Recensieoverzicht: Nell Zink, Menno Wigman, Umberto Eco (24 februari 2016)

Zaterdag in Sir Edmund van de Volkskrant interviewt Mart Smeets Alexander Wolff, Amerika’s belangrijkste basketbaljournalist, over zijn boek The Audacity of Hoop: Basketbal and the Age of Obama. ‘Obama is een snelle linkshandige speler, met goed afstandsschot’. Arjan Peters legt een link tussen de stimulerende stiltes in het huis van dichter C.O. Jellema, exen die elkaar niets meer te zeggen hebben in Hoewel leeftijd niet het probleem is van Arnon Grunberg, en de kunst van het uitstellen in de debuutnovelle Een goed huwelijk van Caroline van Keeken. Volgens Pieter van den Blink tekende de Zuid-Afrikaanse schrijver Jonny Steinberg de lotgevallen van de Somaliër Asad zo waarachtig op in Een man van goede hoop [e-book] ‘dat je het gevoel hebt geen boek maar de man zelf in handen te houden’. En Bo van Houwelingen vindt dat Turis van Özcan Akyol te veel een opsomming is van de tirannieke daden van diens vader. Maar ‘net als je begint te vrezen dat Akyol zijn ellendige jeugd (die hij in zijn dankwoord opneemt) op zichzelf al voldoende vindt voor een boeiend boek, onthult hij een dieper laagje.’ Eus gedraagt zich net als zijn vader en het is aan Eus te bewijzen dat hij anders is. 

Kunstcritica Laura Cumming schreef Achter het verdwijnpunt. Op zoek naar de verloren Velázquez [e-book | The Vanishing Man: In Pursuit of Velazquez. Over een boekhandelaar die denkt een werk van ‘de meester’ in handen te hebben. Erik van den Berg vindt het ‘een meeslepend boek’. ‘Onderweg levert haar speurwerk zoveel interessants op over de onfortuinlijke boekhandelaar uit Reading, de chicanes in de 19e-eeuwse kunstwereld, en de ongrijpbare ‘koning der schilders en schilder der koningen [...] dat je je vanzelf met de schrale uitkomst verzoent'. 

China & de barbaren. Het verzet tegen de Westerse wereldorde [e-book | leesfragment] van Henk Schulte Nordholt schept volgens Marije Vlaskamp helderheid in de verwarrende werkelijkheid. ‘Als er geen oorlog komt, is het al heel mooi,’ aldus Schulte Nordholt. ‘Om de lezer rijp te maken voor dat betoog gidst Schulte Nordholt knap door eeuwen Chinese filosofie.’ Krakatiet [e-book] van Karel Capek is volgens Arjan Peters ‘een kolkende roman over een opgejaagde chemicus en een tuberculeuze prinses’. ‘Een boodschap uit dit welbewust onbeheerste verhaal: dat de lust tot vernietigen wellicht zo beangstigend is omdat ze een donker verlangen aanraakt.’

Edwin Krijgsman is enthousiast over De kruistocht. Paus Franciscus en zijn geheime strijd tegen corruptie in het Vaticaan [e-book]  van Gianluigi Nuzzi. ‘Nuzzi’s relaas en de titel die hij erboven koos beloven een heel andere afloop dan de verhoopte Vaticaanse lente. Er lijkt eerder een najaarsstorm op komst.’ Simon Hall schreef 500 pagina’s over het jaar 1956. ‘De jaren ’50 saai? Het jaar 1956 beslist niet, zoals blijkt uit het prachtige 1956. De wereld in opstand [e-book]. Het was een turbulent jaar, waarin velen in verzet kwamen tegen de gevestigde orde,’ schrijft Bert Wagendorp.

Korte recensies: Hans Bouman noemt De Loney [e-book] van Andrew Michael Hurley een ‘krachtige, schurende roman in gothic sfeer’. Volgens Jan Luiten verlangt Heer Brechers fiasco [e-book] van Martin Kessel ‘geduld en doorzettingsvermogen. Het verhaal bevat naast geslaagde passages, oeverloze gesprekken over bijna niets en gedachtengangen die soms moeilijk te doorgronden zijn. Maar ook heeft de roman, die komisch en tragische trekken vertoont, iets profetisch’. Ad van Liempt is blij met Duitse daders. De jodenvervolging en de nazificatie van Nederland (1940-1945) [leesfragment]. ‘Eindelijk een handzaam boek over de bezetting.’ Want ‘hoe meer je ervan weet, hoe minder je ervan begrijpt’. Rolf Bos zegt dat Jo Nesbø met Middernachtzon [e-book] eens te meer bewijst dat hij een van de besten in zijn genre is. Volgens Maria Barnas stralen de gedichten van Johan Wambacq in Seks, mystiek & urbanisatie van een aanstekelijk taalplezier, dat alles mogelijk maakt. ‘De gedichten van Wambacq zijn springplanken naar een onvermoede wereld.’

In Volkskrant Magazine heeft Griet Op de Beeck het over haar recent verschenen roman, Gij nu [e-book]. ‘Over vijftien personages die allemaal op een kantelpunt in hun leven staan. Op dat kantelpunt valt het vaak stil, omdat de machteloosheid heeft gewonnen, of het schuldgevoel of de angst.’ Jette Vonk vertelt over haar ‘fuck-it-gevoel’ sinds ze heeft gehoord dat ze uitbehandeld is voor uitgezaaide borstkanker. ‘Mijn bucketlist hielp en helpt me mijn verlangens boven water te krijgen, om eerlijk te zijn tegenover mezelf.’ Ze schreef er een boek over: Als je dit lees ben ik er nog [e-book]. ‘Nu het boek er is, wil ik een lied schrijven.’

Ook in Volkskrant Magazine een bewerking van het eerste hoofdstuk van Kaaskoppen [e-book] van Robert Vuijsje. ‘Het boek beantwoordt de vraag: wat voor land zijn wij en waarom iedereen zo woedend?’

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.

Met Hoe ik een non werd [e-book] is een representatieve roman van César Aria uit 1993 in het Nederlands beschikbaar. ‘Een uitstekend idee,’ schrijft Marijke Arijs. ‘Speelse invallen of groteske toestanden worden afgewisseld met vernuftige gedachten en diepgravende passages,’ constateert de recensente die hoopt op meer vertalingen van de Argentijnse auteur. In (De kruistocht. Paus Franciscus en zijn geheime strijd tegen corruptie in het Vaticaan [e-book] neemt de Italiaanse auteur Gianluigi Nuzzi opnieuw de wantoestanden, privileges en vriendjespolitiek in het Vaticaan onder de loep. In een gesprek met Ine Roox dist hij enkele frappante voorbeelden op over de graaicultuur in het Vaticaan.

Michaël Bellon was er niet gerust op, de trilogie 1Q84 [e-book | leesfragment] was hem te ambitues en De kleurloze Tsukuru Tazaki en zijn pelgrimsjaren [e-book] vond hij niet bijster origineel. Maar met Mannen zonder vrouw toont Murakami dat hij het nog steeds in de vingers heeft en ‘dat is een geruststelling’. Het succes van Elena Ferrante bracht Wereldbibliotheek ertoe haar debuut uit 1992 in een herziene vertaling opnieuw op de markt te brengen.  Kwellende liefde [e-book | leesfragment] mist volgens Ruth Joos de finesse van het latere werk maar toont wel de geboorte van een schrijfster ‘met haar hele hebben en houden en alles wat ze bezit aan taal, herinneringen en lichamelijkheid’. Exact honderd jaar na zijn dood verschijnt er een nieuwe vertaling van Daisy Miller [e-book | leesfragment], de eerste bestseller van Henry James, uit 1878. Vijf sterren kent Alexandra De Vos toe aan de novelle met in de hoofdrol Daisy, een Amerikaans meisje dat in Europa terecht komt en ‘zowel ergerlijk oppervlakkig als – misschien – hartstochtelijk diepzinnig is’.

Debuteren op je vijftigste, daartoe aangespoord door Jonathan Franzen en meteen wereldwijd in de aandacht, het overkwam de Amerikaanse Nell Zink, inmiddels met Misplaatst [e-book | Mislaid] toe aan haar tweede roman. Een boek waarin de rassendiscriminatie en het conservatisme  in het diepe Zuiden van de jaren zestig, zeventig een grote rol speelt.  ‘Mijn roman is een poging tot wat ze in Duitsland Realsatire noemen: je laat dingen zien die echt gebeurd zijn maar waarvan de lezers denken dat ze verzonnen zijn,’ vertrouwt ze Kathy Mathys toe,’ en: ‘Ik denk wel dat Misplaatst mijn versie is van een roman van de Bröntes of van George Eliot. Met een alwetende verteller kan ik de maatschappelijke mistoestanden tonen.’

De Franse journaliste Garance Le Caisne slaagde erin lange gesprekken te hebben met de Syrische legerfotograaf Caesar die in 2013 de horror van de Syrische gevangenissen in beeld bracht en de foto’s het land uitsmokkelde. De man leeft sindsdien ondergedoken in Europa, La Caisne zocht ook ex-gevangenen op en praatte met familie van overleden gedetineerden. Met Operatie Caesar. Slachtoffers van Assad vertellen hun verhaal [e-book] levert ze volgens Jorn De Cock een uniek werk af

De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Ook De Morgen Boeken zet Nell Zink (Misplaatst [e-book | Mislaid]) vooraan, de schrijfster werd in Passa Porta geïnterviewd door Lode Delputte. Sjeng Scheijens stuk over de nieuwe uitgave van Pasternaks klassieker Dokter Zjivago stond eerder in de Volkskrant.

Dirk Leyman las het romandebuut van filosofe Alicja Gescinska. In Een soort liefde [e-book] verliest ze zich ‘in een breed uitwaaierende gedachtespinsels over de ambivalentie van de liefde, opspelende schuldgevoelens, vrijheidsdrang en esthetiek’. De recensent is ook streng voor Witte warmte [e-book] van Dimitri Casteleyn, ‘een krampachtige, ja, zelfs stuntelige poging om een ideeënroman, thriller en gezinsdrama in één bedding te gieten’.

En Christophe Vekeman stoort zich aan de houding van Paul Theroux in Het diepe Zuiden [e-book | recensie]. De reisschrijver beseft niet dat hij een realiteit voorschotelt die al overbekend is en ‘is enkel in kale feitelijkheden geïnteresseerd die met de zuidelijke identiteit in wezen maar weinig hebben te maken’.

Joseph Pearce signaleert Reagan. De biografie [e-book | Reagan: The Life] van Henry Williams Brands, ‘een eerlijk, diepgravend en bijwijlen ontroerend portret van een man die zijn verantwoordelijkheden als leider van de machtigste natie ter wereld nooit heeft ontlopen’.

‘In een notendop’ bevat

• Kwellende liefde [e-book | leesfragment], de heruitgave van het debuut van Elena Ferrante
• Het plezier van alles wat mag [e-book] van de Britse psychoanalyticus Adam Philips
• Operatie Caesar. Slachtoffers van Assad vertellen hun verhaal [e-book] van Carace Le Caisne
• Waar mijn hart ooit klopte [e-book], een roman over WO II van Sebastian Fauls
• De hoge bergen van Portugal verscheen [The High Mountains of Portugal | recensie] van Yann Martell
• Bloed en rozen. Geschiedens van de Nederlandse literatuur 1900 – 1945 [leesfragment] van Jacqueline Bel
• De zonneprinses, een verhaal voor jong en oud van David Grossman, met tekeningen van Michal Rovner

De boekrecensies van De Morgen verschijnen elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

'Juist die eenvoudige woorden, (die ook weleens naar te prozaïsch neigen), en in de vele stiltes die er vallen, weet Kreek Daey Ouwens familieverhoudingen voelbaar te maken,' opent Janita Monna de boekenpagina's, met een bespreking van Ik wil in mijn huis een raam ik wil het raam dichtdoen.

Letter & Geest herbergt een heuse special, over de jubilerende reeks Privédomein (tijdelijk met korting!). Gerbrand Bakker juicht Maarten 't Harts Dienstreizen van een thuisblijver [e-book | leesfragment] toe ('&rquo;t Hart probeert niet grappig te zijn, hij ís het. Verder ademt zijn werk veiligheid en geborgenheid.'), Hagar Peeters Pablo Neruda's Ik beken ik heb geleefd ('Ik lees met stijgende bewondering en ongelukkige verbazing.'), Joke Hermsen Belle van Zuylens Rebels en beminnelijk ('Niet alleen haar stijl, ook haar ideeën waren opmerkelijk modern.') en P.F. Thomése ten slotte Jeroen Brouwers' Mijn Vlaamse jaren ('Ik had Mijn Vlaamse jaren verslonden, ik leefde ermee, overwoog zelfs naar België te verkassen, om daar net als hij in de bossen in een hutje vol leeggezopen drankflessen een romantisch schrijversleven op te bouwen.'). Jann Ruyters sluit deze jubelpagina's af met een grote bespreking van Ilja Leonard Pfeijffers Brieven uit Genua [paperback | e-book]: 'Alles is veel en groot in deze bundel waarin de schrijver zich een geweldenaar betoont, die je misschien niet op zijn woorden kunt geloven, maar die met Brieven uit Genua wel een ultiem Privédomeindeel schiep; een schrijversleven waar alle eerdere schrijverslevens toch wat bleekjes bij afsteken.'

Beeldboek van de week is Bertien van Manens Beyond Maps and Atlasses, Paul van der Steen vindt Joep Boerbooms Jan Terlouw. Jeugdboekenheld op het Binnenhof toch wel goed ('Aan biograaf Joep Boerboom de taak om van zo'n hoofdpersoon toch een mens van vlees en bloed te maken, boeiend genoeg om een boek van ruim driehonderd pagina's te dragen. Dat lukt behoorlijk goed.'), en Sofie Cerutti laat Sana Valiulina aan het woord over Winterse buien [e-book] ('Wat ik in Nederlanders altijd heel erg gewaardeerd heb, is de nuchterheid, en de openheid toch ook. Je weet waar je aan toe bent.'). IJsmoord [e-book | Temps glacières] ('soms even doorbijten'), Annemarié van Niekerk prijst Sunjeev Sahota's Het jaar van de gelukszoekers [e-book | The Year of the Runaways] ('Na 442 bladzijden heb je nog altijd niet genoeg van dit meeslepende boek, dat door zijn subtiele kijk op migratie veel kranteberichten overbodig maakt.') en Bas Maliepaard is teleurgesteld in de nieuwe Benny Lindelauf, Hoe Tortot zijn vissenhart verloor ('Het drama wordt met een iets te brede glimlach opgediend.'). Afsluiter, met 'de tegel', is ditmaal Joost Vandecasteele, wiens roman Jungle [e-book] onlangs verscheen.

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

Roelof van Gelder bespreekt deze week vier boeken over Formosa:

• Tonio Andrades De val van Formosa ('Andrade reconstrueerde minutieus de gebeurtenissen vanaf het moment dat Koxinga het beleg voor Zeelandia sloeg tot de uiteindelijke overgave, negen maanden later. Hij schrijft vooral een militaire geschiedenis waarin geen gruwelijk detail buiten beschouwing wordt gelaten.') [Lost Colony | recensie]
• Joyce Bergvelts 'tamelijk uitgesponnen roman' Formosa, voorgoed verloren [e-book]
• Pieter Winsemius' Niet zonder tranen ('Ondanks de naïeve stijl is het een sympathiek boek over deze goedwillende dominee.') [e-book]
• Zijden Draad ('het derde uit een mooie, door het Rijksmuseum opgezette serie').

Toef Jaeger sprak daarnaast met Yann Martel van wie onlangs de roman De hoge bergen van Portugal verscheen [The High Mountains of Portugal | recensie]. 'Al mijn werk begint met de dood omdat ik denk dat je vanuit ellende moet beginnen. Ik geloof niet in gelukkig schrijven. Je bent op zoek naar begrip, en je bent zoekende omdat er iets mist. Dat zie je ook weer terug in religie. Door het mysterie van dood is religie ontstaan. Hetzelfde geldt voor kunst: die is ontstaan omdat we de wereld willen begrijpen,' aldus Martel in het gesprek.

Janet Luis las Arjan Vissers God sta me bij want ik ben onschuldig [e-book]. 'De journalist Visser, die moeilijk afstand kan doen van zijn vondsten, en de romancier Visser die de verhaallijn moet bewaken, zitten elkaar geregeld in de weg,' merkt ze in haar stuk op. Thomas de Veen recenseert zowel Franca Treurs X & Y als Griet Op de Beecks Gij nu [e-book]. 'Dat is precies wat er uiteindelijk oninteressant is aan Gij nu: er worden psychologische types geschetst, geen mensen getroffen. Het is alsof de verhalen hobbels glad moeten strijken in de levens van de personages, en die van de lezers,' stelt De Veen. En: 'dat is het grootste verschil met het door Olivia Ettema geïllustreerde X&Y van Franca Treur […]. Zij ruimt geen sores op, zij laat haar personages iets ondernemen om te eindigen in slechts de suggestie van verandering of verbetering. […]Bovendien schrijft Treur scherper, vlijmscherp, in deze ultrakorte verhalen. In een enkele zin weet ze vaak haar personages en hun hele levens neer te zetten.'

Van Guus Middag een bespreking van Erik Menkvelds Verzamelde gedichten [leesfragment]. 'Al die gedichten staan een beetje op zichzelf, maar bij elkaar vormen ze een portret van een wonderlijke ziel, met veel aandacht en sympathie voor wat meestal buiten zicht blijft,' lezen we. Hilde Pach wijdt een recensie aan Ayelet Gundar-Goshens debuutroman Eén nacht, Markovitsj [e-book]. Ze prijst de 'trefzekere stijl' en merkt op 'dat Ayelet Gundar-Goshen kan schrijven en dat we nog veel van haar kunnen verwachten'. Verder Arnold Heumakers over Witold Gombrowicz. Aan bod komt natuurlijk de recente Nederlandse uitgave Verhalen / Ferdydurke / Trans-Atlantisch / Pornografie / Kosmos. Heumakers prijst de 'voortreffelijke vertaler Paul Beers en […] uitgeverij IJzer die deze volkomen ten onrechte bij ons in de vergetelheid geraakte modernist een nieuwe kans gunt'. Ger Groot dan, hij is niet erg onder de indruk van Selva Almada De steenbakkers van El Chaco: 'uiteindelijk maakt de roman niks los en is snel vergeten'.

Arjen Fortuin leverde een stukje over Uit & Thuis [e-book], het boek met voetbalbrieven van Karl Ove Knausgård en de Zweedse schrijver Frederik Ekelund. 'Zoals miljoenen mannen dat tezelfdertijd in het café, thuis of per Whatsapp deden, delen de vrienden hun analyses, voorspellingen, favorieten en antipathieën. Dat leest fijn, voor de liefhebber,' aldus Fortuin. Maartje Somers bespreekt Het besef van een moeder van Sue Klebold, ze vindt het een 'moedig boek' [e-book]. Jan Donkers las verder Zero Footprint van Simon Chase en Ralph Pezzullo. 'Zero Footprint is goed in de dicht-bij-het-vuur-verslagen, maar helaas erg schaars aan analyse en reflectie,' stelt Donkers. Toef Jaeger recenseert ook Robert Verkaiks Jihadi John: The Making of a Terrorist. In de Verkaiks reconstructie 'zie je een verhaal dat onontkoombaar naar radicalisering voert', staat er in het stuk. Daarnaast Sietse Meijer over Bob Mehrs evenwichtige Trouble Boys. The True Story of The Replacements. En Mark Kranenburg schrijft over Joep Boerbooms biografie Jan Terlouw ('tot in detail wordt de levensloop beschreven zonder dat op enig moment een echt beeld van de natuurkundige-politicus-schrijver ontstaat') en Arie Pais' Omkijken, dat een genot om te lezen is [e-book].

De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.

In Het Parool een interview met Astrid Harrewijn naar aanleiding van het verschijnen van Drie vrienden, een huis (en een klusjesman) [e-book]. Marjolijn de Cocq ontlokte haar: 'Ik ben schrijfster, ik heb fantasie, ik kan geloven dat daar vervelende dingen gebeuren of dingen die het daglicht niet verdragen. Het zijn toch ook mensen die daar werken. Met een passie voor kunst als eerste drijfveer, maar ook met alle banale dingen van het leven.'

Toch beginnen de gewone boekenpagina's pas met Maarten Molls stuk over Breece D'j Pancakes 'prachtige verhalen' in Vossenjagers [e-book]. 'Wat vooral duidelijk wordt in de twaalf verhalen is de onontkoombaarheid van dat alles. Pancake laat zijn personages, met duivels genoegen lijkt het soms, in alle verhalen worstelen met het leven. Omgaan met het leven, beter gezegd. Hij laat dat op schitterende wijze zien.'

Korte besprekingen: Hans Knegtmans over Steve Cavanaghs Geen tijd om te sterven [e-book] ('Wat betreft geloofwaardigheid en subtiliteit kan de schrijver nog wat leren van collega-auteurs [...]. We moeten maar hopen dat Cavangh zijn onmiskenbare groeipotentieel weet te benutten.'), Dirk-Jan Arensman over Truman Capotes Waar de wereld begint [e-book | recensie] ('Een op z'n minst literair-historisch interessant inkijkje, met een paar prille parels als bonus.'), en Dieuwertje Mertens over Lize Spits Het smelt [e-book | leesfragment] ('Dit debuut zit stilistisch en compositorisch zo goed in elkaar dat je er een regen aan superlatieven op kunt los laten.'). Dat waren vier sterren dus.

Ruimer bedeeld is Arie Storm voor drie sterren en Allard Schröders Sebastiaans neus [e-book | leesfragment]. 'Het basisidee [...] is weer dik in orde.' Maar 'toch gaat het uiteindelijk irriteren; vooral omdat zijn stijl of de uitwerking van zijn ideeën niet altijd aan de inmiddels opgebouwde verwachtingen voldoen'. Marjon Kok, ten slotte, las Timothée de Fombelle, Het schrift van Perle [e-book], 'een doolhof vol struikelblokken'.

De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke donderdag in PS. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.

Voor Elsevier interviewde Liesbeth Wytzes hoogleraar retorica Jaap de Jong (mede-auteur van Beïnvloeden met emoties [e-book]), vooral over toespraken. 'In de hele geschiedenis zie je dat de marginalen succes boekten met een heel andere communicatiestijl. Kuyper, Troelstra, sommige katholieke sprekers, de communisten. Die gebruikten altijd meer pathos. Wil je aandacht krijgen, dan moet je iets anders doen. Vooral op die manier kregen ze grote steun van de burgers, die wel in waren voor meer emoties in de politiek.'

In de cultuurpagina's één boek: Griet Op de Beecks Gij nu [e-book]. 'Op de Beeck bouwt de spanning slim op; eerst beschrijft ze de levens met grote empathie, dan is er een beslissend moment dat het verhaal onverwacht doet kantelen. [...] Niet elk verhaal is even stevig; soms wordt zo'n mokerslag een beetje een maniertje,' schrijft Irene Start.

Elsevier verschijnt elke donderdag en is voor abonnees toegankelijk via weekblad.elsevier.nl. Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.

Cees Nooteboom schreef voor De Groene Amsterdammer een in memoriam over Umberto Eco. 'Ik heb veel van hem geleerd, veel met hem gelachen, gedanst, ik heb hem moppen over priesters horen vertellen in het Piëmontese dialect, ik zal zijn heldere toon en zijn enorme weten missen,' aldus Nooteboom in het stuk. Maria Vlaar recenseert verder Andrus Kivirähks De man die de taal van de slangen sprak [e-book]. 'Natuurlijk kan men het boek lezen als een allegorie over onze tijd […]. Maar je kunt ook gewoon genieten van een geestig en origineel beeld van een verdwenen magische wereld, waarin ooit alle mensen leefden en waarin de mens zich ervan bewust was voor de volle honderd procent onderdeel te zijn van de natuur,' lezen we in het stuk.

Kees 't Hart wijdt een bespreking aan De onzichtbare vrouw van Herman Stevens [e-book]. 'De zinnen lispelden steeds luider, scherper, hun verlangen werd groter en groter. Ze zwaaiden steeds dwingender naar me en begonnen me mee te slepen. En de beklemmende melancholie sloeg verder en verder toe naarmate het einde dichterbij kwam. Stevens kreeg het dus helemaal voor elkaar. Ik geloofde alles,' schrijft hij. En van Piet Gerbrandy een stuk over Joost Zwagermans Wakend over God [e-book]. 'Het is niet gemakkelijk over dit boek te schrijven,' stelt hij. Voor iemand als Zwagerman kun je alleen maar respect hebben, maar het gros van deze gedichten is zo verschrikkelijk slecht dat je vervuld wordt van plaatsvervangende schaamte. Het is bijna onmogelijk de bundel anders te lezen dan als egodocument van een man die al te ver heen was om in te zien dat een preek geen poëzie is. Tegelijkertijd heeft dat, in het licht van zijn dood, weer iets ontroerends.'

De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.

In Vrij Nederland deze week een portret van Menno Wigman, van wie onlangs de dichtbundel Slordig met geluk verscheen. Rob Schouten schrijft onder meer: 'Wigman verpakt zijn even genadeloze als indringende kijk op onze tijd en maatschappij, onze bloedeigen fin de siècle, in tijdloze taal. Hij is een van de weinige, zo niet de enige bijdetijdse dichter die nog waarlijk iconische gedichten schrijft zonder zich te generen voor vakmanschap en pathetiek.' Carel Peeters besteedt verder in zijn 'Literaire kroniek' aandacht aan En je kwam niet terug van Marceline Loridan-Ivens [e-book]. 'Het is niet de eerste keer dat Loridan-Ivens over het concentratiekamp vertelt, maar in deze goed honderd pagina's krijgen de tragiek en de glorie van haar leven wel heel compact vorm,' merkt Peeters op.

Vrij Nederland verschijnt elke woensdag, een selectie van de recensies is op vn.nl/boeken raadpleegbaar. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.