De eerste zin van Wytske Versteegs Boy, vertaald door Christiane Burkhardt

N.B. Eerder publiceerden we voor uit Boy, net als uit haar nieuwste roman, Quarantaine - Fleur Speet recenseerde dat boek.

Het lichaam komt altijd naar boven, zo zei die vrouw het.

Een sterke eerste zin. Een leus haast! Maar dan toch ook heel geheimzinnig. Over welk lichaam heeft de vrouw het? En onder welke omstandigheden komen lichamen naar boven? Ze weet er iets van, want ze zegt 'altijd'. Ze heeft het al vaker meegemaakt, ze is dus een specialiste. In lichamen.

Bij een letterlijke vertaling zou ik moeten schrijven:

Der Körper kommt immer nach oben. So sagte es diese Frau.

Vreemd. En waarom 'die vrouw'? We kennen haar toch helemaal niet? Enkele zinnen later komen we te weten dat ze bij 'politiemensen' behoort. Een agente dus. Echter geen stoere meid net als de dames uit Rizzoli & Isles maar iemand 'met donkerpaarse tentjurken'. Iemand die de hoofdpersoon op de zenuwen werkt: veel gepraat, weinig actie. Alsof er geen enkele reden tot haast bestaat! Maar een kind is verdwenen, de veertienjarige Boy, die als vermist is opgegeven. Zijn moeder wil nog niet beseffen dat hij hoogstwaarschijnlijk is verdronken; iets wat voor de agente allang vaststaat. Zelfmoord? Boys moeder gelooft er niet in. Iemand moet de schuld hebben. De dramadocente van Boy bijvoorbeeld. De adoptiemoeder van de jongen begint een speurtocht, die zich toenemend tegen zichzelf keert. De hel, dat zijn de Anderen, zei Sartre ooit. Nee, toont Versteeg: de hel, dat zijn we zelf.

Stoffelijk overschot

Voor mijn vertaling betekent dit: ook ik beken me schuldig. Vertalen impliceert onder andere het origineel letterlijk geweld aan te doen. In het Nederlands is 'lichaam' ook een synoniem voor 'lijk'. In het Duits kan dat niet: 'Körper' betekent 'het organisme' of 'een hoeveelheid materie met een bepaalde vorm'. Derrick heeft het dus nooit over een 'gevonden lichaam', maar over een 'gefundene Leiche'.

Boy van Wytske Versteeg is veel meer dan een misdaadverhaal. Het lichamelijke speelt continu een rol in het boek, vooral de worsteling met het lichamelijke. Maar een agente kan het in geen geval over een 'Körper' hebben. In ieder geval is het stoffelijk overschot geen mooi gezicht, als het pas na dagen opduikt. Daarom koos ik niet voor 'nach oben kommt' maar voor 'hochkommt'. 'Hochkommen' wekt in het Duits namelijk de associatie met 'van iets beroerd worden'. Dus luidt de eerste zin van Boy in het Duits:

Die Leiche kommt immer wieder hoch, sagte die Frau.

Vertalen is speurderswerk. Niets is wat het lijkt.

Christiane Burkhardt vertaalt fictie en non-fictie van het Nederlands naar het Duits. Zij vertaalde onder andere werk van Bos, Dijkzeul, Dröge, Hartman, van Hassel, Middelbeek, van Oord, Pauw, Steinz, Webeling, en van der Zee.