Recensieoverzicht: Arnon Grunberg, de Libris Literatuurprijs (4 mei 2016)

Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Ook de Vlaamse kranten en weekbladen worden, elke maandag of dinsdag, opgenomen in het overzicht, met dank aan Johan Eeckhout. De titels verwijzen naar de fysieke boeken; tussen rechte haken staan e-books, gebonden en oorspronkelijke edities, en redactionele items op Athenaeum.nl.

'Ik weet niet zeker of eerbetoon het juiste woord is, al ligt het verhaal soms dicht bij wat er is gebeurd. Het punt is dat ik me dingen voorstel, het boek is niet autobiografisch, ik ben Donal niet, Nora is niet mijn moeder. Ik verbeeld een personage. Soms verbeeld ik iets wat ik heb gezien, soms verzin ik wat, het is niet compleet gebaseerd op feiten, nee,' relativeert Colm Tóibín over Nora [e-book | Nora Webster | recensie] tegenover Marijke Laurense. Ook in Letter & Geest: een essay van Alexander J. Zwagerman over zelfmoord in China (uit Eerst Xi dan geloven) en Karina Schaapman in 'Ik heb een droom', met Het Muizenhuis op de kermis.

Janita Monna bespreekt Ik proef iets wat bedorven is (niet allemaal hekelend, niet volledig, maar: 'Dat neemt niet weg dat een bloemlezing als deze past in het huidige tijdsgewricht.'), Rob Schouten analyseert de nieuwe Arnon Grunberg, Moedervlekken [e-book | leesfragment] ('Het is een grimmig en vaak pijnlijk universum dat hij ons biedt, maar op een of andere manier toch ook helder en louterend. [...] Zo neemt Grunberg je als lezer gevangen, een groter compliment kun je zijn schrijverschap denk ik niet geven.'), Hanna de Heus prijst Dana Spiotta's Vermoorde onschuld [e-book | Innocents and Others] ('geen makkelijke kost, het is een complexe roman die eisen aan de lezers stelt, die medewerking vereist, maar wie zich daarvoor openstelt, vindt een fraai en zorgvuldig gecomponeerd boek dat aan het denken zet over illusie en werkelijkheid, over kunst en leven'), en Emilia Menkveld relativeert de kwaliteit van Molly Prentiss' Dinsdagnachten in 1980 [e-book | Tuesday Nights in 1980 | leesfragment] ('sprankelend portret van New York', maar 'toch overspeelt ze af en toe haar hand').

Bas den Hond las twee boeken over heksen: Stacey Schiffs The Witches ('Het is knap dat ze het grote aantal personages in het verhaal op zo'n manier introduceert en herintroduceert dat je niet eens zo vaak naar de lijst met namen voorin het boek hoeft te bladeren.') en Ulinka Rublacks The Astronomer and the Witch ('Een van de dingen die het lezen van dit boek een plezier maken, is de levendige beschrijving van hoe dat leven was. De middelen van bestaan, het nauwkeurige toezicht van de autoriteiten op de openbare orde en de goede lutherse zeden, de rechten die burgers hadden, je krijgt de indruk dat het een sober, maar veilig bestaan was.'), Beeldboek van de week is Ilona Kamps' Alfonsina. Wielrennen is mijn leven.

Sofie Messeman over de nieuwe Torgny Lindgren, Het groene glas [e-book] ('Lindgren zet ons in deze roman voortdurend op het verkeerde been.'), Laura Broekhuysen over haar eigen boek Winter-IJsland [e-book | recensie], en Edwin Kreulen over Jo Nesbø's nieuwste, Middernachtzon [e-book] ('eerder een novelle met een spannend tintje').

Alle Lansu's oordeelt over Er is in Rome iets gebeurd [e-book | leesfragment]: 'Misschien niet een hoofdwerk in zijn oeuvre, maar een gewone Márai is nog altijd meer dan de moeite waard.' Bas Maliepaard is niet helemaal overtuigd van Sara Pennypackers Pax (iets te dikke moraal, en: 'Ook klinkt Pennypackers licht poëtische taal soms net wat te gewichtig. Maar desondanks neemt ze je mee naar een ontroerend slot.'), en Yannick Dangre (De idioot en de tederheid [e-book | leesfragment]) besluit in de rubriek 'De tegel': 'Wees tragisch, nooit zielig.'

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

'Ik denk dat, naarmate mijn oeuvre vorderde, ik steeds meer controle kreeg over de bron waaruit ik putte. Niet dat het schrijven makkelijker wordt, maar ik weet beter wie ik ben en wat ik kan. Schrijven is iets van jezelf blootgeven. Ik durf dat nu meer dan ooit,' bekent Thomas Verbogt aan Sara Berkeljon, bij gelegenheid van de nominatie van zijn roman Als de winter voorbij is [e-book | leesfragment]. Hoewel een kadertje over de Libris Literatuurprijs de meningen van de verschillende recensenten weergeeft ('In de Volkskrant kregen Boogers en Palmen drie sterren, Thomése, Van Leeuwen en Verbogt vier sterren en Schilperoord vijf.') is Arjan Peters in zijn column beslist: beroerd nominatierapport, en Palmen gaat winnen.

'Nogmaals laat Grunberg zien hoe het individu, ondanks alles, in staat blijkt om zichzelf te redden,' schrijft Daniëlle Serdijn over Moedervlekken [e-book | leesfragment], en Rolf Bos is vijf sterren-enthousiast over het voor de Gouden Strop genomineerde Drone [e-book] ('De taalkundige schreef een geweldige "factionthriller", die zich kan meten met het werk van alle kampioenen binnen het genre, van Tomas Ross tot Frederick Forsyth.').

Joost Pollmann bekeek Jeroen Janssens Abadaringi ('Dat realisme is gebleven, want Janssen zou zich daarna profileren als een van de belangrijkste stripjournalisten van Europa met de vuistdikke reportage Doel, waarin hij met pen en stift een portret schetste van het gelijknamige spookdorp aan de Schelde dat wegkwijnt in de schaduw van een kernreactor. En nu is er dus Abadaringi, ook al een vette pil.' Genoeg voor vijf sterren.), Stieven Ramdharie las Bouwen aan de Wilde Kust, door Hillebrand Ehrenburg en Marcel Meyer ('een fascinerend beeld van de infrastructuur die tot 1945 is verrezen in de kolonie. Aan de hand van oude landkaarten en historische foto's schetsen de twee ingenieurs hoe de kustlijn beetje bij beetje in bezit werd genomen'), en Suzanne Weusten prijst Marjan Slobs essay Hersenbeest ('meeslepend opgeschreven. En ook overtuigend').

Olaf Tempelman over Misha Glenny's Nemesis [e-book | Engelse editie] ('Het vergt een groot auteur om begrip te kweken voor een drugskoning van een Braziliaanse favela zonder een moment te vervallen in sentimentaliteit of het vergoelijken van diens activiteiten.'), Stefan Kuiper over Olivia Laings De eenzame stad [e-book | Lonely City] ('een scherpe en geloofwaardige interpretatie. Daarvan kent dit boek, dat is geschreven in fraaie meanderende zinnen, er meer') en Ariejan Korteweg over De kanarie in de kolenmijn [e-book], door Ewald Engelen en Marianne Thieme ('Thieme [...] stapelt voorbeelden, onderzoeksresultaten en argumenten en laat de lezer volstrekt buiten adem achter. [...] Dat [Engelens] betoog ondanks de soms magere of zelfs afwezige bewijsvoering meeslepend is, dankt hij naast zijn bondige formuleringen aan de energie, de eigenheid en de vastberadenheid die uit de tekst spreekt.').

En korte stukken:

• Wineke de Boer over Virginie Despentes,Het leven van Vernon [e-book | Vernon Subutex] ('Met dit boek zit Despentes de westerse samenleving nog meer op de huid dan in haar vorige.')
• Govert Schilling over Pieter C. van der Kruit, De inrichting van de hemel. Een biografie van astronoom Jacobus C. Kapteyn ('niet alleen een mooi en compleet beeld van Kapteyns leven en werk, maar ook van de academische wereld in Nederland en van de astronomische kennis rond de voorlaatste eeuwwisseling')
• Persis Bekkering over Jenny Erpenbeck, Gaan, ging, gegaan [Gehen, ging, gegangen | leesfragment | recensie] ('De techniek is echter zichtbaar. Het is te duidelijk: Erpenbeck doet een moreel appèl.')
• Hans Bouman over Jess Walter, We leven in water [e-book] ('Jess Walter laat zijn personages nooit hun beperkingen ontstijgen. Maar hun pogingen daartoe schrijft hij wondermooi op.')
• Marcel Hulspas over De Jefferson Bijbel ('Het is geen verbetering. Het origineel is veel leuker.')

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.

‘Het is een beetje alsof je een lichaam probeert open te snijden op zoek naar de ziel,’ oppert Jonas Mortier na het inkijken van Where the Magic Happens. Schrijverskamers [e-book], foto’s van de werkplek van 45 Nederlandse en Vlaamse auteurs, telkens vergezeld van hun begeleidend commentaar.

Dichter en poëzierecensent Luuk Gruwez bundelt in Ik wil de hemel en ik wil de straat [e-book] beschouwingen, recensies en essays. Collega Paul Demets onthoudt ervan dat vakmanschap en dichterlijke intentie zijn belangrijke criteria vormen.

‘Een potloodventer van de geest,’ zo labelt Sofie De Smyter het hoofdpersonage Elyria in de claustrofobische en veelgeprezen roman Niemand is ooit verloren van Catherine Lacy. Ivo Victoria haalt herinneringen op aan zijn lectuur van George Perecs Het leven, een gebruiksaanwijzing: ‘De lezer in mij werd rijkelijk beloond met een veelvoud aan bizarre, aandoenlijke en intrigerende verhalen die alle kanten op waaieren en mij van de ene verbazing in de andere ontroering deden vallen’. Het stuk stond eerder in de Volkskrant, de monumentale roman is nu opnieuw verkrijgbaar.

‘Quo vadis Europa?’ Met die titel opent Joseph Pearce zijn stuk over Europa, een geschiedenis van grensnaties [e-book] van Oliver Boehme en De rafelranden van Europa [e-book] van Ivo van de Wijdeven. ‘Boehme is erin geslaagd om duizend jaar complexe, stoffige en en dus vaak vergeten Europese geschiedenis een nieuwe glans te geven,’ en Ivo van de Wijdeven ‘schrijft fris en snedig’ over de buiten- en binnengrenzen van ons continent en verliest de moed niet.

Voor De zomer van 1976. Verhalen herschreef Stijn Tormans verhalen en reportages die hij publiceerde in Knack. Tormans behoedt hiermee mensen en dingen voor het vergeten, merkt Rik Van Puymbroek op, ‘alleen hij – met zijn verwondering, zijn blik, zijn vragen ongetwijfeld, en zijn pen – kan dit schrijven’.

Doescha Meijsing komt uit En liefde in mindere mate [e-book | leesfragment] naar voren als een onzeker, besluiteloos en wankelmoedig iemand, Dirk Leyman onthoudt ook ‘de laconieke toon’ en verwondert zich over de 1.200 voetnoten; ‘dit trekt het boek uit balans’.

‘In een notendop’ somt op

• Thuis in theater, een prentenboek van Pieter de Poortere
• Hittegolf [e-book], de nieuwe thriller van Suzanne Vermeer
• De door Anniemieke Houben verzamelde liefdesverklaringen Ik wou wel uw voeten soenen
• Regentonvariaties [toelichting door de vertaler], de vertaalde dichtbundel van Jan Wagner die in Duitsland uitgroeide tot bestseller
• De biografie Josepha Mendels [e-book van Sylvia Heimans en Mendels' roman Je wist het [e-book]
• The Low Countries, vol 34, het jaarboek van Ons Erfdeel
• Onder normale omstandigheden [e-book], de nieuwe dichtbundel van Frank Keizer.

De boekrecensies van De Morgen verschijnen elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Arnon Grunbergs Moedervlekken [e-book | leesfragment] roept bij Sofie Gielis een apart gevoel op, alsof je vooraan in een safaritourbus plaats neemt: ‘Voor even is de lezer dicht bij het ruwe bestaan, beschermd door dik glas loert hij rond in een wereld die op springen staat, waar broeierige motieven kronkelen.’

‘Kunnen we als samenleving geen verbaal weerwerk bieden tegen terreur?’ Frank Westerman gaat volgens Karel Verhoeven in Een woord een woord [leesfragment] terug naar een moment toen terreur in Nederland wel nog beantwoord werd met woorden en doet dat met intelligent proza.

Corry Hancké las Poubelle [e-book | leesfragment] en praat met Pieter Waterdrinker over Oekraïne, Rusland en de EU. Hij besluit: ‘De nuance waarmee de auteur over Rusland en de Oekranië schrijft verdwijnt als hij naar zijn thuisland en Europa kijkt. Als lezer heb je dan de keuze: ofwel erger je je aan het expliciete standpunt ofwel laat je je meeslepen door deze boeiende en zeer mooi geschreven roman.’

Maria Vlaar weegt de kansen van de Libris- en Fintro-genomineerden. Ze ziet weinig maatschappelijke betrokkenheid in de genomineerde titels, een grote rol voor de kindertijd en veel terugkijken in de tijd. Vanuit dat perspectief dicht ze Connie Palmen met Jij zegt het – op beide nominatielijsten – de grootste kans toe.

En Zeruya Shalev uit tegenover Marijke Arijs haar machteloosheid en pessimisme over de situatie in Israël en het Midden-Oosten en geeft het uiteraard ook over haar nieuwe roman Pijn [e-book | recensie]. ‘Pijn is het eigenlijke hoofdpersonage van het boek. Ik wilde tonen dat lichamelijke en psychische pijn samenhangen,’ zegt ze daarover. Jan Van Hove hoopt dat Eric Mins biografie Henri Evenpoel. Een schilder in Parijs bijdraagt tot een betere bekendheid van de kunstenaar en Mark Cloostermans recenseert het Engelstalige jaarboek The Low Countries. Stichting Ons Erfdeel gaat daarin op zoek naar de tendensen van de Vlaamse en Nederlandse literatuur. De ‘rode draad door deze gefragmenteerde State of the Union’ is een gebrek aan zelfzekerheid in de literatuur’ stelt hij vast, of ‘geen aantrekkelijk schouwspel om mee naar buiten te treden’.

De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Jutta Chorus bespreekt de heruitgave van Pim Fortuyns De islamisering van onze cultuur ('het boek is eerder een verdediging van de rechtsstaat, de parlementaire democratie en de gelijkheid van mannen en vrouwen dan een constatering dat onze cultuur werkelijk islamitisch aan het worden is') en Maarten Zeegers' Ik was een van hen ('Hij beschrijft extremisten nauwkeurig zonder parabolen te gebruiken. Hij spreekt vaker zijn zorg uit over de groeiende kloof tussen allochtonen en autochtonen, moslims en niet-moslims in zijn wijk.') [e-book]. Daarnaast van Oscar Garschagen een stukje over David Shambaughs China's Future, 'een scherpzinnig, voor China-volgers belangrijk boekje'. Garschagen sprak ook met Frank Dikötter, van wie onlangs het boek The Cultural Revolution. A People's History 1962-1976 verscheen [De culturele Revolutie]. 'Mao was een meester van de intrige en de machtspolitiek. Ik denk ook dat hij zich aan het eind van zijn lange revolutionaire leven verveelde, het besturen van een land, van een bureaucratie, vond hij saai, van een nieuwe revolutie smeden om oude vormen en gedachten voor eens en altijd weg te snijden werd hij weer jong en opgewonden,' zegt Dikötter onder andere in het interview.

Arjen Fortuin las Arnon Grunbergs Moedervlekken, een 'tamelijk plotloze, wrang-geestige, maar allengs steeds droeviger wordende roman' [e-book | leesfragment]. 'Wat Grunberg hier beschrijft is een generationeel doorgegeven verbod op geluk,' stelt Fortuin. 'Dat doet hij niet als eerste en hij doet het ook niet voor het eerst, maar hij doet het zeer indringend.' Joyce Roodnat recenseert verder Margaret Mazzantini's Schittering [e-book], 'een ambitieuze roman die niet ophoudt de lezer mee te slepen'. En Ellen Deckwitz schrijft over Rainer Maria Rilkes Boomgaarden [e-book]. 'De meeste gedichten zijn bijzonder sterk, ook al zijn ze af en toe niet zo beeldrijk en urgent als Rilkes Duitse werk,' vindt Deckwitz. En: 'Jan Kuijpers vertalingen zijn ingenieus en oogstrelend, zelfs voor hen die, zoals ik, niet direct liefhebbers zijn van eindrijm.'

Rob van Essen wijdt een bespreking aan Mary Costello's Academy Street [e-book | Engelse editie]. 'Er zijn bescheiden mensen, maar er zijn geen bescheiden levens. Ook het stille, nauwelijks opgemerkte leven van Tess Lohan zit vol drama en verlangen en grootste gevoelens. In deze kleine roman slaagt Costello erin ons dat te laten zien,' lezen we in het stuk. Maartje Somers recenseert De residentie van Kate Andersen Brower [e-book | The Residence | leesfragment]. 'De journaliste wil graag een móói en nobel verhaal vertellen; ze benadrukt de toewijding waarmee ook de nederigste bijdragen worden geleverd. Dat maakt het boek charmant, maar ook wat dweepzuchtig.' En Marc Jansen noemt Charles Clovers Black Wind, White Snow 'meeslepend, overtuigend en verontrustend'. Jos Palm leverde een bespreking van Kardinaal De Jong, de 'heldere biografie' Henk van Osch. Michel Krielaars, ten slotte, recenseert Erik Schumachers 'voortreffelijk geschreven' Mau en Gerty. Een Joodse liefdesgeschiedenis tussen volksverhuizingen en wereldoorlogen [e-book | leesfragment]. Krielaars noemt het 'behalve een aangrijpend familierelaas ook een compacte overzichtsgeschiedenis van de Europese joden in negentiende en twintigste eeuw'.

De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.

Naar aanleiding van de uitreiking van de Erik Hazelhoff Biografieprijs op 10 mei, besprekingen van drie van de genomineerde biografieën (de overige twee titels op de shortlist, Geert van Oorschot en De schepping van een aards paradijs, werden al in een eerder nummer van De Groene besproken). Joost de Vries noemt Koning Willem I een 'uitmuntende biografie' die 'evenveel aandacht [geeft] aan de narrige speelbal die Willem was als aan de krachten die zijn lot bepaalden'. Xandra Schutte laat zich daarnaast enthousiast uit over Cécile en Elsa. Strijdbare freules van Elisabeth Leijnse [e-book | recensie]. 'Het is de grote verdienste van Leijnse dat ze de freules, voetnoten van de geschiedenis, een nieuw leven heeft gegeven. Haar biografie Strijdbare freules is veel meer dan het verhaal van twee eigengereide vrouwen, ze geeft ook een buitengewoon rijk beeld van heel wat aspecten van Nederland aan het eind van de negentiende eeuw tot aan de Tweede Wereldoorlog,' aldus Schutte.

Cees Meijers Jan de Quay (1901-1985) [e-book] is volgens Chris van der Heijden een 'voorbeeldige biografie', dat wil zeggen 'op één ding na. Dat is helaas niet het minste, om niet te zeggen de kern: de hoofdpersoon. […] Jan de Quay is eigenlijk een nogal kleurloze figuur en juist daarom schopte hij het zo ver. Dit maakt dat je als lezer steeds weer denkt: kom op Jan, verras me. Dat doet De Quay helaas nooit'. Kees 't Hart las Yannick Dangres De idioot en de tederheid [e-book | leesfragment]. 'Aan de zinnen en de beschrijvingen valt niet veel te beleven,' merkt hij in het stuk op. En: 'deze roman is doelbewust niet-literair van opzet, het verhaal moest het doen. Maar dat verhaal kende ik al, omdat ik zelf ook in een familie ben opgegroeid.' Chris Keulemans dan, van zijn hand een stuk over Taqwacore van Michael Muhammad Knight [leesfragment] - 'een roman die leest als Kerouacs On the Road: razendsnel, hypergevoelig, hongerig naar levenservaring en het licht aan de horizon'- en Hongerjaren van Mohamed Choukri - 'een roman in korte, uitgebeende zinnen over een jongen die opgroeit in het Tanger van de jaren vijftig'.

De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.

Vorige verscheen een dubbeldik lentenummer van Vrij Nederland. Lees onze samenvatting van de besprekingen in dit nummer hier.

Vrij Nederland verschijnt elke woensdag, een selectie van de recensies is op vn.nl/boeken raadpleegbaar. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.

Irene Start bespreekt Voorbij waren al die dagen gegaan, de debuutroman van Sophie Kurpershoek [e-book | leesfragment]. Haar stijl is volgens Start 'wat staccato', maar 'ze weet wel goed de onrust en paniek van de hoofdpersoon te verwoorden'. Van Peter ter Mars verder een stukje over Philip Normans Paul McCartney [Engelse editie]. 'Opmerkelijk is dat Norman nu McCartneys aandeel in de Beatles veel hoger inschat dan hij in Shout! deed,' schrijft Ter Mars.

Elsevier verschijnt elke donderdag en is voor abonnees toegankelijk via weekblad.elsevier.nl. Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.

In HP|De Tijd deze maand een voorpublicatie uit Arnon Grunbergs nieuwe roman Moedervlekken [e-book]. Dries Muus bespreekt daarnaast Schuld, de roman van Walter van den Berg [e-book]. '[D]e lof voor Schuld is terecht,' vindt hij, 'net als het verkoopsucces. Nu nog een terecht literaire prijs.' En Muus kijkt al uit naar Vrije radicalen van Carolina Trujillo, Grunbergs Moedervlekken en Clarice Lispector van Benjamin Moser. Tom Kellerhuis sprak verder met Maxim Hartman over diens nieuwe programma en De nationale vrouwenspotgids. 'Vrouwen zijn heel sterk tegenwoordig, een beetje te sterk zelfs. En ik vind dat iedereen die te sterk is of te veel macht heeft, onderuit gehaald moet worden,' aldus Hartman in het interview.

HP|De Tijd is te koop bij het Nieuwscentrum.