De eerste zin van William Faulkners Het geluid en de drift, vertaald door Bartho Kriek

Through the fence, between the curling flower spaces, I could see them hitting.
Door het hek, tussen de kronkelende bloemplekken, zag ik ze slaan.

De eerste drie woorden zijn al meteen van enorme symbolische betekenis. Het wemelt in deze roman van de ‘fences’ waarbinnen personages gevangen zitten, vooral in seksueel opzicht. Benjy blijft er altijd aan haken als hij onder een ‘fence’ door gaat. Benjy heeft het idee dat achter het hek de persoon is die vele jaren geleden uit zijn leven verdween en die hij bij zich wil hebben, zijn zusje Caddy, want als de golfers hun hulpje roepen (caddie) dan denkt Benjy dat ze haar roepen.

Dan komen de woorden ‘the curling flower spaces’, die vreemd en onlogisch lijken en vele vertaalmogelijkheden opleveren. Het gaat hier om ‘honeysuckle’, kamperfoelie, die nog niet in bloei staat, zo blijkt uit bijvoorbeeld bladzijde 319. Het gaat dus om de gaten tussen het kronkelige kamperfoeliehout waarop de bloemen eerder zaten, zo weet Benjy. De kamperfoelie is belangrijk in het boek omdat die staat voor de eveneens op Caddy gerichte incestueuze wens van broer Quentin uit deel twee.

Er is nog iets vreemds aan dit zinsdeel. Normaal zouden we ‘tussen … door’ zeggen, maar Benjy is achterlijk, en tegelijk is hij een idiot savant met een fotografisch geheugen. Zijn achterlijkheid brengt o.a. een eenvoudig, vaak ongelukkig taalgebruik met zich mee, en telkens heeft hij de neiging dingen in een plat vlak waar te nemen: verderop op bladzijde 7 heet het Ze sloegen klein aan de andere kant van de wei.

En dan zag ik ze slaan, ‘kon ik ze zien slaan’ zou ook kunnen, maar om twee redenen heb ik daar niet voor gekozen: ten eerste wordt ‘could’ er in dit soort zinnetjes in het Amerikaans veel vaker bij gezegd dan in het Nederlands, en ten tweede brengt het woordje ‘kon’ hier een intellectueel soort afstand in de waarneming met zich mee waarover Benjy juist niet beschikt.

Ook in deze laatste paar woorden zit een eigenaardigheid van Benjy. Hij is geen gewone verteller die dingen zal gaan uitleggen; hij verbindt dingen, oorzaak en gevolg, niet met elkaar, het slaan met de golfers, ‘ver weg’ met ‘klein’, neemt slechts sec waar. De lezer kan (en moet) dat dus zelf doen, wat niet alleen het vertalen maar ook het lezen extra interessant maakt.

Bovenstaande vormt maar een fractie van het aantal afwegingen dat alleen al bij deze eerste zin is gemaakt – dat heeft te maken met het feit dat literair vertalen een proces is dat zich voor veruit het grootste deel in het onbewuste afspeelt.

Bartho Kriek vertaalde eerder werk van Paul Auster, Kazuo Ishiguro, Philip Roth, Isaac Basevic Singer en Laozi. Op zijn website barthokriek.nl staat onder andere een minicursus Faulkner vertalen.