Recensie: De slachtoffers en de overlevers

Eigenlijk is Een stralende toekomst een historische roman, die een tijdsbeeld geeft van de jaren tachtig in de homoscene. Maar ook een verhaal van vriendschappen en de impact van de dood - want dit is de tijd van de AIDS-epidemie, en de vrienden in dit verhaal vallen stuk voor stuk weg, iets wat, blijkt uit de tweede verhaallijn van het boek, drie decennia later nog doorwerkt. Rebecca Makkai zorgt ervoor dat je iets met die hoofdpersonen krijgt, ze blijven je bij. Een boekverkopersbespreking door Annetje Rubens.

‘En toen, nadat het virus Chicago had bereikt — een trage tsunami vanaf de oost- en de westkust van het land — begon Charlie zich om onduidelijke redenen de hele tijd zorgen te maken, niet over aids als zodanig, maar dat Yale hem zou verlaten voor iemand anders. Afgelopen mei had Yale, die topt op dat moment geen idee had gehad hoe heftig Charlies onzekerheid was geworden, besloten een weekend mee te gaan met Julian en Teddy naar Hotel Madison, een uitje waaraan Charlie zelf niet kon deelnemen omdat hij de krant zelfs niet voor drie dagen los wenste te laten. Ze hadden de stad bekeken en in de bars van het hotel gedanst, en Yale had het grootste deel van de zaterdagavond naar een radioverslag van een wedstrijd van de Cubs liggen luisteren, maar toen ze terug waren had Charlie hem een uur lang uitgehoord over waar iedereen had geslapen en hoeveel ze hadden gedronken, en over werkelijk alles wat Julian had gedaan, en daarna had hij een week lang nauwelijks een woord tegen Yale gezegd.’

Ik moest, door die homogemeenschap, de groep jongeren, de vriendenkring, ook denken aan Een klein leven [fragment], maar die jaren tachtig waren voor hen totaal anders dan de recente jaren: voor het eerst kon je openlijk gay zijn - en kort daarop werd de gemeenschap door AIDS getroffen. Makkai stelt een andere tragedie centraal, en de toonzetting is ook iets positiever: deze mensen geloofden nog in een grotere vrijheid en tolerantie. The Great Believers is wat dat betreft een betere titel dan Een stralende toekomst (vertaling Harm Damsma en Niek Miedema). Beide zijn ontleend aan het motto, uit Fitzgeralds 'My generation', dat over de lost generation ging, die groep jonge mensen die sneuvelde in of tenminste getekend werd door de Eerste Wereldoorlog. Echt  optimistisch wordt het kortom niet.

Want ook de overlevers lijden. De vriendengroep van Een stralende toekomst draait rond Yale, een betrouwbare vent met een stabiele relatie, lijkt het. Maar ook hij sterft. Dertig jaar later volgen we Fiona, een moeder die in Parijs op zoek gaat naar haar dochter, die zich van haar heeft losgemaakt. Fiona blijkt het zusje van een van de jongens van die groep, lange tijd een baken voor die groep. Zij overleefde, maar is geraakt door de epidemie: echt een relatie opbouwen met haar dochter lukt haar niet.

Het is droevig en geruststellend dat wat toen ongeneesbaar bleek, nu in het Westen amper dodelijke slachtoffers meer maakt. Maar toen was het een reële dreiging, die ik als tiener ook zo ervaarde. Een mede-leesclublid dat in de jaren tachtig bij de redactie van een weekblad werkte, zag haar collega’s stuk voor stuk weg vallen. Ook in Een stralende toekomst wordt juist die culturele sector geraakt.

Dat realiseer je je door de wisseling tussen de verhaallijnen, tussen toen en nu: je zit ertussenin én je kijkt terug. Dus nee, het is geen vrolijk boek. Maar wel een goed boek dat werkt en klópt: die verhoudingen tussen de mannen en enkele vrouw in dit boek zijn goed beschreven, je krijgt iets met ze, de vriendschappen zijn natuurlijk. Dat bovendien fijn wegleest. Het is mijn aanrader van het moment.

Annetje Rubens is winkelchef van Athenaeum Haarlem.