Recensie: De basisbeginselen voor een degelijk mens

Op internationale Vrouwendag verscheen Lieve Ijeawele, of Een feministisch manifest in vijftien voorstellen van Chimamanda Ngozi Adichie. Het vervolg op het zeer succesvolle essay We moeten allemaal feminist zijn, dat in Zweden aan alle zestienjarigen wordt uitgedeeld. Opnieuw een betoog over het feminisme en opnieuw een betoog waarvan ik hoop dat iedereen met een beetje verstand vol instemming tijdens het lezen meeknikt. Adichie schreef Lieve Ijeawele naar aanleiding van een brief. Een goede vriendin vroeg hoe ze haar dochtertje tot feministe kon opvoeden. Waar We moeten allemaal feminist zijn meer aanvoelt als een crashcourse feminisme, leidt Adichie ons nu op toegankelijke wijze in het diepere water van deze stroming. In een kleine tachtig pagina's tekent ze met stellige overtuiging de basisbeginselen voor een degelijk mens op.

Boeken helpen

De vijftien voorstellen van het manifest volgen in zekere zin de levensloop van een (baby)meisje tot een vrouw. Adichie's eerste adviezen zijn bestemd voor ouders, met name de moeder. 'Wees een compleet mens. Moederschap is een prachtig geschenk, maar laat moederschap niet je enige kwaliteit zijn,' opent het eerste voorstel. Precies deze visie van een onafhankelijke en complete moeder die haar dochter probeert te onderwijzen in de manieren van de huidige complexe maatschappij, is de rode draad in Lieve Ijeawele. Hoewel Adichie ook pleit voor de normalisering van de rol van de vader - '[hij] moet net zoveel werk doen als biologisch mogelijk is' zonder daar een schouderklopje voor te ontvangen - wijdt Adichie weinig tijd aan hoe een vader zijn dochter of zoon opvoedt tot feminist. Of hoe zijn vrouw hem daarin kan ondersteunen en begeleiden.

Adichie onderstreept ook het belang van taal en het geschreven woord. 'Boeken zullen haar helpen de wereld te begrijpen en te onderzoeken, haar helpen zichzelf uit te drukken, en haar helpen bij wat ze ook maar wil worden - kok, wetenschapper, zanger, ze profiteren allemaal van de vaardigheden opgedaan door lezen.' Ook gaat ze in op het belang van linguïstieke aspecten in haar betoog om kritisch te staan tegenover taal. In een post-truth era waarin alternative facts, fake news en aanvallen op de media door de huidige president van de Verenigde Staten aan de orde van de dag zijn, verschuift Adichie even haar lens subtiel naar meer dan alleen genderongelijkheid.

Feminisme light

Maar de bulk van het manifest concentreert zich rondom bepaalde geïntegreerde "cultuuridealen" die volgens Adichie afgedaan hebben. Met uitspraken als 'de kennis van koken is niet van tevoren geïnstalleerd in de vagina' en 'relateer […] uiterlijk nooit aan deugdzaamheid', schuift ze deze verouderde idealen en genderstereotyperingen terzijde. Want wat (of wie) maakt een kort rokje onzedelijk?

In de stukken over identiteit toont Adichie zich een ware aanhanger van het feminisme, en niet van wat zij 'feminisme light' noemt: 'het idee van voorwaardelijke vrouwelijke gelijkheid.' Zoals eerder beschrijft Adichie veel van haar ervaringen vanuit de Igbo-cultuur, maar in Lieve Ijeawele stelt zij ook:

'Wijs haar doelbewust op de blijvende schoonheid en veerkracht van Afrikanen en zwarte mensen. Waarom? Vanwege de machtsdynamiek in de wereld zal ze, waar ze zich ook bevindt, opgroeien met beelden van witte schoonheid, wit talent, witte prestaties. Die zullen aan bod komen in de televisieprogramma's die ze bekijkt, in de popcultuur waarvan ze consument is, in de boeken die ze leest. En ze zal waarschijnlijk ook opgroeien met veel negatieve beelden van zwart-zijn en van Afrikanen.'

Met zulke ondubbelzinnige stellingen duidt Adichie eenvoudig op het belang van intersectioneel feminisme: de notie dat individuen discriminatie en onderdrukking ervaren op grond van een veelvoud van factoren naast het man/vrouw-onderscheid. Ja, over het algemeen worden alle dochters vrouwen, maar de ervaringen van deze vrouwen zijn zeer uiteenlopend. Iets wat veel (populaire) feministen nogal eens ontschiet. Adichie laat zien dat zij zich bewust is van haar eigen privileges en tekortkomingen. Zo benadrukt ze dat het manifest vanuit een heteroseksueel perspectief is geschreven, omdat zij zich zo het best toegerust voelt om over de liefde te praten. Verder erkent ze dat het feminisme een continu proces van ontwikkeling is, waar ook zij van tijd tot tijd aan moet werken.

Kritischer en directer

In Lieve Ijeawele, of Een feministisch manifest in vijftien voorstellen toont Chimamanda Ngozi Adichie op toegankelijke en heldere wijze wederom haar welbespraaktheid en expertise in feminisme. Kritischer en directer dan haar vorige essay, We moeten allemaal feminist zijn, weet ze glashelder het belang van deze beweging te benadrukken en te onderbouwen. Het zal vast niet lang duren voordat Zweedse tieners opnieuw een essay van Adichie in hun handen gedrukt krijgen.

Faresia Abdoelaziz studeert Engelse Taal & Cultuur aan de Universiteit van Amsterdam, momenteel loopt ze stage bij Athenaeum.nl.