Recensie: Die mensen

We zijn boos en bang, met z’n allen. We voelen ons bedreigd door toenemende globalisering, de gapende kloof tussen het Oosten en het Westen, we zijn bedacht op een volgende crisis (de banken hebben niks geleerd van de vorige), we vrezen klimaatverandering, we hebben geen vertrouwen in politici en zijn gevoelig voor populisten die ons voor eigen gewin tegen elkaar uit willen spelen. Een verontrustende stand van zaken, zeker, maar ook vruchtbare grond voor een roman. In zijn nieuwe roman Middle England plukt Jonathan Coe er de niet-helemaal-geslaagde vruchten van.    

N.B. We publiceren ook voor uit de vertaling Klein Engeland, uit Nummer 11 en De afschuwelijke eenzaamheid van Maxwell Sim.

Engeland doorheen de jaren

Middle England is het derde deel in een trilogie over een groep vrienden die opgroeide in het Engeland van de jaren 1970 (The Rotters’ Club), die verwikkeld was in beginnende carrières en worstelde met relaties en jonge kinderen (The Closed Circle), en inmiddels van middelbare leeftijd zijn. Centraal in de roman staan de introverte Benjamin, zijn zus Lois en schoolvriend Doug, een journalist die bang is dat hij te oud en te ouderwets is om het huidige politieke klimaat te doorzien. Benjamins nichtje Sophie en Coriander, de tienerdochter van Doug, leveren een jonger perspectief.

Het beginpunt van Middle England ligt in 2010, en volgt de vele recente veranderingen in Engeland op de voet. De wijdverbreide rellen in de zomer van 2011 komen voorbij, de schokkende moord op parlementslid Jo Cox, en, als klap op de vuurpijl, het Brexit-referendum van twee jaar geleden. Intussen gebeurt er ook van alles in het privéleven van de personages: Benjamin bereikt eindelijk het einde van het enorme muziek/romanproject waar hij al bijna zijn hele volwassen leven mee bezig is, terwijl Sophie twijfelt over haar huwelijk en Lois over een trauma uit haar verleden probeert te komen.

Politiek en privé naast elkaar

Lastig is dat Coe twee dingen met elkaar probeert te verweven – politiek en privé – en geen van beide daardoor helemaal uit de verf komt. Aan de ene kant krijg je het idee dat elk personage een bepaalde rol speelt in het portret dat Coe van het hedendaagse moderne Engeland schetst. Sophies schoonmoeder Helena is de verkapte racist, die zelfs de aanwezigheid van haar uiterst attente Oost-Europese schoonmaakster niet kan verkroppen. Benjamins vader is de bittere pensionaris die geconfronteerd wordt met de ondergang van de Britse industrie. Coriander is de jonge activiste die diep verwikkeld is in identity politics.

Maar aan de andere kant zijn al deze personages relatief rijk en succesvol. Al die politieke ontwikkelingen – rellen, moorden, referenda met onverwachte uitkomsten – zetten de personages aan het denken, geven ze een ongerust gevoel, maar ze hebben geen directe impact op hun leven. Als ze dat wel hebben, bijvoorbeeld als Lois’ eigen trauma opgerakeld wordt door de dood van Cox, slaagt Coe er net niet in om haar emoties overtuigend over te brengen. Privé en politiek blijven naast, en niet met, elkaar bestaan.  

Humor

Dat wil niet zeggen dat er niets te genieten valt in Middle England. Coe staat bekend om zijn humor en gevoel voor satire, en hij is op zijn scherpst in de scènes tussen Doug en Nigel, een jonge adviseur van David (‘Dave’) Cameron. Zo eens in de zoveel tijd spreken de twee af voor een kop koffie, prangende vragen van Doug en een hoop holle frases van Nigels kant.

‘“Is that really such a good idea?”
“It’s Dave’s idea. Of course it’s good.”
“But supposing there’s a referendum and we vote to leave?”
“Then we leave. The people will have spoken.”
Impressed as he was by this unqualified commitment to direct democracy, Doug couldn’t help objecting: “But people don’t really care about the European Union. Whenever the public are asked to list their main political concerns they say things like education or housing, and the EU doesn”t even come in the top ten.”
Nigel had been looking puzzled, but his face now cleared: “Ah, you’re talking about the public. Sorry, that’s not what I meant by people.”
“What did you mean by people?”
“I meant people in the Conservative Party who keep banging on about how much they hate the EU and won’t shut up until we do something about it.”
“Ah, those people.”
“Those people.”’

Die mensen. Coe’s grip op het wij-zij denken als het gaat om die (niet-Engelse, niet-witte) mensen is dan wel een beetje onvast zijn – zo’n vileine en doeltreffende uithaal richting die mensen van de Tories is bij hem in uitstekende handen. Er verandert veel, maar sommige dingen blijven hetzelfde.  

Emmi Schumacher is anglist en mediastylist. Ze knipt, plakt, schrijft en fotografeert op emmimeteeni.tumblr.com.