Recensie: Slapende herinneringen

Ook met zijn recentste roman, Souvenirs dormants (Slapende herinneringen, vertaling Maarten Elzinga) wijkt Patrick Modiano niet van zijn succesvolle formule af. Parijs, herinneringen, personen van vroeger die het leven van de hoofdpersoon bepaald hebben en waar hij (behalve in Des Inconnues en La petite Bijou zijn de hoofdpersonen jongens of mannen) naar op zoek is. De romans beginnen langzaam een wereld op zich te vormen, die de lezer vult met vage herinneringen aan zijn andere romans. Soms komen personages daadwerkelijk terug, zoals in het geval van Pour que tu ne te perdes pas dans le quartier en Remise de peine, maar sowieso wordt voor het decor steeds weer geput uit het Parijs van de afgelopen zeventig jaar. Als in een toverlantaarn die beurtelings foto's laat herleven, zo schuiven de verschillende decennia van de Franse hoofdstad voorbij in de boeken van deze Nobelprijswinnaar.

N.B. Eerder recenseerde Arjen van Meijgaard ook al Pour que tu ne te perdes pas dans le quartier en L’herbe des nuits. Ook lichtte Maarten Elzinga al eerder zijn vertaling van L'horizon toe. 

Meester van de suggestie

In Souvenirs dormants gaat de hoofdpersoon op zoek naar een periode in de jaren zestig. Hij was toen rond de twintig en was liever niet graag alleen. Daarom begaf hij zich in vreemde gezelschappen en liet hij zich meenemen naar mysterieuze bijeenkomsten. Het meisje met wie de ik (van wie de naam pas helemaal aan het eind bekend wordt gemaakt), vooral veel omgaat is Geneviève Dalame.

Hoewel Patrick Modiano het verleden graag zo vaag mogelijk laat en zich in zijn andere romans vaak beperkt tot het noemen van alleen namen en periodes, is hij deze keer veel exacter. Deze Geneviève ontmoet de ik in 1964, en van daaruit wordt het verhaal verder verteld. Ze ontmoeten elkaar in cafés, zelfs in de ochtend waar zij zit te lezen voor ze naar haar werk moet. De ik verliest dit meisje uit het oog om haar zes jaar later met een kind weer tegen te komen bij dierentuin naast Jardin des Plantes.

Nergens staat het met zoveel woorden, maar Modiano is een meester in het wekken van de suggestie. Hadden zij ooit een relatie? Was de ik graag bij haar gebleven om samen met dit kind en haar een gezin te vormen? Is hij misschien zelf de vader? Omdat de schrijver zoveel open laat, kan de lezer naar hartenlust invullen, net als bij de mensen die je op straat ontmoet of nog vaag kent van vroeger. Wie zijn het, wat is er van ze geworden?

De Modiano-formule

Zonder hem tekort te willen doen, lijkt het niet moeilijk een bepaalde Modiano-formule te ontdekken. De hoofdpersoon leeft in het nu en herinnert zich een voorval of enkele personen van een aantal decennia geleden. Vanuit dat punt wordt het verhaal verteld, maar ook daar worden weer herinneringen bovengehaald naar nog eens tien jaar geleden, of wordt een flash forward beschreven naar tien of twintig jaar later. Af en toe springt het verhaal, soms maar in een of twee regels, weer terug naar het heden.

De spanning wordt langzaam en rustig opgebouwd, steeds meer laagjes worden weggetrokken maar het wordt nooit helemaal duidelijk. Afgewisseld met mooie aforismen over tijd, verleden en herinnering ontrolt het verhaal zich verder. Het zijn uitspraken die boven het verhaal uitstijgen en de moeite waard zijn om te onderstrepen, zoals wanneer de ik zijn best doet om namen op te halen van mensen uit lang vervlogen tijden: 'Mais avec un peu de bonne volonté, ils vous reviennent à la mémoire, ces noms qui demeuraient dans votre esprit sous un légère couche de neige et d'oubli.' 'Maar met een beetje goede wil herinner je je ze weer, die namen die onder een laag sneeuw en vergetelheid in je geheugen liggen begraven.'

Na Geneviève komt er een ander meisje het verhaal binnen en gebeurt er iets waar de hoofdpersoon later nog steeds van onder de indruk is. Een mysterie dat hij niet heeft kunnen oplossen en waarvan hij de enige getuige lijkt. Het houdt de ik bezig tot de laatste bladzijde. Hij haalt er zelfs aantekeningen bij om nog scherper voor ogen te krijgen wat er nu werkelijk gebeurd is. 'Depuis l'enfance et l'adolescence, j'éprouvais une très vive curiosité et une attirance particulière pour tout ce qui concernait les mystères de Paris.' 'Als kind en als tiener voelde ik me al onweerstaanbaar aangetrokken tot alles wat te maken had met de mysteries van Parijs.'

Slapende herinneringen

Het lijkt de drijfveer achter zijn romans, de wens om deze mysteries op te lossen, uit te tekenen voor ze wegzakken in de souterrains van het geheugen. Iedereen heeft van die souterrains, maar het lijkt alsof we tegenwoordig alleen nog maar bezig zijn met de toekomst, onszelf niet de tijd gunnen stil te staan bij wat er ooit was en wie we ooit gekend hebben. We rennen verder en kijken niet om. Gelukkig is er dan Patrick Modiano om ons te wijzen op de gebeurtenissen en personen die opgesloten zitten in onze slapende herinneringen en die zich met enige moeite wakker laten schudden. Op zijn aangenaam melancholische manier en rustige stijl laat hij ons steeds weer verlangen naar vervlogen tijden.

Arjen van Meijgaard schrijft korte verhalen en bespreekt Nederlandse en Franse fictie, voor onder andere NBD/Biblion, en eenboekrecensie.blogspot.nl, waarop hij impressies over vergeten boeken noteert.