Recensie: Een toegankelijke leidraad voor iedereen die in opstand wil komen

Stel je maakt je vreselijk kwaad over onrecht of over misstanden, wat doe je dan? Je kunt natuurlijk je woede afreageren door bij de veroorzaker een steen door het raam te gooien of je hele servies kapot te smijten. Daar koel je weliswaar van af maar het neemt de oorzaak van de woede niet weg, en brengt al helemaal niet de gewenste positieve verandering teweeg. Dus is de vraag, hoe kanaliseer je je woede? En wat onderneem je om een eind aan het onrecht  te maken? Kom je in opstand en, zo ja, hoe dan? Op die vragen probeert Eva Rovers in haar Practivisme, een handboek voor heimelijke rebellen antwoord te geven.

N.B. Eerder publiceerden we voor uit Practivisme.

Huiskameractivisme

Opstand is iets persoonlijks. Rovers:

‘Je komt in opstand omdat je iets wilt beschermen – of dat nou je persoonlijke eer is, een traditie, je privacy, de schoonheid van de natuur of het recht in een veilig huis te wonen: iets is zo kostbaar dat je bereid bent het te verdedigen.’

In dit verband haalt ze de Franse filosoof Albert Camus aan, die stelde dat ‘opstand de oervorm en bron van werkelijk leven’ is. Opstand of verzet begint bij jezelf, maar wanneer je boosheid binnen je huiskamer blijft, blijft je verzet onzichtbaar, stelt ze. Het is zaak met anderen je krachten te bundelen. Pas dan kan je resultaten behalen.

Doel en strategie

De richtlijnen die Rovers hiervoor geeft lijken op het eerste gezicht misschien heel vanzelfsprekend, maar veel protesten mislukken  omdat ze niet zorgvuldig voorbereid zijn, denk dus aan doel, strategie, publiciteit en logistiek. De tweede bezetting van het Maagdenhuis (2015) blonk uit door z’n spontaniteit maar verliep moeizaam door het gebrek aan voorbereiding, stelt Rovers. Daardoor ging tijdens de bezetting veel tijd en energie verloren aan logistieke kwesties als eet- en slaapgelegenheid, terwijl die energie beter in het behalen van het doel gestoken had kunnen worden.

Durf te denken, word boos (en heb lol), maak een plan, gebruik je fantasie en doe het samen. Dit zijn enkele van de acht adviezen die Eva Rovers aanreikt om een actie goed te kunnen voorbereiden. Deze punten werkt ze vervolgens gedetailleerd uit. Zo ontstaat een essentiële checklist die in een actievoorbereiding niet mag ontbreken: stel je doel, ontwikkel een strategie, zorg voor publiciteit en organiseer je. Natuurlijk zijn deze punten niet vastomlijnd. Juist door je eigen creativiteit erop los te laten, maar ze wel duidelijk in je achterhoofd te houden, ontwikkel je je actie naar wens en neemt de kans op slagen toe.

Actuele voorbeelden

Op zich zijn haar punten niet nieuw. Rovers noemt de Engelse schrijver en socialist William Morris (auteur van News from Nowhere) niet met name, maar deze schreef in 1883 al: ‘Agitate! Educate! Organize!’, waarmee hij in wezen de basisprincipes van iedere actie formuleerde. Dat deze in honderdvijftig jaar nauwelijks zijn veranderd, onderstreept Rovers juist door niet te veel in het verleden te duiken maar door een aantal recente voorbeelden uit de actualiteit te beschrijven, zoals de acties tegen de gaswinning in Groningen, de Occupy-acties in 2011, acties tegen de mensonterende omstandigheden in de Indiase kledingindustrie en de Maagdenhuisbezetting.

Rovers onderstreept dat actievoeren heus niet alleen iets is voor geroutineerde barricadestrijders. Ze geeft het voorbeeld van Engelse huisvrouwen die actie voerden tegen de opslag van schaliegas bij hun in de buurt, en beschrijft hoe bij acties tegen de Awacs-vliegtuigen in Schinveld in 2006 er een op het eerste gezicht minder voor de hand liggend verbond ontstond tussen actievoerders van GroenFront en bewoners uit de omgeving. GroenFront bezette de bomen in een bos om het kappen ten behoeve van de aanvliegroutes te voorkomen, terwijl bewoners uit de streek die protesteerden tegen de geluidsoverlast, de acties logistiek ondersteunden. Ze noemt het een mooi voorbeeld van een actie die niet beperkt bleef tot de eigen kring.

Humor

Het voeren van een actie staat of valt met organisatie, stelt Rovers. Maar organiseren is een kunst op zich, en vergaderen, samenwerken, trainen en elkaar ondersteunen kan ook uitermate vermoeiend zijn. Dan wil de motivatie wel eens dalen. Schroom daarom niet - dit is een belangrijke tip – humor in je actie niet. Wellicht kun je er je tegenstanders op vriendelijke wijze mee in hun hemd zetten en het motiveert, maakt dat je de moed erin houdt. De Groningse vrouw die de NAM op humoristische wijze met e-mails bestookt is hier een goed voorbeeld van.

Clicktivisme

Essentieel in Practivisme is Rovers opvatting ten aanzien van het gebruik van sociale media bij acties. Terecht plaatst ze daar de nodige vraagtekens en kanttekeningen bij. Het gebruik van sociale media lijkt een makkelijke manier om mensen te mobiliseren, maar het vasthouden van de aandacht is des te lastiger. Het liken van een actie of een goed doel, (clicktivisme) is eenvoudig, maar voor velen is daarmee de kous af en hun feitelijke betrokkenheid nul. Actievoeren via sociale media is geen doel op zich en geen oplossing voor het probleem, hooguit onderdeel van de actietactiek. De mogelijkheid om te liken vergroot misschien het bewustzijn voor een doel, het verandert niets aan het probleem. Het is dus maar een bescheiden pressiemiddel. Combineer daarom je online-activiteiten met offline-acties, zo raadt Rovers ons aan.

Practivisme is een goed hulpmiddel om je idealen zoveel mogelijk in de praktijk te brengen. Het is bovendien een vlot geschreven, makkelijk toegankelijke leidraad voor iedereen die dacht dat hij nooit in opstand zou komen maar er niet aan ontkomt.

Martin Smit is redacteur van het tijdschrift De As en medewerker van Athenaeum Nieuwscentrum.