Recensie: Jezus, aliens, de liefde voor je vrouw en nooit meer willen schrijven

Michel Faber (1960) lijkt met ieder nieuw boek zijn eigen schrijverskunst op de proef te willen stellen. Zo is zijn roman Under the skin (2000) een mengeling van sciencefiction en horror terwijl het uiterst succesvolle The Crimson Petal and the White (2002) wel omschreven is als Sex and the City in victoriaans Londen. Het uitgangspunt van The Book of Strange New Things is al even onwaarschijnlijk en buitenaards en ook hier lijkt het aanvankelijk of Faber zichzelf een onmogelijke taak heeft gesteld.

Naar Oasis

The Book of Strange New Things speelt in de (nabije) toekomst, in een niet nader gedefinieerde cynische wereld waar oprecht menselijk contact een zeldzaamheid is geworden: elkaar schrijven of bellen wordt als ouderwets en onpraktisch beschouwd. Hoofdpersoon is predikant Peter Leigh die door een ondoorzichtige en almachtige multinational, USIC genaamd, naar een nieuw gekolonialiseerde planeet wordt gezonden om daar het geloof te verkondigen. Een vergelijking met apostel Petrus dringt zich op. Tot ver na pagina zestig is niet duidelijk op wat voor planeet, door USIC Oasis gedoopt, Peter terecht gaat komen. Zijn eerste ontmoeting met een alien vindt pas plaats op pagina honderdtwintig. Zo loopt zijn ervaring parallel met die van de lezer. Oasis blijkt een aardig leefbare maar niettemin wonderlijke planeet met een heuse atmosfeer en eigen flora en fauna, waar de dagen tweeënzeventig uur duren.

'Peter's heart pumped hard, and he breathed shallowly in his excitement. The rain! The rain wasn't falling in straight lines, it was ... dancing! Could one say that about rainfall? Water had no intelligence. And yet, this rainfall swept from side to side, hundreds of thousands of silvery lines all describing the same elegant arcs. It was nothing like when rain back home was flung around erratically by gusts of wind. No, the air here seemed calm, and the rain's motion was graceful, a leisurely sweeping from one side of the sky to the other [...]'

Fabers stijl spreekt zeer tot de verbeelding en het is dan ook niet verrassend dat veel van zijn titels verfilmd zijn. In 2011 maakte de BBC een televisieserie van The Crimson Petal and the White en in ging 2013 Under the skin in première (met Scarlett Johansson in de hoofdrol). Van The Book of Strange New Things zond BBC Radio al in oktober van dit jaar een tiendelig hoorspel uit.

Amazing Alien Grace

Echte kerstening van de planeetbewoners is overigens niet meer nodig: de aliens vormen een zeer vreedzame, oudtestamentische samenleving. Bovendien is een andere predikant Peter al voorgegaan totdat deze om onduidelijke redenen doordraaide en verdween. De aliens zijn voor het merendeel al zeer gelovig en hebben zichzelf al namen aangemeten van Jesus Lover One tot en met Jesus Lover Sixty-Three. 'The book of strange new things' is hun benaming voor de bijbel. Inmiddels spreekt het volkje ook een rudimentair Engels, met wel één belangrijk manco: ze kunnen de -s- en de -t- niet uitspreken, wat best lastig is als ze bijvoorbeeld 'Jesus' willen zeggen. Faber noteert hun klanken middels tekens die nog het meest weghebben van Thais. Het spraakgebrek draagt bij aan een bijzonder grappig scène als de voltallig congregatie zich verzamelt om voor Peter een nauwelijks verstaanbaar en enigszins vernacheld Amazing Grace te zingen.

Beatrice en Eva

Als een rode draad loopt door het boek Peters contact met, en zijn gedachten aan, zijn vrouw Beatrice, die kort voor zijn vertrek zwanger blijkt te zijn geraakt. Nog nooit was een echtpaar zo ver van elkaar verwijderd en haar naam, die aan Dantes hemelse geliefde doet denken, zal niet toevallig gekozen zijn. Liefdesgeschiedenissen vormen de kern van het merendeel van Fabers oeuvre en ook hier getuigt het afscheid en de briefwisseling tussen Peter en Beatrice van een grenzeloze tederheid.

Sinds zijn debuut bleek steeds weer uit interviews met Faber hoezeer zijn schrijverschap verbonden was met zijn echtgenote Eva, die zijn klankbord en inspiratiebron was. De laatste jaren werd hun bestaan overschaduwd door de terminale kanker waaraan Eva leed. Te zeer aangeslagen wilde Faber zijn nieuwste boek na tweehonderdvijftig pagina's laten liggen maar zij moedigde hem aan om te blijven schrijven. Eva Youren overleed kort voordat Faber The Book of Strange New Things voltooide.

Fabers nieuwste is ook zijn meest emotionele boek, en gezien de ontstaansgeschiedenis ervan is dat niet verbazingwekkend. De roman heeft dan ook een zeldzaam indringende moraal die tot uiting komt in Peters contact met een alien, genaamd Jesus Lover Five. Voor haar vat hij een speciale genegenheid op. Als zij gewond raakt, blijkt dat Oasans niet kunnen genezen. 'God healeth all diseases' gaat voor hen niet op. Dat een mens van ziekte kan genezen of dat een wond kan dichtgroeien tot hooguit een litteken is een wonder, zo beseft Peter.

No spoiler alert

Ondertussen blijft er veel onduidelijk over de bedoelingen van het USIC-imperium dat er veel aan gelegen is de kolonisten onwetend van de aardse actualiteit te houden. De enige vorm van communicatie met het thuisfront is 'The Shoot', een soort e-mailsysteem dat aan strenge censuur onderworpen is. Ondertussen worden de berichten die Beatrice aan Peter stuurt steeds alarmerender: tsunami's, aardbevingen, oorlogen, dramatische faillissementen, de aardse ellende houdt niet op. Is dit werkelijk wat zich afspeelt op planeet Aarde of worden Beatrices teksten gemanipuleerd door USIC? Het lijkt erop dat Peter er uiteindelijk voor kiest terug te keren naar zijn vrouw, maar ook dat laat Faber in het ongewisse.

Een open einde is in Fabers werk niet ongebruikelijk. Lezers van The Crimson Petal and The White waren zo nieuwsgierig hoe het heldin Sugar zou vergaan, dat ze de schrijver de kop gek zeurden om een vervolg. Waarop Faber in 2006 The Apple schreef, een bundel verhalen die inderdaad voortborduurden op The Crimson... maar de hunkerende lezer niet echt soelaas boden.

Deze keer zal er geen vervolg meer komen. Tot consternatie van zijn uitgever en lezers liet Faber tijdens een recent interview weten geen romans meer te willen schrijven: 'I think I have reached a limit.' Hoe men als lezer ook kan verlangen naar nog meer Faber of nog meer Peter en Beatrice: laat men in godsnaam de schrijver met rust laten die zijn vrouw verloor die niet alleen zijn steun en toeverlaat was maar zelfs het hart van zijn schrijverschap vormde.

Marjolein Corjanus is freelancevertaler en -redacteur en daarnaast zelfstandig onderzoeker op het gebied van de Franse letterkunde. Eerder schreef zij voor literair blog De Papieren Man.