Recensie: Winter. Een eclectisch borduursel

Met het soort relaxte zelfvertrouwen dat ook uit haar proza spreekt, presenteerde Ali Smith in 2016 Autumn, het begin van een seizoensvierluik. Het was een ontroerend verhaal over de vriendschap tussen een meisje en een oude man, maar ook een vermomd essay over een ondergewaardeerd, vrouwelijk Pop Art-icoon, Pauline Boty. De enthousiaste, vitale manier waarop haar collages in de roman worden beschreven zijn zo’n typische kracht van Smiths werk. In Winter lijkt Smith eigenlijk vanuit dezelfde geest een andere roman te hebben geschreven.

N.B. Deze bespreking is geschreven voor Oost-online.nl. Miriam Rasch besprak Autumn en Winter al eerder voor ons, in 2011 besprak Christine de Jong There But For The, en Eva Meijer sprak een laudatio voor Ali Smith uit. We publiceerden ook voor uit de vertaling door Karina van Santen en Martine Vosmaer, Winter, en uit Herfst.

Deze keer zijn het de cheezy musicalfilms van Elvis Presley waar ze ontroerende details in aan weet te stippen – zodat je, voor de snob een beetje onverwachts, zin krijgt om er een of twee te kijken. Ook deze keer voert Smith weer verschillende generaties op, zodat de lezer weer verschillende perspectieven op de Britse geschiedenis voorgeschoteld krijgt.

In dit boek vertegenwoordigen twee zussen de oude garde. Ze zijn uit elkaar gegroeid, de jongste werd een slimme zakenvrouw, de oudste een radicale activiste. De zoon van de jongste is een wat knullige man met een saaie baan die eigenlijk natuurschrijver wil zijn. Hij betaalt een jonge vrouw om met hem mee te gaan op kerstbezoek bij zijn moeder. Ze is een versie van een personage dat Smith zo goed kan schrijven: de vrije, vrijdenkende speelse vrouw – een variatie op Autumns Pauline Boty.

Als dat ingewikkeld klinkt: dat is het eigenlijk ook wel. Meer dan het vorige boek is Winter fragmentarisch. De samenhang is losser. Maar die verschillende personages stellen Smith wel in staat om allerlei thema’s aan te raken, zoals klimaatproblematiek, politieke idealen en radicaal activisme. Bestaat de romantische natuur die Arthur op zijn blog beschrijft eigenlijk nog wel? Wat hebben politiek activisten de laatste vijftig jaar bereikt, in een tijd waarin een van de belangrijkste wereldlanden doet alsof het klimaatprobleem niet bestaat?

Harm Hendrik ten Napel is schrijver, filosoof en boekverkoper. Zijn verhalen en essays verschijnen onder andere in Tirade, Revisor en de Nederlandse Boekengids. In oktober verscheen zijn verhalenbundel Om aan te raken [fragment] bij Uitgeverij Querido.