Recensieoverzicht: Glenn Kurtz, Marilynne Robinson, Anton van Hooff (4 januari 2016)

Vier jaar spendeerde Glenn Kurtz aan zijn speurtocht naar de verhalen van hen die opdoken in een drie minuten durend filmpje dat zijn grootvader opnam in de joodse gemeente van een Pools stadje net voor de Tweede Wereldoorlog. Drie minuten in Polen [e-book] is voor Johan De Boose ‘een bijzonder boeiend, grappig, triest en altijd aangrijpend relaas [...] en een eerbetoon aan de talrijke doden’. Alexandra de Vos las de bundel De mooie zomer [e-book] (1949) van Cesare Pavese. De ongrijpbaarheid van de zomer loopt als een rode draad door de drie novellen. ‘De zomer als het zenit van het leven is een illusie’ schrijft de recensente, die er op wijst dat de immer twijfelende en tobbende Pavese kort na de voltooiing van deze novellen zelfmoord pleegde.

Voor Marilynne Robinson [Lila | Nederlandse editie] is schaamte een onderwerp dat te weinig aan bod komt in de literatuur. Dat stelt ze in een interview met Kathy Mathys: ‘Angst en de angst voor schaamte is zo belangrijk in mensenlevens. Mensen schamen zich om wat ze deden, om hoe ze zijn. [...] Het verrast mij dat er zo weinig over is geschreven, het is nochtans een ideaal onderwerp. In romans kan je nu eenmaal dingen verkennen die mensen het liefst willen verbergen.’ Herman Brusselmans, die zich in de jaren tachtig waagde aan twee dolkomische geschiedschrijvingen van respectievelijk de Vlaamse en de wereldliteratuur, las Jacqueline Bels Bloed en rozen. Een recensie in typische Brusselmans stijl, met tussen de grappen en flauwiteiten door ook dit: ‘Een must-read voor eenieder die zich, al was het maar een spat, interesseert in de handel en wandel van de Nederlandstalige literatuur vanaf 1900 tot aan het einde van de Tweede Wereldoorlog.’ En voor Hilde van den Eynde wil Karen Armstrong met Paulus. Onze liefste vijand het beeld bijstellen dat van de figuur overbleef. Armstrong onderstreept dat hij de eerste christelijke auteur is van wie werk bewaard is gebleven en dat hij net als Jezus zijn stem verhief tegen het geïnstitutionaliseerde onrecht van de Romeinse bezetting.

Peter Jacobs is onder de indruk van de werkwijze van Neil MacGregor in Duitsland. Biografie van een natie [e-book]. De auteur vertrekt telkens vanuit een object om de cultuurgeschiedenis van Duitsland te beschrijven. Dat leidt tot een werk dat ‘hoogst leesbaar is, een aangenaam ritme heeft – en aantrekkelijk uitgebreid geïllustreerd kon worden’. In de marge daarvan korte signalementen van vier titels over Duitsland: IJzeren koninkrijk. Opkomst en ondergang van Pruisen 1600-1947 van Christopher Clark, Keizer Wilhelm II. Een biografie [e-book] van John C. G. Röhl, Het Duitse wonder. Een kleine geschiedenis van de Bondsrepubliek [e-book] van Edmond Hofland en Ben van der Veldens De Rijn. Een taaie en koppige grens [e-book]. Verder nog een fragment uit de nieuwjaarslezing van Bart Moeyaert, uit Voor we met z’n allen uit elkaar vallen, en een stuk waarin Marijke Arijs op zoek gaat naar de trends in de Franse literatuur.

De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Leonie Breebaart interviewt filosoof en classicus Anton van Hooff. In zijn boek Sterven in stijl. Leven met de dood in de klassieke oudheid [e-book]  kijkt van Hooff of de oudheid meer duidelijkheid kan geven over onze omgang met de dood. ‘Er zijn twee manieren om aan de dood te ontsnappen: religie en zelfdoding. Religie lost het probleem op dat je eindig bent; zelfdoding het probleem dat je niet zelf je moment mag kiezen. Wat opvalt, is dat het woord zelfmoord in de Oudheid helemaal niet bestaat.’ Rob Schouten schrijft over Hoe ik talent voor het leven kreeg van Rodaan Al Galidi. ‘Rodaans boek leerde mij, meer dan wat ook, niet de modale maar juist de verscheiden asielzoeker kennen. Het zou verplichte kost voor de Nederlanders moeten zijn om in de nieuwe multiculturele samenleving in te burgeren, ’ aldus Schouten. Emilia Menkveld las verder Petina Gappahs debuutroman Het boek van Memory [The Book of Memory]. ‘Met humor en een flinke dosis cynisme wapent Memory zich tegen het onrecht.’ En: ‘In de tweede helft van het boek missen sommige passages diepgang […] Maar uiteindelijk doet dit aan de roman als geheel geen afbreuk.’

Volgens Annemarié van Niekerk is Neel Mukherjees De levens van anderen [Lives of others  | audiobook] ‘een verhaal met universele geldigheid en een opvallende actualiteit’ en Sofie Messeman noemt Vuurstapel van György Dragomán door de onophoudelijk dreigende sfeer een ‘uiterst verontrustende roman’. Margreet de Heers Wereldheerschappij in Beeld zou je volgens Lodewijk Dros in het nieuwe jaar naast je krant moeten leggen,  ‘je begrijpt het nieuws veel beter’.  

Sylvain Tesson doet verslag van Napoleons tocht van Moskou naar Parijs in Berezina. Met Napoleon in de zijspan [e-book]. Elias van der Plicht vindt ‘dat er iets onvolwassens aan het boek kleeft’ en over Bart Funnekotters De Hel van 1812 zegt hij: ‘Voor wie minder is geïnteresseerd in de exacte plaats waar het 123^ste Regiment Infanterie van Linie zijn bivak zoal opsloeg, is het af en toe doorbijten. Die lezers worden beloond met vele prachtige citaten uit de memoires, dagboeken en brieven van de soldaten uit Napoleons leger.’ Marnix Verplancke bespreekt Jesse Balls Sinds het zwijgen begon [e-book]. Hij vindt het ‘[…] een boek dat zich moeilijk in hokjes laat vangen. Het is geen misdaadroman, geen psychologische studie en evenmin een liefdesverhaal, en tegelijkertijd is het alle drie samen.’

‘Tot zover lijkt Het meisje in de rode jas [e-book] van Kate Hamer de zoveelste thriller over de ontvoering van een kind. Maar Hamer pakt het vervolg van de ontvoering anders aan en dat levert een origineel en huiveringwekkend boek op,’ stelt Monique de Heer in haar bespreking van het boek.

Paul van der Steen wijdt een stuk aan Matthias Depoorters Vliegwerk. Vogels in de kunst: ‘Vliegwerk is slechts een half geslaagd boek. Aan Depoorters betrokkenheid bij het onderwerp heeft het niet gelegen. Hij struikelt bij tijd en wijle bijna over zijn enthousiasme,’ vindt Van der Steen.

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

De Volkskrantspecial over dagboeken en egodocumenten opent met een stuk van Wilma de Rek over het dagboek van de Franse schilder Eugène Delacroix. Het in 2007 verschenen dagboek Ik heb het niet over middelmatige mensen bevat volgens Rek grote onleesbare delen, maar in zijn allerlaatste alinea formuleert Delacroix drie interessante dingen over het bijhouden van een dagboek. Daarnaast geeft van Bert Wagendorp  een ode aan de serie Privé-domein. Ecce Homo [e-book] van Friedrich Nietzsche was zijn eerste aankoop wat ‘een mooi symbolisch begin’ van meerdere aankopen uit de serie zou worden. Inmiddels zijn er 282 delen waarvan Heere Heeresma’s brieven in Bleib gesund! [e-book] het laatst verschenen is. In 2016 komt nummer 283 uit: Canetti’s Boek tegen de dood.

Binnenkort verschijnt De dagboeken 1961 – 2009 van de overleden schrijfster Doeschka Meijsing. ‘Een kostbare aanvulling op haar oeuvre’, vindt Arjan Peters. ‘Alle thema’s die in haar literaire werk een rol spelen, komen in de dagboeken van deze talentvolle tobber aan de orde: vriendinnen, verliefdheden, literatuur, eenzaamheid, drank, de vader, de moeder met wie ze “een tachtigjarige oorlog” uitvocht tot er een pacificatie werd bereikt, teleurstellingen en onzekerheden.’

Volgens Arjan Peters klopt er soms iets niet aan Zolang er leven is van Hendrik Groen. ‘Nooit is hij écht van slag, woedend, incorrect of niet te volgen, zoals wij allen van tijd tot tijd. Hij is niet alleen niet oud, hij is ook niet van vlees en bloed.’ Max de Jongs egodocument Max de Jong: Dagboek verschijnt binnenkort, een halve eeuw na zijn dood. Het boek is van toelichtingen voorzien door Marsha Keja en wie meer wil lezen over De Jongs schrijverschap moet volgens Erik van den Berg Nico Keunings biografie Altijd het tinnef om je heen lezen.

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.