Recensie: Mythos deel 2: Stephen Fry op z’n best

Het enorm succesvolle Mythos deed snakken naar meer, niet alleen door Stephen Fry’s aanstekelijke enthousiasme en humor bij het hervertellen van de Griekse mythen maar ook omdat er nog zoveel meer verhalen vallen te vertellen. Nu is er een deel 2: Heroes: Mortals and Monsters. Quests and Adventures waarin niet de Olympische goden, maar sterfelijke helden de hoofdrol spelen. Het waren uitzonderlijke individuen met bekende namen als Perseus, Heracles, Jason, Oedipus en Theseus, die de mensheid en de wereld verder brachten door het verrichten van grootse daden, het uitroeien van verschrikkelijke monsters en het stichten van nieuwe dynastieën.

N.B. Eerder brachten we een fragment uit Mythos. Lees het op Athenaeum.nl.

Prometheus

In het eerste deel van Mythos vertelt Fry uitgebreid over het ontstaan van de godenwereld uit de ‘chaos’ van de oersoep. Nadat de Olympische goden onder leiding van Zeus en Hera hun macht over de wereld hadden gevestigd verzonnen ze dat het wel aardig zou zijn dat er op aarde stervelingen zouden rondlopen waar de goden zich mee konden vermaken, want zo laat Zeus zich in Fry’s woorden ontvallen: ‘Oh Prometheus, you have absolutely no idea how boring it is to be a god in a complete and finished world.’ Prometheus, een Titaan en een van Zeus’ beste vrienden, was degene die de mens moest vormgeven, en zou ook degene zijn die zijn creaties uiteindelijk het vuur gaf waardoor de tijden zouden veranderen:

‘In the age we have entered now, the gods are still very much around, favouring, disfavouring, directing and disturbing, but Prometheus’ gift of fire has given humankind the ability to run its own affairs, build up its distinct city states, kingdoms and dynasties. The fire is real and hot in the world and has given mankind the power to smelt, forge, fabricate and make, but it is an inner fire too; thanks to Prometheus we are now endowed with the divine spark, the creative fire, the consciousness that once belonged only to the gods.’

Dat was erg fijn voor ons mensen, maar Prometheus zou tot in lengte van dagen moeten boeten voor zijn daad: hij werd in de Kaukasus vastgebonden aan een berg en dagelijks zou een adelaar zijn lever komen uitpikken, en daarna groeide deze weer aan. Dag in dag uit.

Heroïsche daden

Waar Fry zich in Mythos nog vooral richtte op het vertellen van het hele verhaal rondom het ontstaan van de godenwereld, en daarmee orde te scheppen in de chaos die de verhalen samen zijn, zo heeft hij het zich in Heroes wat makkelijker gemaakt. Hij koos de belangrijkste en bekendste heldenverhalen die zich afspelen vóór de Trojaanse oorlog. De hoofdstukken in dit boek zijn rondom de bekendste helden heen gebouwd en dat leest erg prettig. Zo lezen we over Perseus, voorvader van de grote Heracles en de man die met hulp van Athena de verschrikkelijke Medusa wist te onthoofden.

En we lezen over de zojuist genoemde Heracles die omdat hij in ongenade raakte bij de oppergodin Hera jarenlang werd onderworpen aan allerlei (uiteindelijk twaalf) werken, waarna hij degene zou zijn die de Olympische goden zou redden van hun ondergang in hun strijd met het ras der Giganten (niet te verwarren met de Titanen).

We lezen over Bellerophon die Pegasus, het vliegende paard, wist te bedwingen, over Orpheus in de onderwereld, over Jason en zijn reis met de Argonauten, over Oedipus die zijn vader vermoordde, met zijn moeder trouwde en de Sfinx te slim af was, en als laatste over Theseus, de mythische stichter van de stad Athene en de man die in Knossos op Kreta het Labyrint bedwong en de verschrikkelijke Minotaurus zou doden. Stuk voor stuk zijn het bijzondere verhalen, vaak met een moraal, en even vaak met een spannend plot.

Prosomething

Fry legt veel nadruk op de vreemde mores van de goden, hun feilbaarheid, hun snel geknakte eergevoel, hun jaloezie en hun kinderachtigheid. Een mooi voorbeeld van Fry’s typische stijl staat hieronder weergegeven, het moment waarop Prometheus, na te zijn gered door Heracles van zijn eeuwig te duren straf, terug is op de Olympus om vrede te sluiten met Zeus en hem te helpen met de aanstaande strijd tussen goden en giganten:

‘As Heracles was making his way to the Hesperides, Prometheus turned his feet towards Olympus and Zeus”s throne.
“Remind me,” said Zeus. “Promethus? Promedes? It’s Prosomething, I’m sure of it.”
“Funny,” said Prometheus. “Very, very funny.”
“Your betrayal tore my heart out every day. A liver grows back more easily than a heart. I never loved a friend as much as I loved you.”
“I know that,” said Prometheus, “and I’m sorry. Necessity is a hard…”
“Oh yes. Hide behind Necessity.”
“I’m not hiding behind anything, Zeus. I’m standing before your throne and offering my services.”
“Your services? I already have a cupbearer.”
Athena had been listening and came forward from behind a rock. “Come on, father. Let’s get this over with. Embrace him.”
There was a silence. Zeus stood up with a sigh. The pair edged towards each other. Prometheus opened his arms.
“You’ve lost weight,” said Zeus.
“I wonder why. Is that a flash of white I see in that beard of yours?”
“The cares of office.”
“Oh, for heaven’s sake,” said Athena, “get on with it.”
“Athena, as ever, is wise,” said Prometheus as the two extricated themselves from an unbearably awkward, unbearably male hug. “Never was the phrase ‘for heaven’s sake’ more apt. The Giants are coming. You know they are coming?”
Zeus nodded.’

De kracht van Mythos en van Heroes zit hem in Fry’s enthousiasme om de verhalen uit de Griekse oudheid in zijn eigen woorden en met zijn eigen humor te vertellen. Waar Fry in Mythos nog erg vasthoudt aan de oerverhalen van de Griekse mythologie is hij in Heroes een stuk vrijer. De vertelstijl is losser, de verhalen zijn meeslepender en meer doorspekt met geestige dialogen. Mogelijk voelde Fry na het succes van Mythos dat hij nu nog meer zijn eigen gang kon gaan, en dat doet het lezen van dit nieuwe Mythos-deel zeer goed. Heerlijk dat we er weer 400 pagina’s Stephen Fry bij hebben.

Roel Salemink is archeoloog en medewerker van Athenaeum Boekhandel.