De eerste zinnen van Cynan Jones' De burcht, vertaald door Jona Hoek

He pulled the van into the gateway and dropped the lights. It was a flat night and the van looked a strange alien colour under it. For a while he sat there carefully.

It was lambing time and here and there across the shallow valley and variously on the hills there were lights on. And while it looked to him from this distance like some community at work, he knew that all those farms were involved in their own private processes, processes in their nature give or take the same, but in each space of light carried out in isolated private intimacy.

Hij draaide het busje de oprit op en doofde de lichten. Het was een gelijkmatige nacht en het busje kreeg er een vreemde buitenaardse kleur door. Een tijd lang zat hij daar, behoedzaam.

Het was lammerseizoen en verspreid over de ondiepe vallei en op verscheidene plekken op de heuvels brandden lichtjes. En hoewel het hem van deze afstand toescheen alsof er een of andere gemeenschap aan het werk was, wist hij dat al die boerderijen zich bezighielden met hun eigen particuliere werkzaamheden. Werkzaamheden die in aard min of meer dezelfde waren maar die binnen iedere lichtradius in hun eigen geïsoleerde privésfeer verricht werden.

Dit zijn de eerste zinnen van The Dig van Cynan Jones, niet de allermoeilijkste zinnen om te vertalen en eigenlijk riep alleen de ‘flat night’ enige vraagtekens op; ‘het was een vlakke/platte/rustige/egale/uitgestrekte’ of zelfs ‘saaie’ nacht, had er ook kunnen staan, maar uiteindelijk viel de keus op ‘gelijkmatige’. Niet omdat dát nou de beste keuze zou zijn voor deze zin op deze specifieke plaats, maar omdat de auteur een paar pagina’s later dezelfde nacht een aantal kilometers verderop beschrijft: ‘The night rippled with stillness’, in het Nederlands vertaald als: ‘de nacht kabbelde stilletjes.’ Niet echt hetzelfde en minder mooi maar binnen het metrum van deze korte mededeling leek mij dit de beste optie. De keuze voor ‘gelijkmatige’ was dus niet een strikt rationele maar ook een gevoelsmatige, iets wat ‘vlak’, ‘plat’ of ‘egaal’ is kabbelt in mijn verbeelding nou eenmaal minder goed dan iets dat gelijkmatig voortgaat (ook al ‘rippled’ de ‘flat night’ in het Engels wel).

Vertalen is niet elke individuele zin letterlijk of zo goed mogelijk omzetten naar een andere taal maar ook de gehele compositie in de gaten houden. Dit is een regel die ik me vooral bij de vertaling van The Dig in het hoofd moest prenten. Cynan Jones werd in de internationale pers meerdere malen vergeleken met Hemingway. En niet ten onrechte. Net als de Amerikaan is Jones een meester in het weglaten; in een gesprek vertrouwde hij mij toe dat de oorspronkelijke versie van The Dig drie keer zo lang is als nu (het boek is nu slechts 160 pagina’s lang).

Van mooischrijverij valt de Welshman niet te betichten, de zinnen van Jones zijn, enkele daargelaten, niet mooi. Ze zijn vaak kort, sober, wat uit het lood geslagen, soms zelfs grammaticaal incorrect en regelmatig onbeholpen in de vergelijkingen die ze maken, maar ze zijn allemaal even urgent en staan netjes op hun plaats. De taal van Cynan Jones is even grillig en meedogenloos als het landschap en de levens van de hoofdpersonages die hij beschrijft; en het werkt! Maar om te vertalen is het vaak doodeng en moeilijk. Eng omdat ik een zeer persoonlijke angst had afgerekend te worden op de ‘foutjes’ die in de oorspronkelijke tekst bewust zijn neergeschreven, en moeilijk om het ritme en het minimalistische karakter van de tekst. De grote uitdaging bij het vertalen van The Dig was dan ook het bewaren van de balans van de tekst, de compositie als geheel, en ik moest tijdens het vertalen vaak denken aan een paar regels van Thomas Bernhard uit Der Schein trügt:

‘Natuurlijk, ik ben niet gezellig
Consequent.
Die honderddertigste regel bij Goethe?
Wat betekent die met betrekking tot de zeshonderdveertigste daarvoor?
Daar kreeg ie het zeer benauwd van.’

Jona Hoek is dramaturg, vertaler en bewerker, van onder anderen Kafka. Hij vertaalde met Charles Bors, Mon Faber, en Stefanie Liebreks Donald Ray Pollocks Knockemstiff.