen niet in op de ellende die je tijdens een depressie doormaakt […] maar op de aanleidingen en oorzaken. En beiden kijken daarbij naar de veranderingen in de samenleving die ze als een prima kweekbodem beschouwen voor burn-outs, angsten en depressies,’ stelt ze. Persis Bekkering las Leonora Carringtons Alle verhalen. ‘In slechts enkele bladzijden opent zich een bizarre, duistere wereld […] maar de verteltoon is juist eenvoudig, afgemeten en direct, met veel dialogen en weinig bespiegelingen. Dat contrast, tussen onderwerp en stijl, versterkt de vervreemdende sfeer,’ vindt Bekkering.
Maarten Steenmeijer recenseert Berta Isla van Javier Marías. ‘Nieuw is dat de begin- en einddelen van Berta Isla in de derde persoon worden verteld. Maar ook die hoofdstukken onderscheiden zich stilistisch en thematisch niet van de hoofdstukken met Berta Isla’s indringende herinneringen aan de tijd waarin ze haar man gedurende lange periodes moest missen,’ staat er onder meer in zijn stuk. Arjan Peters prijst Vladimir Majakovski's Verzamelde gedichten. ‘Omdat de man dat woord ongaarne zou horen, noem ik deze uitgave niet monumentaal. Maar alleen daarom.’ Aleid Truijens De eeuw van Gisèle, de biografie van Annet Mooij. Volgens haar, smeedde Annet Mooij ‘uit al die goed gedocumenteerde tegenstrijdigheden en ongerijmdheden een boeiend en spannend verhaal.’
Ten slotte staat er in de bijlage een interview van Evelien van Veen met Anthon Beeke (overleden 25 september) en Lidewij Edelkoort. Van Anthon: ‘We hebben altijd mooie dingen gemaakt samen […] Ik vond het fantastisch om samen te zijn, maar ging ze weg, dan dacht ik: gelukkig.’
Korter:
- Anet Bleich over Paul Scheffer, De vorm van vrijheid (‘Hoe voorkom je dat wanhopige mensen, op zoek naar een beter lot, op zulke bootjes stappen? Op die vraag heeft ook Paul Scheffer het antwoord niet.’) [fragment]
- Emilia Menkveld over Friedrich Dürrenmatt, De val / Pech / Smithy (‘Opgewekt en cynisch’) [fragment]
- Pjotr van Lenteren over Dirk Weber, Naar de rand van de wereld (‘Weber heeft het talent om een eenvoudig uitgangspunt strak en genadeloos door te voeren.’)
- Mieke Zijlmans over Alexandra Hubin en Caroline Michel, Het clitorisboek (‘Vreemd is dat juist een boek dat de taboe wil doorbreken rond de vrouwelijke joystick vol staat met preutse eufemismen.’)
- Hans Wansink over Nelleke Noordervliet, Door met de strijd [laudatio] (‘Haar advies verdient navolging.’)
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op Volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
Deze week bespreekt Arie Storm Liefdevolle rivaliteit van Geerten en Doeschka Meijsing [fragment]. ‘Ze hielden en (Geerten leeft gelukkig nog) houden werkelijk van de literatuur. Die hartstocht, die maakt dit boek ook aantrekkelijk,’ schrijft Storm. Marjolijn de Cocq interviewt Marente de Moor over haar boek Foon [fragment]. De Moor: ‘Een stramien, een format, het doelmatige is de dood in de pot van de kunst. Herkenbaarheid. Dat is ook zoiets wat wordt overschat. Ik wil helemaal geen herkenbaarheid, laat je toch eens meezuigen in een ander hoofd.’
Van Hans Renders een recensie over Annemiek Recourts Moralist van de ontrouw. ‘[Het boek is] ook aantrekkelijk voor wie zich niet meteen interesseert voor Jan Greshoff. Het laat zich lezen als een groepsbiografie van het literaire leven in Nederland,’ staat er onder meer in het stuk. Verder van Frouke Schrijver een stuk over kunstenares Jo Schreve-IJzerman naar aanleiding van Els Kloeks 1001 vrouwen in de 20ste eeuw. ‘Afgezien van een enkel beeld zijn haar kunstwerken in de vergetelheid geraakt,’ aldus Renders.
Korter:
- Marjolijn de Cocq over Roos Schlikker, Moeder van glas (‘Een monument voor de wankelmoedigen, voor iedereen die even niet zo stevig op zijn poten staat.’)
- Dirk-Jan Arensman over Sarah Perry, Melmoth (‘Sfeervolle, sprankelende proza.’) [fragment]
- John Jansen van Galen over Paul Scheffer, De vorm van vrijheid (‘Een boek dat je van mening doet veranderen.’) [fragment]
- Maarten Moll over Peter Terrin, Patricia (‘Een intrigerende puzzel.’) [fragment]
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Deze week in NRC gaat Kester Freriks in gesprek met Ellen de Bruin, die voor haar debuutroman Onder het ijs de Anton Wachterprijs won. Op de vraag hoe ze de stap van wetenschap naar fictie zette, antwoordt ze: ‘Op het voormalige onderzoeksschip Plancius heb ik een tocht naar Spitsbergen gemaakt. Ik wilde net als Bas Fretz, mijn hoofdpersoon, ervaren hoe het is in zo’n gesloten gemeenschap te leven; ik bevolkte in mijn fantasie het schip en stelde me voor hoe het als jonge vrouw is alleen aan boord te zijn.’ Marco Kamphuis bespreekt daarnaast Edoardo Albinati's De katholieke school, volgens hem ‘[e]en bekwaam, bij vlagen voortreffelijk geschreven boek'. Diepzinnig? Zeker,’ ‘Ik denk dat het een leeservaring is die me bij zal blijven. Toegegeven, dat komt ook door de omvang van het boek,' schrijft kamphuis ook.
Auke Hulst recenseert Sayaka Murata's Convenience Store Woman. ‘Uiteindelijk is het onderliggende thema van deze kleine, op het oog lichtvoetige (en stilistisch soms wat simpele) roman een ernstige: de precaire positie van de outsider in een strak gecodeerde samenleving. En dan in het bijzonder die van de alleenstaande vrouw,’ stelt hij. Thomas de Veen las Patricia, de nieuwe roman van Peter Terrin [fragment]. ‘Patricia toont dat ontworteling geen kwestie is van even weglopen, het is een roman over streven en berusting, over keurslijven en rolpatronen; en daarmee wordt het toch ook nog die zedenschets van een hedendaagse vrouw,’ aldus De Veen.
Bart Funnekotter bespreekt Arnout van Cruyningens De Opstand 1568-1648. De strijd in de zuidelijke en noordelijke Nederlanden en Anton van der Lems De Opstand in de Nederlanden 1568-1648. ‘Omdat Van der Lem schrijft in een toegankelijker stijl, is zijn boek ook om deze reden geschikter als eerste introductie voor de lezer die zijn schoolkennis wil afstoffen. Wie daarna meer informatie zoekt, kan terecht bij het meer encyclopedische werk van Van Cruyningen,’ staat er onder meer in het stuk.
Dan een stuk van Atte Jongstra over Jan Brokkens De rechtvaardigen. Hoe een Nederlands consul duizenden Joden redde. ‘Brokkens onderzoeksjournalistiek is indrukwekkend, maar met name in de laatste, fascinerende honderdvijftig bladzijden raakt hij in zijn eerherstel van consul Zwartendijk ronduit bevlogen,’ aldus Jongstra [podcast]. En Menno de Galan sprak met Seymour Hersh (Reporter. A Memoir). De Galan merkt in het gesprek op dat Hersh een nogal strenge werkethiek heeft. Hersh kaatst terug: ‘Ik zou mensen onder druk zetten, karaktermoord plegen. Denk je echt dat generaals en politici met trillende hand een telefoontje van Hersh opnemen? Wat ik wel doe: lezen. Héél grondig voorbereiden. En degene die ik spreek met mijn kennis confronteren.’ Even later voegt hij toe: ‘Ik was en ben tegen leugens.’
Korter:
- Mirjam Noorduijn over Ted van Lieshout, Ze gaan er met je neus vandoor (‘Meer dan een autonoom kunstwerk en vernuftig vorm- en taalspel van een subversief kunstenaar. Er zijn altijd dichters in wie je een bondgenoot herkent. En sommigen zijn zo goed, dat woorden tekortschieten.’)
- Mirjam Noorduijn over Hadi Mohammadi en Nooshin Safakhoo, Het meisje en haar zeven paarden (‘[Het boek] opent met zwierige elegantie de deur naar onze verbeelding. En verbeelding is uiteindelijk het begin van alles: van samen verhalen maken, samen delen en samen lezen, over grenzen heen.’)
- Thomas de Veen over Shaun Tan, Verhalen uit de binnenstad (‘Virtuoos en eigenzinnig, en al even rijk aan beelden.’)
- Thomas de Veen over Jason Reynolds, 67 seconden (‘67 seconden sluit niet af met de stevige moraal waarvoor je vreest – en maakt zo dat je je aan deze krachtige jongerenroman toch echt gewonnen geeft.’)
- René van Stipriaan over Anton van Hooff, Het plakkaat van verlatinge (‘Van Hooff trekt het Plakkaat te veel in de sfeer van een revolutionaire daad, terwijl pragmatiek de overhand had. […] Wie zich in de finesses van het Plakkaat wil verdiepen kan beter te rade gaan bij de voorbeeldige uitgave van Mout.’)
- Bernard Hulsman over Nelleke Noordervliet, Door met de strijd. Nederland en opstand (‘een grillige tocht langs opstanden op Nederlands en soms ook buitenlands grondgebied')
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
'Zijn boek is een schrijversbiografie, een "lastig en omstreden genre", zegt hij daar meteen bij, waarin hij fictie en levensfeiten aan elkaar relateert, maar hij doet dat, zoals uit zijn ondertitel al spreekt, behoedzaam en genuanceerd. Hij schetst daarbij fijnzinnig het complexe, zo niet tweeslachtige karakter van Kellendonk,' aldus Xandra Schutte deze week in De Groene over Jaap Goedegebuures Kellendonk. Een biografie. Christiaan Weijts schrijft daarnaast over Chris de Stoops Wanneer het water breekt. 'De Stoop is een groot vakman in dit mooie genre waar literatuur en journalistiek elkaar raken, dat wortelt in het "New Journalism" van Truman Capote en dat wij vooral kennen van auteurs als Frank Westerman en Lieve Joris,' merkt Weijts onder meer op.
Philip Huff las Immigrant, Montana van Amitava Kumar, 'een overtuigend en komisch boek over migratie en thuiskomen, onderwijs en politiek, en liefde en seks'. En Thomas Heerma van Voss recenseert Lege harten, de nieuwste roman van Juli Zeh. 'Lege harten [is], ondanks de ambitie die spreekt uit de setting en de voortdurende verwijzingen naar Trump en Merkel, van een ergerlijke eenvoud,' vindt hij. Chris van der Heijden bespreekt verder Hugo Arlmans biografie De eeuw van J.L. Heldring (1917-2013). '[T]och laat deze biografie je uiteindelijk met een onbevredigd gevoel achter,' schrijft hij. 'Dat is des te opmerkelijker, verrassender, vervelender ook omdat je het niet verwacht. Integendeel, je verwacht door een biografie als de voorliggende bevestigd te worden in wat je weet: dat Jerome Heldring een van de journalistieke kopstukken is van het tijdperk waarin wij, babyboomers en generatie X’ers, opgroeiden.'
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
