Het contact met Edna O’Brien over De rode stoeltjes door vertalers Paul Bruijn en Molly van Gelder

Over de vertaling van The Little Red Chairs van Edna O’Brien is veel te zeggen, maar we willen ons hier beperken tot één aspect, een praktisch aspect eigenlijk, namelijk over het contact met de schrijver.

Als je een nog levende schrijver vertaalt, is het natuurlijk heel nuttig (en vaak ook heel leuk) om die schrijver vragen te kunnen stellen: over de betekenis van één enkel woord, over een in jouw ogen vreemde of cryptische formulering, over realia, over slang en dialect, en ten slotte over dingen die niet kloppen, of laten we het maar gewoon ‘slordigheden’ noemen, dingen die jij als vertaler - als grondige lezer en gedegen opzoeker - hebt gesignaleerd: onjuiste jaartallen, cijfers, spelling van namen, beestjes en planten, historische feiten enzovoort. Dingen die eigenlijk door een goede redactie eruitgehaald hadden moeten worden, maar die de vertaler dan, het liefst na overleg met de schrijver, corrigeert. De vertaler als redacteur.

De otter

Maar bij Edna O’Brien is dat geen sinecure. Zij heeft namelijk een hekel aan het beantwoorden van vragen van vertalers. Ze vindt dat de tekst maar voor zich moet spreken. Bovendien is ze digitaal niet zo actief, om het zacht uit te drukken, ze houdt niet van mailen en schrijft het liefst alles met de hand. Haar rechtstreeks benaderen is onmogelijk, alles gaat via de uitgever en via haar agent, áls het al gebeurt.

We geven hier één voorbeeld van Edna’s onbereikbaarheid. De vertaling was af, dit was een van de openstaande dingen. Context: twee mannen, John en Fergal, dronken, op één fiets.  

‘… and Fergal saying “You’re nearly home John” and John answering, “I am, but am I on the otter’s way?’

De weg van de otter, die kenden we niet. We vroegen de Ierse buurvrouw van Molly, zij mobiliseerde half Ierland, maar niemand die het wist. ‘And please let me know if you do find out! Everyone is VERY curious!’ Dat is een mooie vorm van vertalersgeluk: dat zoveel mensen het leuk vinden om mee te denken over een vertaling. Je krijgt soms de merkwaardigste suggesties:

‘A gay man who is very hairy all over his body, but is smaller in frame and weighs considerably less than a bear.’

Van een andere Ierse vriend:

‘I often go the otter way when my sense of direction eludes me.’

(Otter kun je dan lezen als ‘other’, maar dan op z’n Iers uitgesproken)

Een dwaalspoor, de ‘verkeerde weg’. Of als vraag: ‘Ben ik op de goede weg?’ Dat vonden we wel plausibel. Dat kun je zowel letterlijk als figuurlijk interpreteren.

Nog steeds geen nieuws uit het Westen, de vertaling lag inmiddels in de boekwinkel.
Toen kwam er antwoord van Edna, via haar agent en de Bezige Bij, aan ons.

‘… it's okay to say  “the way the otter had trodden". I wish I could be more helpful… Please thank the translators.[…]. Edna O' Brien.’

Dus toch de weg van de otter. Een voorbeeld van ‘lost in translation’ misschien, al vinden wij dat we met onze vertaling de goede weg zijn opgegaan.

Paul Bruijn vertaalde eerder werk van Dan Chaon, Nathan Englander, Claire Messud, Christos Tsiolkas en Marisha Pessl. Binnenkort verschijnt De sympathisant van Viet Thanh Nguyen, dat hij samen met Jetty Huisman vertaalde. Hij lichtte eerder zijn vertalingen van Sinclair Lewis en Christos Tsiolkas voor ons toe.

Molly van Gelder vertaalde al eerder de memoires van Edna O’Brien: Meisje van Buiten, en werk van Carson McCullers [toelichting], Flannery O’Connor, Tim Winton, Alice Sebold, Jennifer Clement, Anne Enright, en John Irving in samenwerking met Nicolette Hoekmeijer.

Samen vertaalden ze Tarun J. Tejpal Ayesha en Harruna Attah's Saturdays Shadows - en lichtten de titelkeuze voor ons toe.