Recensie: Radbod of Redbad? Rebel of vazal?

Radboud, of eigenlijk Radbod (Fries: Redbad) was een zevende-eeuwse, historische figuur, aan wie nu een film gewijd is. Op hetzelfde moment komen twee boeken uit over deze man. In Radbod kiest Luit van der Tuuk een archeologische insteek. Hij neemt heel erg de tijd om de context van het Friese gebied te beschrijven, hoe het eruit zag, hoe er geleefd werd en komt dan op een bepaald punt uit bij Radbod, als 'koning' - maar waarschijnlijk moet je hem eerder stamhoofd noemen, in het gebied dat we nu West-Friesland noemen. Sven Meeder en Erik Goosmann gaan in Redbad juist uit van de geschreven bronnen. Ze laten zien hoe een lokale leider aan de rand van het Frankische rijk manoeuvreert tussen machthebbers en missionarissen, en hoe een spannend verhaal ook gewone kanten heeft. Mooi meegenomen is dat je ook archeologische en mediëvistische kennis opdoet. Boekverkopersbespreking - met trailer.

De geschreven bronnen over Radboud zijn niet van Friese, maar van Karolingische oorsprong. Er zijn drie bronnen over de man, een is dertig jaar na dato geschreven, een zestig, en een honderd jaar. Interessant is daarbij dat hoe verder we in de tijd komen, en dus hoe verder van de gebeurtenissen af, hoe gedetailleerder de verhalen worden. Wat ik heel leuk vond aan Meeder en Goosmanns Redbad, is dat ze de bronnenkritiek goed uitleggen, hoe moet je als mediëvist je bronnen benaderen, met wantrouwen en beredenering. Je begrijpt hoe ze tot hun conclusies komen.

Uit deze boeken wordt duidelijk dat Radboud aan de periferie van het Frankische rijk een soort vazalstaat van de Franken regeerde. Omdat binnen dat rijk veel strijd was over de macht hadden de staten in de periferie behoorlijk wat autonomie. En toen stelde Pepijn II van Herstal orde op zaken , hij verenigde de twee Frankische rijken die tot dan toe bestonden, en probeerde zijn invloed aan de grenzen te vergroten. Wat we ons moeten bedenken: in deze tijd was de Noordzee een hub, daar gebeurde het, daar was alle handel met Engeland, met Scandinavië. En die Franken wilden daar ook een deel van hebben. Het was niet per se de bedoeling van de Frankische koning Radboud te verslaan en zijn gebied in te nemen, maar hij moest wel binnen het gareel blijven. Radboud wilde natuurlijk niet aan macht inboeten. Bij de slag bij Dorestad in 689 werd hij verslagen - maar Radbouds verhaal houdt daarmee niet op.

Je kunt je dan ook wel afvragen wat het belang was van de Franken om Radboud als prototype barbaar en heiden neer te zetten. Op een gegeven moment, na Radbouds verlies, wordt zijn dochter Theudesinde uitgehuwelijkt aan Grimoald, een troonpretendent van de Pippijnen, en daarmee wordt Radboud nog meer onderdeel van het Frankische politieke systeem. En was hij een heiden? Een vierde bron, het heiligenleven van Wolfram, heeft het over Radbouds bijna-kerstening - alleen zou hij zich op het nippertje hebben bedacht omdat hij toch na zijn dood toch liever bij zijn voorouders wilde voegen.

Meeder en Goosmann gaan ook wel in op dat missionarissen als Willibrord, Bonifatius en dus Wolfram ook heel politiek werkten, ze kozen de kant van een bepaalde koning, dus daar ontstonden ook conflicten. Je kon ook aan de verkeerde kant terechtkomen. En dat gebeurt Radboud: hij wordt eerst verslagen door Pepijn, lieert zich aan hem, maar na zijn dood komt Karel Martel aan de macht, de founding-father van de Karolingische dynastie en grootvader van Karel de Grote - en dan staat Radboud aan de verkeerde kant. Radboud behaalt nog een overwinning op het slagveld tegen Karel, maar deze grijpt vlak daarna definitief de macht en Radboud raakt in vergetelheid.

Goed materiaal voor een film, maar wat we vaststellen na lezing van Redbad en Radbod is dat het niet zo'n uitzonderlijk verhaal was. Hoe barbaars was Radboud, hoe heidens, hoe rebels, hoe stevig is er gevochten bij Dorestad? We weten het iets beter - maar we weten nog steeds lang niet alles.