Recensieoverzicht: Jonathan Safran Foer, Joris van Casteren & Pieter Steinz (7 september 2016)
12 september 2016Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften, met dit keer aandacht voor Jonathan Safran Foer, Joris van Casteren en verder: Hisham Matar, Frank Pieke, Dick Matena, Sven Beckert (Trouw), Olja Savicevic, Sue Lloyd-Roberts, Haro Kraak, Sander Donkers (de Volkskrant), Maartje Wortel, Jente Posthuma (NRC), John le Carré, Marnix Peeters (De Morgen), Pieter Steinz, Philip Snijder (De Groene Amsterdammer) en Jay McInerney (Vrij Nederland).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Ook de recensies in de Vlaamse kranten en weekbladen worden opgenomen in het overzicht, met dank aan Johan Eeckhout. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Delen op
'Ik kan nu leven met het ongemak dat ik niet precies weet wat er met mijn vader is gebeurd. Ik ben niet meer zo hard naar hem op zoek. Ik keek steeds achterom, naar die vermiste vader. Geleidelijk, tijdens het schrijven van dit boek, is mijn hoofd gedraaid. Ik kijk vooruit en de verrassing is dat mijn vader er nog steeds is, maar op een veel inspirerender manier. Er is plaats gekomen voor andere, liefdevolle herinneringen, niet alleen die van mijn vader als politiek figuur. Dat is veel gezonder.' Hisham Matar (De terugkeer) sprak met Trouws Nicole Lucas over Libië, teruggaan en zijn verdwenen vader.
Tabitha Speelman ontlokt Frank Pieke (China. Een gids voor de 21ste eeuw) een bekentenis: 'Ik heb meegezongen in het koor van mensen die zeiden dat het einde van de Communistische Partij nabij was. Dat dacht ik echt. En dat was de consensus onder alle westerlingen en ook onder best veel Chinese intellectuelen en gewone Chinezen. Dus we hadden het allemaal mis, ik net zo goed als iedereen. Het liep anders doordat, anders dan veel andere regimes, de Communistische Partij een ongelofelijk vermogen heeft om te leren van fouten.'
En recensies. Janita Monna las Stijn Vrankens Antwerpse bundel Fiat lux: 'Als Vrankens tweejarige stadsdichterschap iets laat zien, dan is het dat kunst iets kan waar politici en beleidsmakers niet in slagen: mensen samenbrengen.' En Gerwin van der Werf weegt de nieuwe Jonathan Safran Foer, Hier ben ik (Here I Am, vertaald door Gerda Baardman en Tjadine Stheeman) [onze recensie]: 'Foer verzuipt gaandeweg haast in zijn eigen wijdlopigheid, en de lezer spartelt mee. De oeverloze dialogen, quasi diepzinnige paradoxen [...], domweg rare zinnen [...], en onwaarschijnlijkheden [...]: zelfs de grootste fans van Foer kunnen wel wat vergevingsgezindheid gebruiken.'
Sofie Messeman over de nieuwe Sofi Oksanen, Norma [leesfragment] ('een geslaagde hedendaagse versie van 'Rapunzel', een magisch-realistisch verhaal dat leest als een krimi'), Rob Schouten over Ulises Segura's debuut De mooie mond van Bobby Cespedes ('Je moet niet te veel van dit soort verhalen lezen want ze hebben ook iets diffuus, het zijn als het ware de hallucinogenen in het verder tamelijk nuchtere en samenhangende literaire klimaat van onze generatie, maar als correctie op al die goed doortimmerde, kritische, psychologisch verantwoorde bouwsels van tegenwoordig laten ze de andere, meer verrassende, onduidelijker kant van de realiteit zien.') en Dick Matena's versie van Jan Wolkers' Turks Fruit [lees- en kijkfragment] is Beeldboek van de week.
Paul van der Steen kreeg twee pagina's voor Sven Beckerts Katoen. De opkomst van de moderne wereldeconomie: 'Er valt best iets aan te merken op Beckerts boek. Bij al zijn aandacht voor de werking en de veranderlijkheid van het kapitalistische systeem zou hij wat meer oog mogen hebben voor de kleine geschiedenissen die deze realiteit op veelzeggende manier illustreren.' Maar: 'Toch overtuigt Beckerts betoog dat zijn onderwerp de drijvende kracht, of tenminste een van de drijvende krachten, vormde achter onder meer de industriële revolutie, de Amerikaanse Burgeroorlog en het imperialisme.'
Edwin Kreulen las Ingar Johnsruds Zij die volgen ('Hoe netjes Johnsrud alle verhaallijnen - Afghanistan, sekte, politica, oorlog - ook aan elkaar knoopt, de slotscènes zijn minder goed dan de versnellingen eerder.'), Sun Li verklaart haar boek De zoetzure smaak van dromen. Het familieverhaal achter een Chinees restaurant, en Bart Braun las Stephen L. Petraneks Hoe we zullen leven op Mars ('allerlei levensgrote obstakels voor de Marskolonolisatie [blijven] wel erg makkelijk buiten beeld') en vooral Joris van Casterens Mensen op Mars. Relaas van een manmoedige poging [leesfragment] ('Van Casteren blijft op gepaste journalistieke afstand: hij oordeelt niet, hij schrijft slechts droogjes op wat er te zien en te horen is. Het is literaire non-fictie op z'n best.').
Ten slotte: Jaap Goedegebuure over Jeroen Olyslaegers' Wil ('Het stilistisch palet waarvan Olyslaegers zich bedient, bestaat voornamelijk uit de dikke verf die zich slecht leent voor psychologische subtiliteit. Dat is jammer, want de kwesties die deze roman aansnijdt zijn nog altijd actueel en het overdenken meer dan waard.') en Bas Maliepaard over Wilma Geldofs Ollie en het kronkeldier ('Stilistisch had het boek preciezer gekund (zo staan er onnodige woordherhalingen in), maar Geldof schrijft vlot en komt af en toe met een ontroerende observatie of een geslaagd beeld.').
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Arjan Peters interviewde voor de Volkskrant Olja Savicevic in Split, naar aanleiding van haar onlangs verschenen Vaarwel, Cowboy (Adios, Cowboy, uit het Kroatisch vertaald door Roel Schuyt). Olja vertelt onder andere over de censuur in Kroatië en haar fascinatie voor cowboys. ('Je kunt mij de stem van een lost generation noemen: het was oorlog in onze vormende jaren, en die zijn in een zwart gat verdwenen. Terwijl de jongeren van toen alles nog weten: gewonden, doden, mensen die vluchtten, families die uiteen werden gereten. De jongste generatie, van na de oorlog, heeft het daar ook niet over. Soms is het net alsof het niet is gebeurd.')
Remco Campert vertelt hoe Seamus Heaney opleefde toen hij hem een keer meenam naar een pub in de Van Baerlestraat en leest nu zijn gedicht Spoorwegkinderen (uit het Engels vertaald door Peter Nijmeijer), naast een gedicht van de Belgische schilder/dichter Jan Vanriet uit de budel Moederland. Arjan Peters zag de voorvertoning van Neruda en laat zich uit over schrijvers in films ('Schrijverschap ziet er niet uit, maar daar laten filmregisseurs het niet bij zitten.') Schrijver Özcan Akyol, verzamelaar van de boeken van Herman Brusselmans, las De fouten en schrijft: 'Toegegeven, in een recent verleden verschenen er weleens betere boeken van de Vlaming, die vooral excelleert als er iets van een plot is, maar stilistisch blijft hij nog steeds van de buitencategorie. Wat Herman Brusselmans uniek maakt, is het simpele gegeven dat hij in zijn werk geen concessies doet, op welk front dan ook.' Marcel Hulspas legt uit waarom iedereen De oorlog tegen vrouwen van Sue Lloyd-Roberts moet lezen: 'Er zijn boeken [...] waarvan de verhalen als een spijker in je kop blijven steken. De oorlog tegen vrouwen is zo'n boek. Niet omdat de inhoud zo nieuw is. [...] Het komt door het meedogenloze ritme van de hoofdstukken. En door de gedrevenheid van Sue Lloyd-Roberts, die als BBC-verslaggever de hele wereld over trok en op talloze plekken geconfronteerd werd met onrecht tegen vrouwen.'
'Voor mij was synesthesie een instrument om op een oorspronkelijke manier een eeuwig verschijnsel te beschrijven: het ontstaan van een bewustzijn in de geest van een jong mens,' schrijft Volkskrantverslaggever Haro Kraak over zijn debuutroman Lekhoofd [leesfragment] en laat zien dat synesthesie een bron van inspiratie is, niet alleen voor hem maar ook voor andere schrijvers. 'Wie over Woodstock schrijft, mag best een beetje uit de band springen,' vindt Bo van Houwelingen en volgens hem gebeurt dat te weinig in Els Quaegebeurs Woodstock: 'Voor een boek dat sterk de indruk wekt plotgedreven te willen zijn, gebeurt er weinig. Het is te danken aan Quaegebeurs kordate en toegankelijke schrijfstijl dat het lezen geen taaie ervaring wordt.'
Maxim Hartman, die de komende weken de eerste tien pagina's van drie net verschenen boeken leest en op basis daarvan advies geeft, las deze week Goudvissen en beton van Maartje Wortel, Het meisje met de onderrugtatoo van Amy Schumer en Vrije vlucht van Mark Vanhoenacker. Goudvissen en beton deed hem denken aan de 'vreemde ijlbui die je in de ochtend kunt hebben na een avond zwaar zuipen' maar leest toch door, Het meisje van met de onderrugtatoo vindt hij een 'uit de krachten gegroeide chicklit van een over het paard getilde Amerikaanse comédienne' en haakt af om het nooit meer in te kijken en in Vrije vlucht doet de manier van formuleren hem denken aan de 'romantisch zalvende, maar weinig bescheiden, voice-over die we zo goed van Ivo Niehe kennen' en gooit het boek zijn raam uit. Maarten Steenmeijer is enthousiast over Sander Donkers Hay waarin Hays vrouw Sandra van meet af aan meedoet. 'En dan niet alleen om de verhalen van de Earringzanger te bevestigen of aan te vullen met een detail hier of daar, maar ook en vooral om ze een andere richting op te sturen of ronduit tegen te spreken.'
In de rubriek 'Kort & goed':
- Maarten Steenmeijer over Alejandro Zambra's Begrijpend lezen (uit het Spaans vertaald door Luc de Rooy): '[...] Zambra [gaat] aan de haal met dit even strakke als speelse keurslijf. Bijna alle vragen en opdrachten geven net weer op een andere manier te denken.'
- Persis Bekkering over Olga Grjasnowa's De juridische schimmigheden van een huwelijk (uit het Duits vertaald door Joëlle Feijen): 'Haar queerness en eigenzinnigheid maken haar tot een van de interessantste jonge Duitse auteurs.'
- Wineke de Boer over Klein digitaal verdriet (uit het Frans vertaald door Maartje de Kort): 'Compagnon schrijft vrolijk over zijn ervaringen in deze veranderende wereld, maar zonder de 'oude wereld' de rug toe te keren. Dat maakt hem tot een fijne gids.'
- Rolf Bos over Mason Cross' De samaritaan (uit het Engels vertaald door Frank Lefevere): 'Boeiend opgetekend door Cross, met veel lokale beschrijvingen, die herinneringen oproepen aan het klassieke werk van Raymond Chandler en de boeken van Michael Connelly.'
- Hans Bouman over Elizabeth Taylor Angel (uit het Engels vertaald door Mieke Prins Karmijn): 'Taylor portretteert haar anti-ik als een eigenzinnig, ijdel, opportunistisch en intellectueel onderontwikkeld kreng, een monster bijna, dat tegelijkertijd niet gespeend is van charme en met wie je als lezer zelfs van tijd tot tijd mededogen voelt.'
En tot slot besteedt Erik van den Berg aandacht aan de cover van Joris van Casterens Mensen op mars en een paar sciencefictioncovers van vroeger. ('Zo zijn Wells en Van Casteren broertjes geworden.')
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
Koen Fidal sprak voor De Morgen met Jonathan Safran Foer over zijn nieuwe roman [recensie]. 'Onvermijdelijk zal ik de komende weken moeten herhalen dat Here I Am geen autobiografische roman is. Mijn leven en dat van Jacob zijn totaal anders en eigenlijk heb ik meer affiniteit met de persoonlijkheid van Julia. Maar het is wel zo dat ik me met dit boek nauwer verbonden voel dan met mijn vorige boeken. Je zou kunnen zeggen dat het deels is geschreven met de brokstukken van mijn vorige leven,' zegt de Foer onder andere in het interview. Marnix Verplancke recenseert daarnaast Sven Beckerts 'imposante' Katoen. De opkomst van de moderne wereldeconomie. 'In dit boek gaat hij na hoe belangrijk katoen is geweest voor het ontstaan van het geglobaliseerde kapitalisme,' lezen we in het artikel. En Frits van Exter bespreekt John le Carrés 'bundel anekdotische verhalen' De duiventunnel. Verhalen uit mijn leven, en ook Adam Sismans John le Carré: The Biography komt nog even aan bod ('Toen Sisman hem zijn bevindingen voorlegde, zei Le Carré slechts dat ze "incompleet" waren. In De duiventunnel negeert hij de biografie.'). Dirk Leyman dan, hij las Kijk niet zo, konijntje van Marnix Peeters. Waarin de auteur zich volgens hem 'een vuurvast stilist' toont. Van Paul Onkenhout ten slotte een stukje over André Hoogebooms Max. 'Hoogeboom verkende de directe omgeving van Max, sprak met gezaghebbende insiders en destilleerde daaruit een tamelijk volledig beeld,' merkt Onkenhout op.
De boekrecensies van De Morgen verschijnen elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.
Arjen Fortuin sprak voor de boekenbijlage met Jonathan Safran Foer over Hier ben ik [recensie]. 'Ik wilde het authentiek laten voelen,' zegt Foer over zijn nieuwe roman. 'Ik weet niet precies wat dat betekent, maar dat woord zat in mijn hoofd. Het leven zoals het op de grond wordt geleefd. De andere boeken waren meer losgezongen, up in the air. Nu kun je de grond ruiken.' Naast het interview een bespreking van de roman door Auke Hulst. 'Hier ben ik [is] weliswaar een ambitieuze poging wezenlijke thema's uit te diepen, maar tegelijk een topzwaar vehikel op wankele wielen. Zo wekt Foer de indruk van een boy wonder die met het verstrijken van de jaren beetje bij beetje zijn luister verliest,' lezen we in het stuk. En Arie van den Berg wijdt een artikel aan Peggy Verzetts haar vliegstro. 'Verzett streeft in haar taal allerminst naar kunstmatige ordening. Integendeel, ze verkent de chaos, en presenteert die in haar poëzie zoals ze is. Chaotisch dus,' merkt hij onder meer op.
Obe Alkema las Dwalmgasten van Mischa Andriessen [leesfragment]. 'Zowel formeel als inhoudelijk zet Andriessen in zijn nieuwste bundel Dwalmgasten voort wat hij sinds zijn debuut Uitzien met D succesvol doet: nevelige gedichten schrijven die subtiel gelaagd zijn en een grote openheid kennen,' staat er in het stuk. Van Thomas de Veen deze week een stuk over Maartje Wortels Goudvissen en beton ('een boven zichzelf uit trillende liefdesverklaring van de ik-persoon aan een nieuwe geliefde') en Jente Posthuma's Mensen zonder uitstraling ('Posthuma schrijft goed, trefzeker: elk woord voelt betekenisvol op zijn plek gezet. Om die reden begin je ook met hoge verwachtingen en enthousiasme aan haar debuut, maar echt een goed boek wordt Mensen zonder uitstraling pas later.') [leesfragment]. Deniz Kuypers recenseert The Heavenly Table van Donald Ray Pollock. 'Wie rauwe verhalen over de Amerikaanse onderklasse schrijft, wordt al gauw vergeleken met Cormac McCarthy. Maar ondanks de gruwelijkheden waar Pollock de lezer aan blootstelt, schuilt er ook tederheid in dit boek. Pollock is minder pessimistisch dan McCarthy,' aldus Kuypers.
Margot Dijkgraaf leverde een bespreking van Karpathia van Mathias Menegoz. 'Wonderlijk ouderwets is deze roman, alsof er sinds de 19de eeuw geen surrealisme en geen nouveau roman is geweest, geen psychologie en geen globalisering,' stelt ze. Toef Jaeger schrijft verder over Lionel Shrivers De Mandibles, volgens haar 'een roman waarvan het idee goed is maar de uitwerking zowel inhoudelijk als literair ontspoort'. Michel Krielaars is beduidend enthousiaster over Marcel Cohens Het innerlijke toneel [Feiten], 'acht ingetogen, korte portretten van […] vermoorde familieleden, die zo bijzonder zijn dat je na afloop van dit iets meer dan honderdtwintig bladzijden lange boek verbijsterd achterblijft'. En Atte Jongstra noemt Joris van Casterens Mensen op Mars 'heerlijke, uiterst verslindbare literatuur' [leesfragment]. 'Ratliff […] heeft een groot en rijk associatievermogen en is op zijn best wanneer het gaat om beschrijvingen van muziek,' aldus Bertram Mourits na lezing van Ben Ratliffs Every Song Ever. En Wilfred Takken vindt Sander Donkers HAY 'een hilarisch, meeslepend boek over het leven van een merkwaardige Nederlandse rockster'.
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
'Iedereen denkt dat literatuur moeilijk is - help, een boek! - maar alles in de werkelijkheid refereert ook aan literaire dingen. Standpunt en perspectief in schilderijen, de inrichting van een straat, motieven in de muziek. Dat laat ik allemaal zien,' legt Lidewijde Paris uit aan Maarten Moll over haar nieuwe boek Hoe lees ik? [leesfragment].
Dirk-Jan Arensman prijst de nieuwe Jonathan Safran Foer, Here I Am / Hier ben ik [onze recensie]: 'Een even ongegeneerd ambitieuze als charmant uit de bocht vliegende tragikomedie, waarin al die persoonlijke twijfels en strubbelingen (én de belachelijkheid ervan) lijken samengebald. Waarin een dappere poging wordt gedaan het nooit-zo-simpele verhaal van een uiteenvallend gezin te spiegelen aan grote geopolitieke en zelfs Bijbelse thema's. En die uiteindelijk - gemankeerd, maar oergeestig en ontroerend - misschien wel de beste is die Jonathan Safran Foer schreef.'
Kortere besprekingen:
- Arie Storm over Kate Tempest, De stenen die de huizen bouwen [leesfragment]: 'Tempest is in het oorspronkelijke Engels ook niet zo goed in het schrijven van een roman. De emoties zijn opgepompt, de beelden vaak clichématig en er wordt voortdurend met ogen gerold, ogen die vaak ook nog eens tot spleetjes worden geknepen.'
- Maarten Moll over Rodrigo Hasbún, Woeste jaren: 'Nooit van gehoord, van Rodrigo Hasbún, maar wat een prachtig boek schreef hij. Slechts 126 pagina's dik, maar wat een rijkdom!'
- Guus Luijters over Tacitus, Het leven van Agricola. De Romeinen in Brittannië [leesfragment]: 'Het leven van Agricola is een wonderbaarlijk boek.'
- John Jansen Van Galen over Anton Stolwijk, Atjeh: 'Dit boek laat zich lezen als een roadmovie. Anton Stolwijk zwierf anderhalf jaar door Atjeh op zoek naar sporen van de geschiedenis.'
En Dieuwertje Mertens sluit af, met K. Michels nieuwe bundel Te voet is het heelal drie dagen ver, 'een verrassende bundel, voor de lezer die niet vies is van een beetje avontuur'.
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke donderdag in PS. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
In Elsevier bespreekt Gerry van der List Chris van Esteriks Jongens waren we ('Het zijn vrij bekende verhalen die Van Esterik opdist. Maar hij schrijft vlot, heeft een oog voor treffende details en registreert nuchter de onaantrekkelijke kanten van de vernieuwingsbewegingen.') en Irene Start J.M. Coetzee's De schooldagen van Jezus. 'Coetzee vertelt meeslepend als altijd en trekt de lezer schijnbaar moeiteloos het door hem geschapen universum in. De schooljaren van Jezus is een mooi mystiek verhaal waarin iedereen op drift is, gekruid met een crime passionel,' oordeelt ze.
Elsevier verschijnt elke donderdag en is voor abonnees toegankelijk via weekblad.elsevier.nl. Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.
Deze week in De Groene Amsterdammer:
- Marja Pruis over Pieter Steinz, Lezen met ALS ('Deze stukken, die in NRC verschenen tussen maart 2014 en augustus 2015 en die gebundeld werden onder de titel Lezen met ALS, behoorden wat mij en vele anderen betreft al gauw tot het hoogtepunt van de weekendbijlage.') [recensie]
- Kees 't Hart over Philip Snijder, Bloed krijg je er nooit meer uit ('Schaamte en narcisme, dat drijft de hoofdfiguur, een vervaarlijk mengsel dat deze roman uittilt boven het genre van een platte afrekening met een milieu.') [leesfragment]
- Thomas Heerma van Voss over Jonathan Safran Foer, Hier ben ik ('De ontroerendste stukken zijn uiteindelijk niet die waarin de grootste vragen worden gesteld, maar juist die waarin Foer het leed dat gezin heet voor zich laat spreken; zelden las ik zo mooi over een afbladderend huwelijk als in de hoofdstukken over Julia en Jacob. De gesprekken die Jacob met zijn zoon Sam voert zijn van een zeldzaam hoog niveau, zowel huiselijk als spannend.') [recensie]
- Graa Boomsma over James Jones, From here to eternity ('De lezer die deze pil van Jones helemaal slikt wordt laat beloond, al is het wat karig.')
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
'Een hemelbestormende roman is Bright, Precious Days niet, maar wel een die aangename verpozing biedt,' aldus Jeroen Vullings vandaag in Vrij Nederland over Prachtige, dierbare dagen van Jay McInerney. En David van Kleijwegt schrijft naar aanleiding van het verschijnen van de film Author: The JT Leroy story over zijn ervaringen met de auteur die bekend werd door zijn schokkende autobiografische boeken maar uiteindelijk een pseudoniem van een moeder van in de dertig bleek te zijn. En Carel Peeters besteedt in zijn 'Literaire kroniek' over de bloemlezing Gepassioneerd wikken en wegen. 'Vestdijk schreef opvallend veel kritieken en had een zuiver oordeel,' merkt hij op.
Vrij Nederland verschijnt elke woensdag, een selectie van de recensies is op vn.nl/boeken raadpleegbaar. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum (vanaf donderdag).
