Recensie: De papieren kroon

'Een Wunderkammer waar je de wereld tegenkomt in vreemde, mooie, grappige en misschien ook griezelige artefacten, waar al dat talent van schrijvers en beeldmakers bewonderd kan worden,' noemt de redactie van het digitaal cultureel tijdschrift De Optimist hun nieuwe boek. En toen ik eenmaal op dreef was, verhaal na essay na illustratie na gedicht aandachtig bestuderend, snapte ik wel wat de redactie hiermee bedoelt. Handboek voor een Optimistisch leven leidt je binnen in een vreemdsoortige, maar vaak o zo wonderschone wereld.

Jong talent

Sinds de oprichting in 2008 publiceert De Optimist verhalen, gedichten, essays en beeld. Het digitale magazine biedt veelal jonge schrijvers en kunstenaars de kans hun werk aan het grote publiek te presenteren. Zo ook in Handboek voor een Optimistisch leven, waarin zowel nieuw als eerder gepubliceerd werk staat. Schrijvers en illustratoren als Thomas Heerma van Vos, Lotte Lentes, Frank Heinen en Jaron Beekes leverden bijdragen aan het Handboek.

De opvallende, frisse manier van denken van deze jonge bijdragers zorgt door het hele boek heen voor een levendige en verrassende toon. Het boek staat niet alleen vol met vernieuwende literatuurvormen en gedachten, maar bevat ook een royale dosis humor. Zo laat Daniël Rovers je in het allereerste verhaal, 'L'univers du sommeil', direct al grijnzen:

'Hier, zo maakte hij met zijn ik-weet-wat-slapen-is-blik duidelijk, kocht je geen ledikant/bed/lattenbodem, nee, hier verschafte je jezelf toegang tot een ander universum, het universum van de slaap. De kunst van het slapengaan/blablabla. Hij sprak met overtuiging en kleine beetjes spuug.'

Omdat De Optimist vooral bekend is vanwege het standpunt dat digitalisering en kunst prima samengaan, is het opvallend te noemen dat juist dit blad met een papieren uitgave komt. De redactie heeft hier een verklaring voor: 'we willen hiermee juist laten zien dat online en boekvorm prima naast elkaar kunnen bestaan.'

Bij het begin beginnen is niet nodig

Hoewel Handboek voor een Optimistisch leven op het eerste gezicht oogt als een boek, heeft het tijdens het lezen meer het gevoel van een magazine. Dit komt grotendeels door de grote diversiteit van de bijdragen. Naast gedichten, verhalen, essays en illustraties staan er ook minder voor de hand liggende stukken in het boek. Zo schreven redactrices Miriam van Ommeren en Patricia Piolon samen met tekstschrijfster Mahlee Plekker een verslag over het uitproberen van zestiende-eeuwse recepten en maakte Maaike Verwijs (alias Mary Slumber) illustraties met toelichting over hoe de wereld er over lange tijd uit zal zien.

Het magazine-gevoel geeft de aangename mogelijkheid het boek op iedere pagina te kunnen openslaan, bij het begin beginnen is niet nodig. In dit boek hoef je niet te blijven hangen bij onderwerpen of stijlen die jou minder interesseren, je bladert gewoon door naar een volgend hoofdstuk.

Recht-voor-zijn-raap-essays en verhalen vol metaforische beschrijvingen

Handboek voor een Optimistisch leven is onderverdeeld in twaalf thema's: utopie, pulp, angst, liefde, eten, voyeurisme, seks, werk, pessimisme, geluk, schuld en toekomst. Op deze manier is geprobeerd een samenhang te creëren die naar mijn mening niet overal evident is. Bovendien sluit het de stukken op in dat ene thema: kan in een verhaal over schuld niet ook angst voorkomen? En in een verhaal over liefde geluk? Ik denk dat er te veel overlap is om deze thema's als gekunstelde leidraad door het boek aan te houden.

Maar, thema's of geen thema's, door het hele boek heen is een grote variatie aan tekst en beeld te vinden. Nuchtere recht-voor-zijn-raap-essays worden afgewisseld met verhalen vol fraaie, metaforische beschrijvingen. 'Schemerblind' van Haro Kraak, die begin september debuteerde met zijn roman Lekhoofd, is zo'n verhaal. Kraak laat de angst voor anonimiteit binnen deze grote wereld zien in beschrijvingen die mij als lezer direct weten te raken:

'De laatste tijd word ik nagekeken. Als ik in de metro zit, voel ik de ogen op mijn lijf. Het is alsof ik bij iedere afwendende blik een beetje verdwijn. Als ze wegkijken, nemen ze iets van mij mee. Ik brokkel af.'

Prachtige beschrijvingen, rake humor en de keuze voor minder voor de hand liggende onderwerpen, gedachten en stijlen. Dat is wat de proza, poëzie, essays en beelden in dit Handboek gemeen hebben. En door deze onderlinge verbanden kunnen we Handboek voor een Optimistisch leven toch echt een boek noemen. Het is de papieren kroon op het digitale werk dat De Optimist de afgelopen jaren leverde.

Mijke De Kruijf is bachelor Nederlandse taal & cultuur en stagiair bij Athenaeum.nl.