Recensie: Hemingway, verliefd in Venetië

In Autumn in Venice: Ernest Hemingway and His Last Muse beschrijft de Italiaans-Amerikaanse schrijver Andrea Di Robilant hoe Ernest Hemingway in Venetië in de ban raakte van de dan achttienjarige Adriana Ivancich. In zijn uiterst goed gedocumenteerde en bovendien zeer leesbare boek volgt Di Robilant het leven van Hemingway vanaf 1948, als de schrijver een rondreis door Europa maakt met zijn vierde vrouw Mary. Hemingway is dan al een gevierd schrijver, maar de bijna-vijftiger worstelt met een writer’s block en is naarstig op zoek naar inspiratie voor eindelijk weer een nieuwe roman. Het onvoorziene gebeurt: de jonge Adriana wordt zijn nieuwe muze, maar hun contacten blijven niet zonder gevolgen.

Van de Hemingway Society kreeg Di Robilant als eerste toegang tot de brieven van Hemingway aan Adriana, wat cruciaal blijkt voor de zeggingskracht van dit boek.   Vanuit het Venetiaanse perspectief biedt Di Robilant een hernieuwde en gedegen blik op leven en werk van Ernest Hemingway. Zo beschrijft hij hoe uitgekookt Hemingway vlak na de oorlog over zijn boekrechten onderhandelde met twee vooraanstaande Italiaanse uitgevers, Einaudi en Mondadori. 

Roekeloos

Alleen al de manier waarop Di Robilant het jetsetleven van de Hemingways beschrijft, met alle snelheid, luxe en rondvliegende bankbiljetten, maakt Autumn in Venice de moeite van het lezen waard. De Hemingways bezitten een prachtig landgoed op Cuba (de ‘Finca’) maar verblijven even makkelijk wekenlang in het Gritti in Venetië en the Ritz in Parijs. Er wordt voluit gedronken, gewinkeld, gezeild en gereisd, met safari’s in Afrika en trips naar de ferias in Spanje.

Tijdens een van de vele jachtpartijen in de lagune van Venetië ontmoet Hemingway de dan achttienjarige Adriana Ivancich. Uiterst nauwgezet reconstrueert Di Robilant het opbloeiende contact tussen Adriana en De Schrijver, waarbij hij put uit brieven, memoires, dagboeken en interviews. Zo vertelt Hemingways vertaalster Fernanda Pivano hoe geschokt ze was toen ze zag hoe vaak en hoe openlijk de twee elkaar in Venetië opzochten: ‘Adriana had free access to Hemingway’s suite. Although they probably did not go beyond kissing and cuddling, their intimacy certainly invited speculation about a sexual relationship.’ De roekeloze Hemingway ziet steeds zijn kans schoon als zijn echtgenote is gaan winkelen of, nog erger, aan huis gekluisterd is met een gebroken been.

‘Mistakes’

Omringd door alle luxe en succes lijkt iedereen wel een beetje hypocriet te worden: Hemingway denkt met zijn avances boven de wet te staan, Mary vertrouwt het niet maar ziet hoe de nieuwe liefde het schrijfwerk van haar man op gang brengt en Adriana vindt de bokkensprongen van die veel oudere man gênant maar is tegelijkertijd gevleid door alle aandacht.

Uit de correspondentie tussen Hemingway en Adriana en uit de memoires van Adriana zelf blijkt dat, hoewel zij elkaar meestal aanspraken met ‘Papa’ en ‘Daughter’, het contact tussen de twee beslist niet onschuldig was. Di Robilant beschrijft het potsierlijke gedrag van de schrijver, het flirtgedrag van beiden, en benoemt het codewoord ‘mistakes’ waarmee ze in hun brieven schielijke kusjes aanduiden. Het lukt Hemingway zelfs om Adriana mee te nemen naar zijn landgoed in Cuba waar een bizarre ménage à trois ontstaat met zijn vrouw Mary en de jonge Italiaanse. Hemingway, inmiddels uiterst productief, schrijft er aan zijn nieuwe roman,  Across the River and into the Trees, die in 1950 zou verschijnen. Het boek beschrijft, weinig verrassend, de romance in Venetië tussen de oudere Colonel Cantwell en de veel jongere Italiaanse Renata.

Schandaal

In het behoudende Venetië is de omgang tussen Adriana en Hemingway vanaf het begin een schandaal. Als Across the River and into the Trees verschijnt, door Hemingway ironisch genoeg opgedragen aan Mary, doorziet men in Italië en daarbuiten meteen de autobiografische opzet van het boek. De pers bericht er uitgebreid over en Hemingway blokkeert de Italiaanse en Franse uitgave. Uiteindelijk haalt moeder Ivancich haar dochter terug naar Venetië in een poging haar niet meer zo piepjonge dochter, die inmiddels donders goed weet in wat voor situatie ze verzeild is geraakt, tegen zichzelf te beschermen.

Het gedrag van een succesvolle heer op middelbare leeftijd die zich toch niet kan beheersen in de omgang met een jong meisje dat gemakkelijk zijn dochter zou kunnen zijn, is helaas iets van alle tijden en met de MeToo-schandalen ook nog eens heel actueel.

In haar memoires uit 1980 beschrijft Adriana Ivancich hoe Hemingway haar in 1950 in Parijs zelfs een aanzoek doet: ‘I love you [...] I would live to make you happy, until the end of my life [...] Adriana - I would ask you to marry me if I didn’t know you would say no.’ Zeer geïntimeerd en gegeneerd wijst Adriana hem erop dat hij getrouwd is en stelt voor langs de Seine te wandelen ‘and throw all these words into the river’.

‘Four years after their final farewell [...] both Hemingway and Adriana seemed unmoored without each other,’ zo schrijft Di Robilant. Nadat Hemingway vanwege de politieke omwentelingen zijn geliefde finca op Cuba was ontvlucht, liep de schrijver in de VS fysiek en geestelijk steeds meer vast, totdat hij zichzelf, zoals bekend, in de vroege ochtend van 2 juli 1961 door het hoofd schoot. Met Adriana liep het, na een eerste ongelukkig huwelijk en de nodige depressies, niet veel beter af.

Ode aan Venetië

Door de prachtige beschrijvingen van de stad Venetië, de omliggende lagune en de nabijgelegen bergen is Autumn in Venice tegelijkertijd een ode aan deze stad, die als een rode draad door het non-fictiewerk van Di Robilant loopt. Steeds baseerde Di Robilant (1957), die in Rome woont maar in het Engels publiceert, zijn werk op de nalatenschap van zijn Venetiaanse familie. In zijn nieuwste boek vermeldt Di Robilant bijna terloops hoe hij in zijn jonge jaren Adriana zelf nog heeft gekend en hoe goed bevriend zijn familie in Venetië destijds met Hemingway was. Zijn oudoom Carlo Di Robilant herinnert zich hoe hij tijdens de affaire, die in het huidige Venetië nog steeds als local gossip de ronde doet, bemiddelde met de Italiaanse pers en met de familie van Adriana.

Di Robilant schreef zo’n boek waarbij je na het lezen van de eerste twintig pagina’s al stiekem achterin kijkt hoeveel pagina’s je nog lezen mág. En dan nog meer lezen, van Hemingway, van Di Robilant, en nog meer over Venetië, Parijs en Cuba. Tot het weer zomer is.

Marjolein Corjanus is freelancevertaler en -redacteur en daarnaast zelfstandig onderzoeker op het gebied van de Franse letterkunde. Eerder schreef zij voor literair blog De Papieren Man.