Recensie: Het cliché overwoekerd met July-achtige gekte

Miranda July's romandebuut The First Bad Man (De eerste foute man, vert. Gerda Baardman en Lydia Meeder, verschijnt 19 maart), is zo samen te vatten: Cheryl, een eenzame, al wat oudere vrouw krijgt onverwachts bezoek van een veel jongere vrouw, die haar helpt haar ware ik te vinden. Als de jongere vrouw, Clee, zwanger blijkt te zijn neemt Cheryls leven een onverwachte wending. Traditioneel, misschien zelfs een beetje clichématig (wat een eenzame vrouw nodig heeft is een baby!), en vooral saai. Maar dat is buiten July gerekend, en vooral buiten haar unieke kijk op de gedachtewereld van haar personages.

N.B. Eerder besprak Emmi Schumacher July's It Chooses You. Lees de recensie op Athenaeum.nl.

Geen clichématige vrouw van 43

‘I drafted a letter to Clee. It was clear-cut and unequivocal. Reading it aloud was quite moving, actually; by inviting her to engage in a civilized manner I was probably showing her a respect that few people ever had. Dignity was on its way. I spit into an empty almond butter jar; there’s something kind of quaint about a spittoon. She didn’t need to thank me for my honest fortrightness, but if she insisted I would be forced to accept. I accepted a few times for practice. I put the letter in an envelope labelled CLEE, taped it to the bathroom mirror, and went out so I wouldn’t be home when she read it.
Ik stelde een brief op aan Clee. Een duidelijke, ondubbelzinnige brief. Toen ik hem hardop aan mezelf voorlas, klonk hij zelfs ontroerend; door haar uit te nodigen tot beschaafd gedrag toonde ik haar waarschijnlijk meer respect dan de meeste mensen. Nu zou de waardigheid weldra worden hersteld. Spugen deed ik in een leeg amandelpastapotje; zo’n kwispedoortje heeft iets origineels. Ze hoefde me niet te bedanken voor mijn rondborstige eerlijkheid, maar als ze erop stond moest ik haar dank wel aanvaarden. Ik aanvaardde alvast een paar keer om te oefenen. Toen schoof ik de brief in een envelop met CLEE erop, plakte die op de spiegel in de badkamer en ging de deur uit om niet thuis te hoeven zijn wanneer ze hem las.’

Als het nog niet duidelijk was: Cheryl is in de verste verte geen clichématige drieënveertigjarige vrouw. Ze heeft een ingewikkeld systeem waarmee ze haar huis te allen tijde op orde houdt, een globus hystericus (vandaar het spugen; als de globus opspeelt kan ze niet slikken), ze gelooft dat zijzelf en Phillip, die ze ontmoet via haar werk bij een non-profit, elkaar uit vele vorige levens kennen, en in haar innerlijke monoloog neemt ze allerlei dingen over anderen aan die later helemaal niet waar blijken te zijn. (Of dit alles komt door bijvoorbeeld een soort dwangmatige stoornis, of langdurige eenzaamheid, of een levendige fantasie laat July in het midden). Met Clee, die in vele opzichten haar tegenpool is, ontwikkelt Cheryl een evenzeer July-achtige, ongebruikelijke band.

Het meeste uit een kleine wereld

July, die twee filmscripts, een bundel korte verhalen en een lange lijst kunstprojecten (waaronder It chooses you) op haar naam heeft staan, gaat ook in dit nieuwe genre met vaste hand te werk. Cheryl mag dan een ongebruikelijk pad bewandelen, het is wél een pad dat helder is uitgestippeld en nergens verzandt in zijweggetjes.

Hoewel haar wereld klein is – we kunnen niet eens met zekerheid zeggen in welke stad het verhaal zich afspeelt, alleen dat het suburbs, een supermarkt en een ziekenhuis heeft – en haar kennissenkring beperkt, haalt July het meeste uit elk personage. Uit Suzanne, de zelfzuchtige moeder van Clee bijvoorbeeld, of de oppervlakkige Phillip (‘I felt terrible for him except he didn’t seem embarrassed’).

Woede

The First Bad Man is daarnaast niet alleen een verkenning van de innerlijke wereld van Cheryl Glickman en de mensen om haar heen, maar July stopt af en toe ook een sociaal-maatschappelijk addertje onder het gras. Cheryl wordt, als alleenstaande vrouw, gezien als de persoon bij uitstek waarop vervelende klusjes en hardnekkige vooroordelen kunnen worden gedumpt. July maakt handig gebruik van het leeftijdsverschil tussen Cheryl en Clee om twintig jaar sociale vooruitgang (of is er wel vooruitgang geboekt?), vooral voor vrouwen, te onderzoeken.

Het is een ingewikkelde relatie, waarin Cheryls onderdrukte woede en Clee’s wat minder onderdrukte woede tegen elkaar opbotsen. Die woede heeft te maken met hun persoonlijke omstandigheden, maar ook met frustraties die ze delen. (‘The first bad man’ verwijst naar een instructievideo die vrouwen leert hoe ze zich moeten verdedigen als ze worden aangevallen door een man). Het zijn dit soort gevoelens, door July zorgvuldig half verwoord maar altijd aanwezig gehouden, die van Cheryls ontdekkingstocht veel meer maken dan een cliché.  

Emmi Schumacher studeerde Engels en Amerikanistiek. Ze is boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel.