Recensie: Niet normaal

Het is opvallend hoe vaak we in onze cultuur jong zijn verheerlijken (jong! vrij! mooi! verliefd!), en de schaduwzijde ervan liever wegmoffelen. Nog afgezien van onzekerheid en keuzestress worstelen veel jongeren met depressies en angsten, soms met dodelijke afloop (‘suicide is a leading cause of death in young men and women aged 20-34 in the UK’, meldde The Guardian in 2017). De fascinatie van de Ierse Sally Rooney voor dit onderwerp leverde haar een Booker Prize-nominatie op, en ons, in Normal People, een prachtig en pijnlijk boek.

N.B. Eerder publiceerden we voor uit Gesprekken met vrienden. Lees het fragment op Athenaeum.nl.

Simplistische tegenstelling

Normal People draait, net als Rooneys debuut Conversations with Friends, om jongeren en hun gecompliceerde en intense relaties met elkaar. Marianne en Connell zijn op het eerste gezicht heel anders (zij is rijk, hij niet; hij is populair op school, zij niet), maar al vanaf het eerste begin is het duidelijk dat hun dynamiek bijzonder is. Ook is het duidelijk dat de relatie tussen hen doortrokken is van de begrippen ‘normaal’ en ‘niet normaal’.

Op de middelbare school wordt Marianne, die geen vrienden heeft en zich vaak afzijdig houdt, beschouwd als ‘niet normaal’, terwijl Connell, populair, grappig en goed in voetbal, de definitie van ‘normaal’ is. Tegen het einde van de roman, als ze allebei bijna afgestudeerd zijn, is die simplistische tegenstelling meerdere keren op z’n kop gezet. Een (iets) oudere en wijzere Connell kijkt terug op zijn jongere zelf en de vrienden die hij toen had:

‘Nothing had meant more to Rob than the approval of others; to be thought well of, to be a person of status. He would have betrayed any confidence, any kindness, for the promise of social acceptance. Connell couldn’t judge him for that. He’d been the same way himself, or worse. He had just wanted to be normal, to conceal the parts of himself that he found shameful and confusing. It was Marianne who had shown him other things were possible. Life was different after that; maybe he had never understood how different it was.’

Het normale binnen handbereik

‘Normaal’ en ‘niet normaal’ gaan verder dan hoe anderen je zien, of hoe je graag zou willen dat ze je zouden zien: voor Marianne en Connell is die tegenstelling fundamenteel voor hoe ze zichzelf zien. De afstandelijke houding van Marianne komt voort uit haar angst dat er iets mis met haar is, dat ze anders is dan anderen: ‘I don’t know why I can’t be like normal people… I don’t know why I can’t make people love me.’ Terwijl Connell bang is dat zijn niet te ontkennen liefde voor haar betekent dat er iets mis met hem is, dat ook hij niet ‘normaal’ is: ‘What kind of person would want to do this with her?’ Voor Connell is zijn relatie met Marianne een kans om zijn eigen niet-normaliteit te accepteren, en voor Marianne brengt Connell juist de normaliteit dichterbij, misschien wel binnen handbereik.

Aantrekkingskracht

Normal People is, voor alle duidelijkheid, geen lesje over geestelijke gezondheid in jongeren tussen de 17 en 25 jaar. De relatie tussen Marianne en Connell legt hun individuele problemen bloot. Marianne moet zien om te gaan met een totaal verziekte familiesituatie, terwijl Connell eigenlijk de hele roman lang in een existentiële crisis zit. Maar hun relatie draait ook, in de eerste plaats, om aantrekkingskracht en liefde. Rooney laat zien hoe mis ze het soms hebben wat betreft elkaar (Connell over Marianne: ‘she just let things happen, like nothing meant anything to her’; Marianne over Connell: ‘he just assumes the best of everyone and knows nothing’), maar ook dat de band tussen hen sterker is dan wederzijds onbegrip.

Haar taalgebruik is simpel maar doeltreffend. Ze heeft geen ellenlange alinea’s nodig om een gevoel over te brengen als een blik tussen haar hoofdpersonages volstaat. Normal People heeft een soort romantiek die des te mooier is juist omdat het zo vaak bijna misloopt, juist omdat het zo moeilijk is. Je hoeft niet jong te zijn om daar hoop uit te putten.

Emmi Schumacher is anglist en mediastylist. Ze knipt, plakt, schrijft en fotografeert op emmimeteeni.tumblr.com.