Vertaler aan het woord: Rebekka Bremmer over het vertalen van De meisjeskleedkamer van Karen Connelly

Expliciete seks zijn we in de Nederlandse letteren wel gewend. Afgelopen week verscheen de biografie van Jan Wolkers, wiens boeken destijds jongeren en hun ouders rode oortjes bezorgden en dingen ophelderde waarover de meesten nog in het duister tastten. Fysiek contact hield niet langer op bij een kus en de deur werd niet langer dichtgedaan. Seks en literatuur bleken hand in hand te gaan - ook nu nog, getuige het commerciële en kritische succes van bijvoorbeeld Godin, Held [recensie | fragment] van Gustaaf Peek van een paar jaar geleden. Toen ik aan de vertaling van De meisjeskleedkamer van Karen Connelly begon, verwachtte ik noch geschokt, noch verrast te zijn.

Puur vrouwelijk genot

Eerst heb ik het boek in zijn geheel gelezen om een gevoel te krijgen voor de algemene sfeer, de metaforen die worden gebruikt, de thema’s en motieven die aan bod komen. Wanneer je aan het vertalen bent, bestaat het gevaar dat je je gaat vastbijten in details en de grote lijnen uit het oog verliest, maar overzicht geeft inzicht. Ik was benieuwd naar de onverbloemde seks, omdat ik die in mijn eigen romans vermijd.

Vaak voegt het niet veel toe, krijgt de suggestie meestal net zoveel voor elkaar als een expliciete beschrijving.

Toen ik de seksscènes las was ik niet geschokt, maar wel aangenaam verrast. In deze tijden van Harvey Weinsteins en slut-shaming is het heerlijk om over seks te lezen die niet draait om (de fantasieën van) de man en ook niet ten dienste staat van een verliefdheid. En dan realiseer je je hoe zeldzaam dat eigenlijk is. Het gaat hier om puur genot en de pure noodzaak voor vrouwelijke lichamelijkheid en sensualiteit. Zoals Shar, de minnares van Eliza,zegt in het boek:

Isn’t it beautiful? The erect clit has as much tissue as the erect cock. But it’s inside the body. So much for penis envy! Until the last decade or so, medical science has ignored the only organ of the human body designed exclusively for sexual pleasure. Because it happens to belong to women, of course.
Is het niet prachtig? De stijve klit heeft net zoveel weefsel als de stijve pik. Maar het zit binnen in het lichaam. Daar ga je met je penisnijd! Tot ongeveer een decennium geleden heeft de medische wetenschap het enige orgaan dat puur ontworpen is voor seksueel genot genegeerd. Omdat het toevallig aan vrouwen toebehoort, natuurlijk.

Nog steeds wordt er met twee maten gemeten als het gaat om vrouwelijke en mannelijke seksualiteit (size does matter). Wat dat betreft zijn we een beetje blijven hangen in de mid-tachtiger jaren:

Horny wasn’t a word for girls in the mid-1980s. Boys were horny. Girls were pretty. Or not so pretty. Or really smart. Or sluts. Stupid slut.
A terrifying yet perfect word, with that slippery s and the gaping u and the t sharp as a slap. Slut. Satisfying to say. Like fuck. e sounds contained the meanings. How about cunt? She recoiled inwardly. Awful.
Geil was geen woord voor meisjes in de mid-tachtiger jaren. Jongens waren geil. Meisjes waren mooi. Of niet zo mooi. Of heel slim. Of sletten. Stomme slet.
Een angstaanjagend maar perfect woord, met die slinkse s en de jennerige è en de t scherp als een klap. Slet. Bevredigend om te zeggen. Net als fuck. De klanken bevatten de betekenissen. En kut? Ze kromp ineen. Afschuwelijk.

Opwinding en de wereld

Het lastige van het vertalen van al die seks is het beperktere aanbod van Nederlandse woorden voor het vrouwelijk geslachtsorgaan en hun gevoelswaarde. In het Nederlands kijkt niemand op of om als je ‘kut’ zegt, het is een ingeburgerd vloekwoord en bijvoeglijk naamwoord geworden. In Engelstalige landen krijgen films waarin personages het woord gebruiken nog de leeftijdsclassificatie 18+. Een voordeel van het Nederlands zijn de verkleinwoordjes. Zo kun je van een lompe kut, een schattig kutje maken.

Wie nu echter denkt een veredeld bouquetreeksromannetje te gaan lezen, komt bedrogen uit. De meisjeskleedkamer is veel meer dan dat, de seks een manier om steeds verder uit te zoomen, vanuit het bed, naar de huiselijke sfeer, de stad, Canada, de wereld. Interculturele relaties, sekswerkers, de omgang met oorspronkelijke bewoners, de vluchtelingencrisis, het Midden-Oosten conflict, het komt allemaal aan bod. Het is een opwindende roman die je aan het denken zet en waar iedereen wat van kan opsteken: Engelstaligen, Nederlandstaligen, vrouwen én mannen.

Rebekka Bremmer is vertaler en schrijver. De maan danst op het erf van de doden verschijnt komend voorjaar.