Saskia de Coster en Sue Prideaux (de boekbesprekingen in de week van 30 januari 2019)
04 februari 2019Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften waarin deze week aandacht voor Saskia de Coster en Sue Prideaux, en verder: Arnon Grunberg, Timur Vermes, Machteld Allan, Esther Jansma, Nicolaas Matsier (Trouw), Kirsten Roupenian, Jesse Ball, Joost de Vries, Nina Polak, Witold Szablowski, Rüdiger Barth, Hauke Friederichs (de Volkskrant), Chloe Benjamin, Tom Lanoye, Ambrose Bierce, Robert Galbraith (Het Parool), Stephen Fry, Piet Gerbrandy (NRC), Alexander Schimmelbusch, Wanda Reisel en Paul Verhaeghe (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Voor Trouw sprak Leonie Breebaart met Arnon Grunberg over Vriend en vijand en over Carl Schmitt. 'Als anderen mij beschouwen als vijand, moet ik daar dan in mee? Dat is de grote vraag. Dan ga je mee in de dialectiek van de vijand. Kijk naar Israël, dat is de perfecte Carl Schmitt-staat. Sterker nog: de Duitse Joden die de grondwet schreven, wilden die baseren op zijn werk! Dat gebeurde niet, maar Israël weet wel precies wie de vijand is en is ook bereid daar bloed voor te vergieten. Dat zorgt helaas voor een conflict dat nooit meer ophoudt.'
En Iris Pronk sprak met Saskia de Coster over Nachtouders [fragment]: 'Aanvankelijk wilde ik mijn boek de ondertitel "een vaderboek" meegeven. Er zijn veel gelijkenissen. Ik had geen actieve kinderwens, ook niet fysiek, dat geldt voor vaders doorgaans ook. Een biologische moeder maakt in haar eigen lichaam een klein zieltje, dat is een onbevattelijke en trouwens voor mij ook claustrofobische gedachte: hoe krijg je dat zieltje er weer uit. Net als vaders had ik negen maanden achterstand, ik had het gevoel: ik sta hierbuiten.'
Voor Letter & Geest interviewde Wilfred van de Poll Timur Vermes over zijn nieuwe roman, Die Hungrigen und die Satten: 'Wat me zeer bevalt aan dit nieuwe boek is dat er meer karakters met tegengestelde posities in voorkomen dan in mijn Hitler-boek, dat toch voornamelijk om hem ging. En ik als auteur mag al die verschillende rollen even spelen. Ze nemen zichzelf allemaal zo serieus. Daar houd ik van, daar mag ik graag de draak mee steken. Dat ze zo ongelooflijk ernstig klinken. Ze zijn er stuk voor stuk van overtuigd dat ze het goede doen: de blonde presentatrice die tienduizenden Afrikanen naar Europa leidt, maar ook de ambitieuze politici die proberen ze tegen te houden.'
Lodewijk Dros vervolgens sprak met Machteld Allan, vertaler en inleider van Ibn Taymiyya’s traktaat Regeren in overeenstemming met Allahs Wet ter hervorming van de herder en de kudde’, dat deze week verschijnt als Bid, vecht en heers. Over het vertalen: 'Dichter bij een dode auteur kun je bijna niet komen. Op een gegeven moment weet je wat hij in de volgende alinea ongeveer gaat zeggen. Allengs heb ik ook sympathie opgevat voor de man, iets wat ik wel meer zie gebeuren bij niet-moslimse academische onderzoekers.'
En Esther Jansma schreef het derde 'De moeder de vrouw'-gedicht in de aanloop naar de Boekenweek. Janita Monna interviewde haar. 'De harde taal die ze uitslaat, heeft ze geleerd van haar moeder. Ze scheldt zichzelf uit. "Onmeisje." De hardheid van de woorden correspondeert met de ervaring. Ik kan niet mooi schrijven over lelijkheid. Goeie literatuur ontstaat als er een kloof gaapt tussen jou en de werkelijkheid. Die kloof, die hier heel pijnlijk is, heb ik geprobeerd in taal te laten zien,' vertelt Jansma.
Recensies. Over Max Hastings, Vietnam. Een tragedie, 1945-1975, die verwijst naar de documentaireserie The Vietnam War. 'Wie soortgelijk zitvlees kan opbrengen voor het geschreven woord, krijgt in bijna achthonderd pagina’s een onthutsend en behoorlijk volledig beeld van de oorlog geschetst. Zelfs de deelname van Thai, Filippino’s en Noord-Koreanen ontsnappen niet aan zijn aandacht,' schrijft Paul van der Steen. 'Toch wordt het nergens een omgevallen boekenkast. De gekozen zijpaden, anekdotes en ooggetuigenverslagen doen ertoe.'
En het boek van de week is Nicolaas Matsiers De Advocaat van Holland [fragment]. Marijke Laurense: 'Hoewel we natuurlijk al weten hoe het afloopt, levert dat een verbazend spannende en bijzonder geloofwaardige psychologische roman op over het leven van een groot staatsman, die misschien wel vooral ten onder is gegaan aan de blinde vlekken in zijn zelfkennis en zijn gebrekkige oog voor voortekenen.'
Korter:
- Beeldboek van de week is Dutch Posters 1997-2017: A Selection by Anthon Beeke, samengesteld door Frederike Huygen, Bob Witman en Anthon Beeke.
- Sylvia Heimans over Philo Bregstein, De gestolen tijd: 'Die oprechtheid maakt van De gestolen tijd een mooi persoonlijk document.'
- Jann Ruyters over Chaja Polak, De man die geen hekel had aan Joden. Een botsing met het verleden [fragment]: 'Overtuigend "getuigschrift". [...] Polaks boek is te lezen als een "wake-up call". Aangrijpend zijn de scènes uit haar eigen leven: de vader die geen afscheid kan nemen van zijn tweejarige dochter, de moeder die haar vriendin haat, als die haar helpt door haar dochtertje van haar over te nemen.'
- Inge Schilperoord over Raynor Winn, Het zoutpad. Over oude wegen naar een nieuw begin: 'Ze doet fantastisch [verslag van haar voettocht]. Haar taal is fijngevoelig, poëtisch, sensitief en gevarieerd. Het is ontzagwekkend hoe zij meer dan 300 bladzijden lang steeds nieuwe woorden vindt voor het landschap, de bewegingen van hun gemoed, natuur, de dieren, hun bespiegelingen.'
- Rob Schouten over Pauline Genee, Roadblock: 'Ondanks de maar al te feitelijke aanleiding, de brute stof en angstige inhoud, vooral ook een indringende symbolische ideeënroman over vrijheid en gebondenheid, over verplichtingen en kansen.'
- Bas Maliepaard over Maria van Donkelaar, Zo kreeg Midas ezelsoren: 'De verzen doen het daardoor vooral goed als vermakelijke introductie tot Ovidius’ verhalen. Al moet gezegd dat Weve’s royale illustraties een flinke dosis emotie toevoegen. [...] Al met al dus zeker een geslaagd boek.'
- Nicole Lucas sprak Dolores Thijs over De Poolse soldaat voor 'Vandaar dit boek': 'Mijn boek gaat over drie heel gewone mensen. Tegelijkertijd komt de Europese geschiedenis van de 20ste eeuw voorbij. Er gebeurt zoveel in hun leven waar ze zelf weinig of niets aan kunnen doen. Het is leven en lot.'
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Kirsten Roupenian, die vorig jaar viraal ging met het korte verhaal 'Cat Person', komt met een verhalenbundel, Je weet dat je dit wil, zegt tegen Anne van Driel: ‘Het was best schokkend. Want wat zo bizar is aan die hele situatie: dit is wat ik wilde, toch? Je wilt aandacht als schrijver. Je wilt dat mensen lezen wat je schrijft. En toch, de onhoudbare kracht erachter… Ik weet niet, het is lastig uit te leggen. Zelfs nu nog voelt het prematuur om er iets zinnigs over te zeggen. Ik ben er nog altijd mee bezig: wat het betekende, hoe het voelde.’
De openingsrecensie is van Persis Bekkering. 'Meesterlijk hoe Ball zijn personage door het boek heen haast ongemerkt steeds scherpere observaties laat doen, waardoor hij de mensen die hij ontmoet steeds beter beschrijft. Ball dwingt de lezer zo ook tot beter lezen, tot meer zien,' schrijft ze over Jesse Balls roman Census.
De Volkskrant publiceert ook voor uit Aanelkaar, de briefwisseling van Remco Campert en Kees van Kooten, en Arno Haijtema geeft vier sterren aan De tijd in kleur, gemaakt door Dan Jones en Marina Amaral. 'Verfrissen de inkleurtechnieken inderdaad onze blik op de geschiedenis? Zeker verleent het de oude opnamen in De tijd in kleur een gevóél van actualiteit,' schrijft hij - maar hij heeft vragen bij de methode.
Aleid Truijens dan. Zij las De wereld in jezelf. De Nederlandse en Vlaamse literatuur van de 21ste eeuw in 60 essays [fragment] en is enthousiast: 'Wat een weelde aan mooie, grappige en intelligente stukken, deze bloemlezing.' En Olaf Tempelman weegt Witold Szablowski's Dansende beren: 'Of Dansende beren een tragische komedie, een komische tragedie of een zuivere tragedie is, moet elke lezer voor zich beoordelen – zeker is dat die berenbevrijdingscampagne een krachtige metafoor is voor het Oost-Europa van na 1989.'
Sander van Walsum wijdt de laatste grote bespreking aan De Grafdelvers, door Rüdiger Barth en Hauke Friederichs. 'Het boek [leest] als het verslag van een machtsstrijd waarvan de uitkomst nog niet is beslist. Bijna tot het bittere einde blijft het een dubbeltje op zijn kant. Met dezelfde historische ingrediënten had het allemaal anders kunnen lopen.'
Korter:
- Van Walsum geeft drie sterren aan Peter van Dijks De beste krant van Europa.
- Ranne Hovius geeft er vier aan Erik Rozings Het beste voor iedereen, 'een bijzonder mooi geschreven en ingenieus in elkaar gestoken roman die meer dan De psychiater en het meisje het genre overstijgt waarvan je zegt "leuk voor wie in psychiatrische problematiek geïnteresseerd is".'
- Wineke de Boer las Jérôme Colins Het slagveld: 'Nadat de vader een symbolische daad heeft gesteld die niet zou misstaan in een Waals absurdistisch toneelstuk, heeft Colin voor zijn onderhoudende verhaal een fijn slot in petto.'
- Emilia Menkveld over Max Blechers Het verlichte hol, ook al vier sterren: 'De ziekte dwingt Blecher de wereld op een andere manier te beschouwen: van een afstand, buiten de orde van het normale leven. Daarbij schuiven illusie en werkelijkheid dikwijls over elkaar heen, het onderscheid tussen buiten- en binnenwereld vervaagt.'
- Persis Bekkering nog eens, nu over Carson McCullers' Op jouw bruiloft, 'een van haar sterkere romans, een lang uitgesponnen tienerdrama waarin ieder mens zich zal herkennen'.
- Marcel Hulspas ten slotte over Frits Botermans Oswald Spengler. Een intellectuele biografie, met drie sterren: 'Boterman probeert aan te tonen dat Spengler in de jaren na de oorlog enige invloed heeft gehad in extreemrechtse kring, maar dat wil niet echt lukken.'
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op Volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
Voor Het Parool ging Marc Kruyswijk naar onze overburen, American Book Center. Daar hebben ze een boekenmachine, Betty. Maria Minaya van ABC: 'Sommigen willen maar één exemplaar, maar we hebben ook boeken die serieus over de toonbank gaan. Van de boeken die we zelf drukken doet bijvoorbeeld Wuwei, doen of niet doen van Meindert van den Heuvel het goed. Daarvan hebben we er altijd een paar op de plank liggen en die drukken we vaak bij. Dat boek is duidelijk niet alleen voor vrienden en kennissen. Dat doet het goed, gewoon omdat mensen het hier zien en het aanschaffen.'
Marjolijn de Cocq interviewde Chloe Benjamin over haar roman De onsterfelijken. 'Ik wist dat ik iets heel bijzonders had geschreven. Dit was het boek dat ik móest schrijven, dat dit is waarom ik op aarde ben. Maar of het een succes wordt, kun je nooit voorspellen. Daarvoor is de boekenindustrie te grillig, er spelen zakelijke overwegingen, maar je moet ook geluk hebben.' En: 'Ik wist dat dit boek zo anders was, dat het zo'n kracht en emotionele diepgang heeft, dat ik op zoek ging naar een uitgeverij die meer risico durfde te nemen en er harder voor wilde lopen. Ik vond het heel eng, omdat ik weer een zekerheid moest loslaten, maar ik vind het ongelooflijk om te zien wat er nu allemaal gebeurt. Ik ben zo blij dat het ook in Nederland zo'n warme ontvangst krijgt.'
En besprekingen:
- Dieuwertje Mertens over Tom Lanoyes Poëzieweekgeschenk Vrij - wij? en zijn De meeste gedichten: 'Hij begon zijn dichterscarrière op het podium en ook zijn gedichten zoeken de spotlights op als echte diva's die gezien en gehoord moeten worden. Bescheidenheid is hun vreemd. Ze maken hun entree met verheven stem en weidse armgebaren, met grote woorden (wanhoop, schoonheid, moord, liefde, passie) en de nodige overdrijving (Lanoye heeft een voorliefde voor overdreven bijvoeglijke naamwoorden en bijwoorden). Drama ligt op de loer.'
- Dirk-Jan Arensman over Ambrose Bierce, Des duivels woordenboek [fragment]: 'Beschouw het als een bladerboek, of als superieure wc-lectuur, en je beleeft er nog jaren plezier aan. Een onuitputtelijk compendium van cynisme, misantropie en andere vormen van somber stemmende mensenkennis, waarom je tóch schaterlacht. Een schatkamer vol aanstekelijke flauwiteiten, elegant verwoord pessimisme en heerlijk citeerbare galgenhumor.'
- Marjolijn de Cocq over Robert Galbraith, Witte dood: 'Een hechte plot die voert van de Houses of Parliament naar een landhuis met paarden en schilderijen van paarden - scherp opgetekende Britse grandeur in verval. Ook de citaten uit Ibsens toneelstuk Rosmersholm over sociale en politieke omwentelingen lijken daarnaar te verwijzen. Die zijn eigenlijk overbodig, een beetje pretentieus ook. Maar verder is Lethal White uitermate bevredigend.'
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Toef Jaeger en Dominique van Varsseveld schreven voor NRC een artikel over vertaalconflicten, naar aanleiding van recente uitgaves als Frantz Fanons Zwarte huid, witte maskers en James Baldwins Niet door water maar door vuur vroegen ze aan vertalers, redacteuren en opiniemakers of en hoe de woorden 'nègre' en 'negro' vertaald moeten worden. Thomas de Veen recenseert daarnaast Saskia De Costers Nachtouders, een roman 'waar weinig ontwikkeling in komt'. 'Of misschien moet je zeggen: de ontwikkeling is wel erg subtiel. Die subtiliteit is aan de ene kant positief: wanneer Saskia reflecteert op haar jeugd en moeder, betreedt ze niet het gebaande pad van trauma of hechtingsproblematiek, maar plaatst ze vraagtekens en toont ze nuances. De rol van haar homoseksualiteit in haar schroom over het moederschap pluist ze boeiend uit, ook zonder simpele verklaringen na te streven. Aan de andere kant maakt de subtiliteit de roman traag – je leest veel variaties op hetzelfde thema.'
Van Marjoleine de Vos een stuk over Stephen Fry's Helden [fragment | recensie]. 'Hij heeft een enorme greep op de stof en lijkt zich werkelijk geheel thuis te voelen in de verschillende koninklijke dynastieën waarbinnen zich allerlei twisten en moordpartijen voordoen,' aldus De Vos. Bas Heijne recenseert Sue Prideaux' Ik ben dynamiet. Het leven van Nietzsche [fragment]. 'Prideaux beschrijft liever dan dat ze interpreteert, maar dat eerste doet ze zo goed, dat haar biografie gaandeweg steeds meer diepte krijgt,' schrijft hij onder meer.
Maurice Swirc wijdt een bespreking aan Jane Sherron De Harts Ruth Bader Ginsburg: A Life. 'De biografie van De Hart biedt voor het eerst Ginsburgs levensverhaal in combinatie met een diepgaand overzicht van de rechtszaken waarin zij een sleutelrol vervulde, eerst als vrouwenrechten-activist en vervolgens als rechter,' schrijft Swirc. En Obe Alkema sprak met Piet Gerbrandy over diens essaybundel Grondwater: 'Omgang met anderen, conflict en oplossing, daarover gaat literatuur. Daarin verschilt Gilgamesj niet van Philip Roth. Door je net wat groter uit te werpen, door Sappho én Lucebert, Homerus én Faverey te kennen, en van alles tussen hen in, zie je overeenkomsten die iemand die alleen neerlandicus of classicus is, niet ziet.'
Korter:
- Sebastiaan Kort over Tommy Wieringa, Dit is mijn moeder: 'Ook in Dit is mijn moeder vinden we die lyrische, ritmische stijl terug. Uiteráárd zien we die terug, het is Wieringa’s vingerafdruk.'
- Judith Eiselin over Lucy Cooke, Wilde verhalen: 'Cooke heeft een groot gevoel voor humor. Haar beschrijvingen zijn het tegenovergestelde van dor. Hoewel feitelijk, sprankelen ze.'
- Henk van Gelder over Xandra Knebel, Jenny. Een theaterleven: 'Jenny Arean [is] in dit boek deugdelijk geportretteerd'
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Arthur Eaton noemt Sue Prideaux' Ik ben dynamiet. Het leven van Nietzsche 'een schitterend boek' [fragment]. 'Ik kan me eigenlijk geen betere inleiding op het leven en werk van een grote denker voorstellen. Prideaux heeft uitputtend bronnenonderzoek gedaan, ze legt Nietzsches ideeën uit in kraakhelder proza, en ze vertelt het verhaal van zijn leven met de vaart en verslavende montagetechnieken die we kennen uit de beste Netflix-series,' schrijft hij onder meer. Christiaan Weijts bespreekt daarnaast Opperduitsland van Alexander Schimmelbusch [fragment]. 'Het grote verschil met Houellebecq is dat diens sombere antihelden een naïviteit veinzen, het doen voorkomen alsof het maar doodgewone stumperds zijn die, achteloos, tegen wil en dank, een haarscherpe diagnose van de samenleving stellen. Bij de hyperrationele held van Schimmelbusch is het precies omgekeerd: hij doet het voorkomen alsof hij het ene slimme inzicht na het andere te voorschijn tovert, maar voorbij al zijn Spielerei zijn die inzichten teleurstellend vlakjes en doodgewoon,' merkt hij op.
Van Kees ’t Hart een stuk over Adam, de nieuwe roman van Wanda Reisel [fragment]. 'Het merkwaardige is dat ik me gewoonweg niets aantrok van de af en toe in me opkomende bezwaren tegen de tamelijk pathetische opzet en de onwaarschijnlijkheid van de verhaallijnen die ik hierboven schetste,' schrijft hij. 'Ze slaagde erin me onbekommerd door te laten lezen. Dat had uiteraard met haar gedreven stijl te maken die de snelle opeenvolging van handelingen uiterst effectief ensceneert.' En Daan Borrel wijdt een recensie aan Paul Verhaeghes Intimiteit. 'De waardevolle aanvulling van Intimiteit op eerder verschenen boeken over seksualiteit en intimiteit is dat Verhaeghe overtuigend analyseert hoe de omgeving de verhouding met het zelf beïnvloedt: maatschappelijke verwachtingen kunnen lichamen ziek maken. Hij koppelt het (on)vermogen tot intimiteit aan wat hij benoemt als "kapitalistische vervreemding". Die beeldschermen op zich zijn namelijk niet zo schadelijk, maar de soort ideeën over hoe te leven die hierop worden verspreid wél.'
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
