Recensie: Over sneeuw, vriendschap en liefde

Laurence Cossé neemt de lezer in Nuit sur la neige mee naar het Parijs van de jaren dertig van de vorige eeuw en laat tegen het decor van de turbulente politieke gebeurtenissen de ontwikkeling zien van een vriendschap tussen twee tegenpolen: Robin en Conrad. Robin is een wat schuchtere en onzekere jongen die zich graag op sleeptouw laat nemen door de onafhankelijke en wereldwijze Conrad. En passant leer je ook nog het een en ander over het ontstaan van de populaire skigebieden Val d'Isere en Saint-Moritz.

Een kind van de Eerste Wereldoorlog

Robin, een middelbare scholier, zit in het voorbereidende jaar voor de universiteit, bij de Jezuïeten. Een soort internaat waar jongens uit de buurt maar ook van ver studeren. Robin, de ik, leeft alleen met zijn moeder. Zijn vader is in de Eerste Wereldoorlog omgekomen, maar daar wordt niet meer over gesproken. Hij en zijn moeder, die uiterst zorgzaam is, krijgen onderdak in hetzelfde gebouw als dat van zijn oom en tante, die acht kinderen hebben. Robin en zijn moeder worden opgenomen in het veel grotere gezin, maar toch voelt hij zich alleen. Zijn neven zijn geen broers, een ook geen vrienden. 'J'avais des cousins, pas d'amis.'

De enige link die hij met zijn vader heeft, is dat hij dezelfde voornaam heeft, zoals vaker gebeurde wanneer de vader overleed voor de geboorte van zijn kind. 'Des milliers de garçons, comme moi, avaien reçu cette année-la le prénom du mort à qui ils devaient la vie.'

Maar of zijn vader wel echt zijn vader is, daar wil Robin niet over nadenken, want als hij gaat rekenen, zou hij weleens iemand anders zoon kunnen zijn. Robin raakt bevriend met Conrad, een jongen die iets ouder is en opvalt door zijn zelfstandigheid en eigengereidheid. Zijn ouders zijn gescheiden en wonen in het buitenland. Ze zijn bovendien veel op reis en Conrad is vooral op zichzelf aangewezen. Conrad heeft geen medelijden met Robin, zijn eigen vader is immers ook niet aanwezig: '[…] il y a des pères bien vivantes qui croient connaître leurs enfants et qui ne les connaissent pas.'

De eerste skiliften

De twee jongens trekken veel samen op, Conrad logeert in het weekend vaak bij Robin, dan mogen de leerlingen die dat kunnen naar huis. Hij wordt min of meer opgenomen in het grote gezin en Robins moeder raakt zeer gesteld op Conrad. Maar wanneer hij Robin uitnodigt om met kerst te komen skiën in Saint-Moritz, raakt ze wat bezorgd. Waar gaat haar zoon precies heen, wie betaalt het allemaal en hoe zijn de ouders van Conrad? Als een oom van Robin, die als fervent skiër heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van de eerste skigebieden en skiliften, navraag doet naar de vader van Conrad, blijkt de gezamenlijke vakantie geen probleem. Conrads afkomst lijkt de verzekering voor een stabiele vriendschap en een veilig verblijf in de bergen.

Cossé laat zien dat de ook de ontwikkelde burger zich in 1935, het jaar waarin het verhaal speelt, lang afzijdig kon houden van de politieke gebeurtenissen. Dingen gebeuren, de politiek beweegt zich in een richting waarvan men pas achteraf kan zeggen dat dat toch overduidelijk verkeerd was, terwijl een deel van de bevolking zich op dat moment liever niet bemoeit met wat er gaande is. Op school mondt de afkeer van rechts tegen links en vice versa uit in een gevecht tussen de zoon van een industrieel en een jongen uit een arm gezin. Nadat de jongens flink toegetakeld zijn, en weggestuurd van school, neemt Conrad het op voor de arbeidersjongen, maar dat is te laat, hij heeft zich van het leven beroofd.

Decor

Deze onrust is echter het decor, zoals Robin ook aangeeft, zelf hij is met heel andere dingen bezig:

'Il me faut être honnête. La grande affaire pour moi cette année, n'était pas les élections du printempts, or n'était pas la montée des fascismes en France et aux frontières. La grande affaire, c'était la faim d'amour, or le désir de ce visage enfin tourné vers moi qui transfigurerait ma personne et ma vie.'

Er komt een tweede skivakantie, ook met Conrad, in Val d'Isère. Als ze eindelijk in het dorp zijn, sneeuwt het zo hard dat ze een paar dagen binnen moeten blijven. In het kleine hotel zijn nog andere gasten onder wie een mooi meisje tot wie Robin zich aangetrokken voelt. Bij hem ontstaat een duidelijke verliefdheid. De vriendschap met Conrad komt op de achtergrond en Cossé bouwt de spanning op rond dit meisje en Robin, om te eindigen met een indringende climax.

Gedurende het hele verhaal hangt er iets in de lucht. Het mysterie rond Conrad, de gelatenheid van Robin die onbewust worstelt met de dood van zijn vader, de afleiding die beide jongens zoeken in de sneeuw hoog in de bergen, terwijl Europa afstevent op een nieuwe oorlog. Het slot komt dan vrij abrupt, het was fijn geweest al een paar aanwijzingen te krijgen die achteraf een verklaring bieden. Maar dat neemt niet weg dat Nuit sur la Neige een mooi verhaal is over liefde en vriendschap halverwege de jaren dertig in Frankrijk.

Arjen van Meijgaard schrijft korte verhalen en bespreekt Nederlandse en Franse fictie, voor onder andere NBD/Biblion, Tzum en zijn eigen blog. Vorig jaar verscheen zijn romandebuut, We hebben alles bij ons [fragment].