Recensie: Koffie in ere hersteld

Misschien ben ik als iemand die in haar leven misschien drie koppen koffie heeft gedronken (sommige mensen kunnen gewoon niet tegen cafeïne, oké?), niet helemaal de juiste doelgroep voor The Monk of Mokha, het nieuwe boek van Dave Eggers (dat gelijktijdig in vertaling van Koos Mebius verschijnt: De monnik van Mokka). Bijna iedereen in dit (waargebeurde) verhaal is namelijk geobsedeerd door koffie, en de hoofdpersoon, Mokhtar Alkhanshali, nog het meest van allemaal. Aan de andere kant ontdekte Mokhtar koffie pas na een wilde jeugd, een vreselijk ongeluk met een aktetas vol geld, en een baantje als portier. Misschien is er toch nog hoop.

N.B. We publiceerden voor uit De monnik van Mokka - en uit Helden van de grens, Uw vaderen, waar zijn zij? En de profeten, leven zij voor eeuwig?, Een hologram voor de koning, en Max en de Maximonsters.

Mokhtar Alkhansali verhuisde als klein jongetje met zijn familie van Jemen naar San Francisco. De Alkhansalis woonden in Tenderloin, een van de armste wijken van de stad. Tenderloin is geen fijne plek om op te groeien, maar geeft Mokthar wel de mensenkennis, het scherpe inzicht en de gladde praatjes (‘high-bullshit mode’) die hem later goed van pas komen. Nadat hij zijn kans om naar de universiteit te gaan gemist heeft – zie het vreselijke ongeluk met de aktetas, gevolgd door het baantje als portier – komt hij er bij toeval achter dat in Jemen, zijn geboorteland, ooit de beste koffie ter wereld gemaakt werd. Het wordt Mokhtars missie om die koffie in zijn oude glorie te herstellen.

Een complexere rags to riches

Dat lukt, uiteindelijk, maar makkelijk is het niet. Hier komen de verschillende thema’s die Eggers wil onderzoeken bij elkaar: de geschiedenis van Jemen, en de huidige situatie in de regio; de rijke geschiedenis van koffie, en de fundamenteel oneerlijke manier waarop het wordt verhandeld; en het aloude idee van de Amerikaanse droom. The Monk of Mokha lijkt misschien een typisch from rags to riches verhaal (immigrant! Van portier naar CEO! Amerika!!), maar daar is Mokhtars leven en carrière veel te complex voor. Net zoals in bijvoorbeeld Zeitoun, over de gevolgen van Katrina, levert Eggers kritiek op Amerikaans beleid, en onze kapitalistische maatschappij in het algemeen, zonder de mensen in zijn verhaal uit het oog te verliezen.

En Mokhtar is iemand waarmee je graag 300 pagina’s doorbrengt: jong genoeg om risico’s te nemen, maar volwassen genoeg om zich ten volle bewust te zijn van de mogelijke gevolgen van die risico’s (en om het dan toch te doen). Tijdens zijn tweede zakenreis naar Jemen:

‘The business he hoped to do was not so complicated. He only needed to visit the coffee-growing regions whose coffee had scored highest, and then help to ensure that their upcoming harvests, in two months’ time, were well monitored and that the cherries were picked at their carnelian-stone ripest. And then he had to buy about eighteen tons of dried cherries – he would have to  fill a shipping container with coffee. He had no funds to give them as a down payment, and they would be asked to forgo their usual buyers in hope that a twenty-six-year-old from San Francisco – now he was twenty-six – could somehow secure, from unnamed investors, hundreds of thousands of dollars at some later date. […] Not so complicated.
De handel die hij hoopte te realiseren was niet ingewikkeld. Hij hoefde alleen maar de plantages met de beste koffie te bezoeken en er mede op toe te zien dat de komende oogst, over twee maanden, gecontroleerd werd uitgevoerd en dat de bessen werden geplukt als ze precies de juiste kornalijnrode kleur hadden. En dan moest hij ongeveer achttien ton gedroogde bessen zien te kopen – een scheepscontainer vol. Hij had geen geld voor voorschotten en hij zou de boeren ook moeten vragen nee te verkopen aan hun reguliere opkopers, in de hoop dat iemand van zesentwintig uit San Francisco – want dat was hij inmiddels – later op de een of andere manier van investeerders die zij niet kenden honderdduizenden dollars los kon krijgen. [...] Makkelijk zat.’

Achtergrondschrijver

Eggers lijkt als schrijver op de achtergrond te blijven, hoewel hij, als zichzelf, op een kritiek moment in het verhaal opduikt. Zijn stijl is niet opdringerig; hij slooft zich niet uit in metaforen of stilistische hoogstandjes en geeft de lezer alle ruimte op te gaan in Mokhtars verhaal, met alle ups en downs van dien. Schijn bedriegt natuurlijk. Eggers heeft drie jaar aan dit boek gewerkt, wie weet hoeveel uur met Mokhtar gepraat, zijn familie en vrienden geïnterviewd, en zich niet alleen verdiept in de geschiedenis van koffie maar ook in die van Jemen. De zorgvuldigheid waarmee hij uit al dat materiaal net genoeg – niet meer, niet minder – heeft geplukt om The Monk of Mokha tot een meeslepend en coherent verhaal te maken is misschien niet zo duidelijk te merken, maar daarom des te indrukwekkender.

Emmi Schumacher is anglist en mediastylist. Ze knipt, plakt, schrijft en fotografeert op emmimeteeni.tumblr.com.