De eerste zin van Laird Hunts Nimmerthuis, vertaald door Kees Mollema
07 november 2015Laird Hunts vijfde boek Neverhome is een korte roman over een vrouw die verkleed als man meevecht in de Amerikaanse Burgeroorlog. Dit najaar verscheen bij Meridiaan de vertaling van Kees Mollema, met als titel Nimmerthuis. We vroegen hem de eerste zin toe te lichten.
Ontbrekende
I was strong and he was not, so it was me went to war to defend the Republic.
Zo luidt de eerste zin van Neverhome. Aan het woord is Ash Thompson, een niet bepaald geletterde boerenvrouw die eigenlijk Constance heet, maar onder een schuilnaam en verkleed als man dienst neemt om in de Amerikaanse Burgeroorlog tegen de Confederates te vechten. Dat lijkt vergezocht, maar naar schatting zevenhonderd vrouwen hebben vermomd als man meegevochten in deze oorlog.
Een snelle lezer zal het niet meteen zijn opgevallen, maar in deze eerste zin ontbreekt het betrekkelijk voornaamwoord ‘who’. De eerste zin van mijn vertaling luidt dan ook:
Ik was sterk en hij niet, dus was ik die ten oorlog ging om de Republiek te verdedigen.
Maar die simpele oplossing – het weglaten van hetzelfde woordje – werkte niet altijd in deze roman. Soms was die ingreep te bruut, en liet ik andere woorden weg om de zinnen te verhaspelen.
Gekke, oude taal
Ash blijkt er bovendien een afwijkend idioom op na te houden. Zo krijgt haar man elke winter de ‘sick headache’, is ze in staat ‘to put a lie straight into my step’, draagt ze ‘blues’ en kan ze een konijn ‘out of its ears’ schieten. Ook heeft ze het begrip ‘foto’ nog niet geleerd, dus die noemt ze ‘likeness’.
Een lichtpuntje is dat Ash, naarmate ze verdergaat met haar vertelling, taalvaardiger wordt. Ook stilistisch wordt ze steeds beter. In het begin van de vertaling was het vooral de uitdaging om de tekst niet te mooi, te correct te maken, en Ash haar eigen toon met kromme zinnen en soms lange opsommingen te gunnen.
Laird Hunt heeft, ten slotte, voor Neverhome een soort oude taal gebruikt, met begrippen die opgang maakten ten tijde van de Burgeroorlog, zoals ‘hardtack’, ‘sawbones’, ‘Secesh’, ‘slouch hat’. Dus heb ik ook bewust een aantal archaïsche woorden gebruikt, zoals zoetelaar, ransels, kardoezen, zeekaak en knuppelweg. Zo hoop ik dat de authentieke toon die Hunt aan de roman gaf niet verloren is gegaan.
Kees Mollema vertaalde onder meer werk van Robert Hughes, Margaret Atwood, Diane Cook, Matt Ruff en meerdere romans van Richard Russo.
