De eerste zin van Almudena Grandes' Het ijzig hart, vertaald door Mia Buursma & Ans van Kersbergen

N.B. Lees op Athenaeum.nl ook een fragment uit De vijand van mijn vader.

Las mujeres no llevaban medias. Sus rodillas anchas, abultadas, pulposas, subrayadas por el elástico de los calcetines, asomaban de vez en cuando bajo el borde de sus vestidos, que no eran vestidos, sino una especie de fundas de tela liviana, sin forma y sin solapas, a las que yo no sabría cómo llamar.
De vrouwen droegen geen nette kousen. Hun dikke, vlezige knieën, nog extra benadrukt door het elastiek van hun kniekousen, piepten af en toe onder de zoom van hun jurken uit, die eigenlijk geen jurken waren maar een soort vormeloze omhulsels van lichte stof zonder kraagje, waarvoor ik geen naam had.

Het ijzig hart begint intrigerend. Als je de eerste zinnen leest, vraag je je meteen af: wie zijn die vrouwen, waar zijn ze, wie bekijkt hen met zoveel interesse en waarom? De camera zoomt in het eerste hoofdstuk in op een specifieke gebeurtenis en alle hoofdpersonen uit het verhaal worden ten tonele gevoerd, maar wat zij met elkaar te maken hebben gehad, of nog zullen hebben, is onduidelijk. Je nieuwsgierigheid is gewekt. Voor ons als vertalers een prettig gevoel, ons wacht een mooie klus: er is een raadsel en wij gaan het ontrafelen.

'Het allereerste, korte zinnetje over een aantal vrouwen die geen 'medias', dat wil zeggen kousen, nylons, etcetera, dragen, lijkt niet moeilijk om te vertalen. Maar dan komt de volgende zin, waarin ze ineens 'calcetines' dragen: sokken of kniekousen, dus haast een synoniem van 'medias'. De eerste zin geeft geen enkele informatie over het soort vrouwen waarop de schrijfster doelt, maar in de tweede zin worden ze in een bepaald milieu geplaatst: vrouwen met jurken als vormeloze omhulsels en met dikke, vlezige knieën, wat wijst op eenvoudige vrouwen die zeker niet gekleed gaan volgens de laatste mode.

We konden de eerste zin niet zonder meer vertalen met: 'De vrouwen droegen geen kousen', want in het Nederlands zou dat betekenen dat ze blote benen hadden en dat klopte dus niet. Toen we eenmaal wisten wie die vrouwen waren, waar ze waren en waarom ze daar waren, kwamen we via 'nylons' — te ouderwets en niet passend bij de ambiance — en 'panty's' — te specifiek —, ten slotte uit op 'nette kousen', wat op zich redelijk vaag en neutraal is, maar wel een bepaalde gevoelswaarde heeft, het is een beetje ouderwets. Zo zegt het iets over het soort personen dat ze draagt, en het past ook goed bij de reden waarom die vrouwen daar bijeen waren, namelijk een begrafenis.

Lees ook het fragment op de site van Uitgeverij Signatuur.

Mia Buursma vertaalde eerder De geest van de wind van Grandes en werk van Javier Sierra, Mempo Giardinelli en Laura Restrepo. Ans van Kersbergen vertaalde eerder literaire non-fictie: Nietzsche en Berkeley uit de serie Kopstukken van de filosofie, Vier zusters uit Hofei van Annping Chin en De weg naar Osiris van John Ray.