Over het vertalen van Caroline Albertine Minors Het pantser van de kreeft, door Lammie Post-Oostenbrink

N.B. Lees ook een fragment uit Minors verhalenbundel Zegeningen.

Een familie kiezen

Je familie heb je niet voor het kiezen. In Het pantser van de kreeft van Caroline Albertine Minor staat die uitdrukking centraal. Want klopt dat eigenlijk wel? Kun je je eigen familie niet kiezen? Of bestaan er momenten in het leven dat je dat juist wél kunt doen? Alle personages in het boek worstelen met deze vragen. En als ik het over ‘alle personages’ heb, dan bedoel ik zowel de levenden als de doden. Ja, ook de mensen aan gene zijde hebben zo hun ideeën over zaken op het relationele vlak.

Maar laten we ons beperken tot de levenden, die hebben het al moeilijk genoeg met zichzelf en anderen. Ze hebben allemaal hun eigen antwoord op bovenstaande vragen en in eerste instantie lijken ze ook stellig overtuigd van hun gelijk, maar gaandeweg beginnen ze toch te twijfelen. Daar is soms weinig meer voor nodig dan een reparatieopdracht voor het British Museum in Londen, of een bezoekje aan een helderziende. Opeens vragen ze zich af of er ook andere, misschien zelfs betere, alternatieven zijn. Het bijzondere is dat niet alleen de drie hoofdpersonages, Ea, Sidsel en Niels, ermee worstelen. Het lijkt wel of de zoektochten van deze drie een lawine veroorzaken die de anderen in het boek vervolgens ook meesleurt.

Verdwalen in vertaling

Over worstelen gesproken, daar had ik tijdens het vertalen ook last van. Neem het eerste hoofdstuk. Ik begon te lezen en voelde me meteen op het verkeerde been gezet. Waar bén ik? Waar gaat dit heen? En ook: wat is dit voor gekkigheid? Ik was nog maar net begonnen en nu al verdwaald in het verhaal. Die verwarring vertalen naar het Nederlands, dat was de grootste uitdaging. Ik moest ervoor zorgen dat de Nederlandse lezer in de war raakte bij het lezen van die eerste tien bladzijden, net als ik toen in de eerste tien bladzijden van het origineel las. Maar tegelijkertijd mocht het ook niet te zweverig worden, want daar leent het verhaal zich niet voor. Nuchtere verwarring, naar zoiets ben ik op zoek gegaan.

In het Deens zijn trouwens geen cursieve hoofdstukken, daartoe hebben we besloten om toch een beetje een scheiding tussen de verschillende werelden aan te brengen. Want we, dat wil zeggen de redacteur en ik, merkten dat we anders zelf bij het lezen te veel in de war raken. Maar daar hebben we het bij gelaten. De lezer moet zelf ook nog wat te puzzelen hebben, vind ik.

Onafgeronde verhalen

Denk trouwens niet dat alles op de laatste bladzijde mooi afgerond wordt, want dan kom je bedrogen uit. Alles ligt open, niets ligt (meer) vast. Daar houdt niet iedereen van, maar ik vond het juist bij dit boek heel mooi. Waar alle personages aan het begin van het boek toch een beetje somber zijn en met zichzelf in de knoop zitten, gloort er aan het einde van het boek hoop. Wat de toekomst ook zal brengen, het is beter dan wat het was, of zo lijkt het in elk geval. Het kan zijn dat nu mijn eigen optimistische inborst op het verhaal projecteer, niets menselijks is de vertaler vreemd, ik denk dat iedereen in het boek uiteindelijk gelukkiger zal worden, al is het misschien niet op de manier die ze nu in hun hoofd hebben.

Sommige lezers zullen na dit boek verlangen naar een tweede deel. Zal dat er komen? Ik heb werkelijk geen idee, maar als je Zegeningen, het vorige boek van Minor, hebt gelezen dan weet je al dat ze een voorkeur heeft voor onafgeronde verhalen. Het zou me dus niets verbazen als haar volgende boek compleet andere personages bevat die met compleet andere problemen rondlopen. Als ik een ding heb geleerd van het vertalen van het werk van Caroline Albertine Minor, is dat je altijd rekening moet houden het onverwachte. Zelfs als je op bezoek gaat bij een helderziende.

Lammie Post-Oostenbrink vertaalt uit het Zweeds, Deens en Noors. Ze vertaalde onder meer werk van Niklas Natt och Dag [lees haar toelichting op 1793 en 1794] Yahya Hassan, Maja Lunde [lees haar toelichting op Athenaeum.nl] en Carsten Jensen.