Over het vertalen van Jennifer Egans Manhattan Beach

Manhattan Beach is weliswaar, anders dan het bejubelde A Visit from the Goon Squad, een traditionele roman die grotendeels chronologisch verloopt, maar het is wel een complex verhaal met tientallen personages en wisselende perspectieven, uitwaaierend in ruimte en tijd, van de Amerikaanse oost- en westkust tot de Indische Oceaan, en van het begin van de Grote Depressie tot het einde van de Tweede Wereldoorlog.

N.B. Lees ook een fragment uit de vertaling van Manhattan Beach!

Bij onze werkwijze – afwisselend van te voren afgebakende gedeelten vertalen en die vervolgens gezamenlijk controleren – bestaat dan het gevaar dat je de draad kwijtraakt. We moesten elkaar voortdurend op de hoogte houden: wat is Dexter van plan, waar is vader Kerrigan gebleven, wie was Freddie ook weer, is dat invalide zusje nu al dood of niet? 

Vertroebeld zicht

Wij denken soms met enige deernis aan vorige generaties vertalers en hun hoofdbrekens over technische, culturele en historische details die ze alleen maar te lijf konden met kasten vol naslagwerken. Dit boek zou in staat geweest zijn die beklagenswaardige werkers te overtuigen maar een ander vak te kiezen. Naast de vele amerikanismen, de culturele omgeving (films, songs), de ins & outs van het gangsterdom en de gokpraktijken, zijn er de nautische terminologie (hoe gaat dat allemaal tijdens een schipbreuk?), de navigatie, de rangen in de Amerikaanse marine, de constructie van de geduchte Liberty-schepen, en dan zwijgen we nog over de onderdelen (moeren, nippels, flipjes en flopjes) van het loodzware duikerspak anno 1943. Maar wij kennen de zegeningen van internet. 

Egans stijl is, zeker voor Nederlandse begrippen, bloemrijk en breedsprakig, vol dubbele of driedubbele adjectieven, net iets anders geformuleerde herhalingen en soms vrij onnavolgbare zweverij. Om de schrijver recht te doen moet een vertaler zich aanpassen aan die stijl (zelfs al zou hij het zelf liever anders aanpakken) maar tegelijkertijd de lezer niet overladen met al te barokke tierlantijnen die in het Engels soms goed werken, maar in vertaling vaak geforceerd lijken en – belangrijker – het zicht op de verhaallijn vertroebelen. Wikken en wegen dus.

Een barokke tekst

Zo heeft Egan, nog meer dan andere Amerikaanse auteurs, de neiging om ervaringen binnen het perspectief van een persoon te verbinden met to feel of to sense. Wij zijn in verwarring, maar Anna feels confused. Wij verlangen iets, maar Anna senses a desire. Als je dat telkens letterlijk vertaalt, gaat de Nederlandse tekst op een psychologisch rapport te lijken.

Daarvoor waren vaak niet eens grote aanpassingen nodig. Het volgende fragment geeft een goed beeld van hoe we met licht ingrijpen een wat barokke tekst iets calvinistischer hebben gemaakt:

Descending the shallow flight of stairs into the nightclub felt clashingly unreal—as if she’d been thrust across an invisible barrier into a moving picture. She needed to prepare, to ease in slowly, but there wasn’t time; she was engulfed by an orchestra, a fountain, a checkerboard floor, and a thousand small red tables humming like hives. Nell shimmied among these, pausing often to exchange shrill, passionate greetings with their occupants. Anna trailed anxiously behind.

In onze vertaling werd dit: 

De afdaling van het trapje naar de nachtclub zorgde voor een schok van onwerkelijkheid – alsof ze een onzichtbare grens werd overgeduwd en zich plots in een film bevond. Ze wilde zich voorbereiden, er langzaam inkomen, maar daar was geen tijd voor; ze werd omspoeld door een orkest, een fontein, een zwart-witte tegelvloer en honderden rode tafeltjes die gonsden als een bijenkorf. Nell kronkelde ertussendoor en bleef geregeld staan om schrille enthousiaste begroetingen uit te wisselen met de aanzittenden. Anna volgde haar op de voet, zenuwachtig.

 Arjaan van Nimwegen (1947) is vertaler en schrijver. Samen met Thijs van Nimwegen vertaalde hij boeken van David Vann [lees hun toelichting bij Aquarium], Philipp Meyer, David Cronenberg, Solomon Northup, Marlon James, David Harris, Claire Vaye Watkins, Lawrence Hill, Lee Clay Johnson en Amor Towles. Hij vertaalde ook werk van Aravind Adiga, Kenzaburo Oë, Donna Tartt, Martin Page en Paul Verlaine. 

Thijs van Nimwegen (1981) is vertaler. Van David Vann vertaalde hij eerder Goat Mountain. Naast zijn co-vertalingen met Arjaan van Nimwegen vertaalde hij werk van James Scott, Jarett Kobek, Sigrid Rausing en Lidia Yuknavitch, vaak in samenwerking met Anne Roetman.