De eerste zinnen van Mary Shelleys Mathilda, vertaald door Marijke Versluys

Mary Shelley voltooide de novelle in november 1819, in een periode van diepe neerslachtigheid na de dood van haar twee jonge kinderen. Shelley stuurde het manuscript vanuit Italië aan haar vader – William Godwin – in Engeland, om het door hem te laten uitgeven. Een geschrokken Godwin weigerde dat en borg het weg. Zijn afwijzing had alles te maken met het schokkende thema: de moeder van Mathilda overlijdt bij haar geboorte, haar vader kan dat verlies niet verwerken, laat zijn dochtertje achter bij familie en zwerft jarenlang de wereld rond; hij keert terug als Mathilda zestien is en kan dan niet verhullen dat hij (een verboden) liefde voor zijn dochter opvat. Als zij hem afwijst pleegt hij zelfmoord, waarna zij zich afkeert van de mensen. Op haar doodsbed doet Mathilda dit treurige relaas over onmogelijke liefde en onvervuld verlangen aan een jonge dichter die ze heeft leren kennen. Ze heeft hem gevraagd samen met haar zelfmoord te plegen (ook hij had een traumatische ervaring achter de rug), maar hij kiest voor het leven en zij sterft in eenzaamheid.

Het droeve verhaal is prachtig opgeschreven en het was een uitdaging om de taal niet te gedateerd en niet te modern te laten klinken, maar vooral: niet te larmoyant (zo laat ik Mathilda gewoon huilen, en niet wenen of schreien – woorden die tweehonderd jaar geleden gangbaar zouden zijn geweest). De mooie openingsalinea van het boek tekent meteen de melancholieke sfeer waarvan het hele verhaal doortrokken is.

Nu ik de vertaling bijna een jaar later overlees, valt me op dat ik de eerste zin heb aangepast: Shelley gebruikt tweemaal but en dat heb ik in het tweede geval vervangen door ‘wel’, én ik heb de zin gekapt. Of ik dat nu weer zou doen? Ik twijfel (maar dat is de normale staat van een vertaler). En dan de voice of life die levensteken is geworden. Daar sta ik nog steeds achter, gedeeltelijk. Weliswaar zit er in de vertaling niet het verwachte woordje ‘stem’, maar ik heb voice of life opgevat als elk geluid dat een levend wezen, dus ook een dier, kan voortbrengen. Maar als ik het zou kunnen overdoen zou ik voor ‘levensteken’ (net iets te veel een cliché) nu liever ‘teken van leven’ kiezen. En dat zonder twijfel.

It is only four o'clock; but it is winter and the sun has already set: there are no clouds in the clear, frosty sky to reflect its slant beams, but the air itself is tinged with a slight roseate colour which is again reflected on the snow that covers the ground. I live in a lone cottage on a solitary, wide heath: no voice of life reaches me. I see the desolate plain covered with white, save a few black patches that the noonday sun has made at the top of those sharp pointed hillocks from which the snow, sliding as it fell, lay thinner than on the plain ground: a few birds are pecking at the hard ice that covers the pools--for the frost has been of long continuance.
Het is pas vier uur, maar het is winter en de zon is al ondergegaan; aan de heldere, ijzige hemel zijn geen wolken die haar schuine banen zouden kunnen weerkaatsen. Wel vertoont de lucht een rosse zweem, die een weerschijn werpt op de besneeuwde grond. Ik woon in een eenzaam huisje op een verlaten, weidse heide; geen enkel levensteken dringt tot mij door. Ik kijk uit over de uitgestorven, met wit bedekte vlakte, waar de middagzon alleen enkele donkere plekken heeft gemaakt op spitse heuveltjes waar de vallende sneeuw af was gegleden en een dunnere laag had gevormd dan op de vlakke grond; een paar vogels pikken in het harde ijs dat op de poeltjes ligt, want de vorst houdt al lange tijd aan.

Marijke Versluys vertaalde eerder werk van Michael Cunningham, Kazuo Isgiguro, Rachel Cusk, Jon McGregor, Julian Barnes (met Bartho Kriek), Yann Martel, Sarah Waters (met Sjaak de Jong en Nico Groen), Han Kang (met Deborah Smith), Aminatta Forna (met Aleid van Eekelen-Benders, lees hun toelichting), Robert Macfarlane (met Nico Groen), Joan Didion, Anne Enright, Angela Carter [lees Versluys' toelichting].